حیاط خانه‌های قدیمی : ویژگی‌ها + ۴ مزیت فوق العاده آن‌

حیاط خانه‌های قدیمی یکی از ماندگارترین اشکال معماری هستند که از مرزهای منطقه‌ای، تاریخی و فرهنگی فراتر رفته‌اند. محوطه سازی ساختمان در خانه های قدیمی جز ارکان طراحی بنا، کنترل محیطی و ساختارهای اجتماعی و خانوادگی مناسب، همچنان درگیر سبک طراحی حیاط خانه هستند. تأکید بر حیاط در سرزمین‌های شرقی (خاورمیانه)، جایی که اِلمان‌های طبیعی همانند مظاهری از بهشت خودنمایی می‌کنند.

حیاط خانه‌های قدیمی با سابقه‌ای طولانی، برای اولین بار در بناهای بین النهرین در سه هزار سال پیش ظاهر شدند. با توسعه معماری ایرانی و در امتداد آن تمدن اسلامی، حیاط به یک عنصر جداناپذیر از بنا و اعتقادات معنوی مردم تبدیل شد. به طور کلی، حیاط یک نیاز عمیق به یک فضای باز و آزاد برای زندگی را برآورده می‌کند؛ با ویکی ساختمون همراه باشید.

ویژگی‌های حیاط خانه‌های قدیمی

عوامل اجتماعی، فرهنگی و مذهبی نقش مهمی در شکل‌گیری حیاط داشته‌اند. نیاز به حریم خصوصی تأثیر بسزایی در سازماندهی داخلی فضاها و ورودی‌ها، پنجره‌های بیرونی و جدایی بین خانواده و مهمانان درون خانه داشته است. علاوه بر این، ساختار گسترده خانواده به این معنی است که حیاط در سرزمین‌های شرقی به معنای تعالی روح و روان است.

حیاط مرکزی معمولاً به عنوان دهلیز خانه شناخته می‌شود و یک ویژگی منحصر به فردی است که می‌تواند به منزل، نور طبیعی را ببخشد. یک حیاط مرکزی، می‌تواند به دور از فشار و شلوغی از زندگی روزمره، معنویت خاصی را برای خانواده فراهم کند، به طوری که انسان خود را در بهشت متصور می کند.

مطلب پیشنهادی: طراحی حیاط منزل ایرانی

حیاط همیشه محفلی برای برگزاری مهمانی‌ها، خوردن خوراک، پخش موسیقی و به طور کلی سرگرمی بوده است. جبر جغرافیایی نیز در ایجاد باغ حیاط بسیار مؤثر بوده است، سرزمین‌های خاورمیانه اغلب خشک با آب و هوای گرم بوده‌اند، بنابراین وجود حیاطی که سرشار از سرسبزی و جریان آب روان بود، اهمیت بالایی داشت.

در دسترس بودن گیاهان و ویژگی آب در حیاط به خنک شدن و مرطوب کردن جو داخلی کمک می‌کرده است. مرکزیت حیاط به عنوان قلب خانه، باعث حفظ شدن خنکی فضای باز می‌شده است. باریک بودن خیابان‌ها و معابر خارجی نیز به ایجاد یک فضای بیرونی خنک و سایه‌دار کمک می‌کرده است.

با گذر از سنت به دوران مدرن، شهرسازی سبک حیاط خانه‌ها را دستخوش تغییر داد. دیگر حیاط در وسط و قلب منزل قرار نداشت و این‌بار تحت جهت شمال و جنوب طراحی می‌شد و به جای یک طبقه، ساختمان در ۲ یا ۳ طبقه بنا شدند. در این دوران، معماری از بَند اعتقادات رها شد و در آغوش عملکرد و کاربرد قرار گرفت. با این حال، ویژگی‌های حیاط خانه‌های قدیمی در دوران معماری اسلامی به شرح زیر هستند:

• الگوهای هندسی حاصل از ترکیب دایره‌ها، مربع‌ها، مستطیل‌ها و مثلث‌ها
• قسمت‌های مختلف حیاط اعم از سردر ورودی، درب ورودی، هشتی ورودی، راهروی ورودی، ایوان‌ها، حیاط و اتاق‌های اطراف، حوض، زیرزمین، سرویس‌ها
• نظم در طراحی با الهام از ارکان‌های اصلی هستی

همان‌طور که قبلاً بحث شد، تمام حیاط خانه‌های قدیمی از ظاهر بیرونی فروتنانه‌ای برخوردار هستند، در واقع هر چقدر فضای داخلی بسته، جدا و از دید خارج است، فضای حیاط باز بوده و در خود نشان از وحدت دارد. ناگفته نماند، سه دسته حیاط قدیمی قابل شناسایی است، خانه‌های بزرگ خانواده‌های ثروتمند، خانه‌های تاجران و صنعتگران و خانه‌های کوچک کارگران!

فواید حیاط خانه‌های قدیمی

از نظر معماری، حیاط روح خانه است. این مکان ارتباط مستقیم با روحیه آزاد انسان دارد و از سویی عاملی برای تهویه طبیعی منزل است. در یک هوای گرم، یک حیاط سرسبز با داشتن حوضی پر از آب می‌تواند دمای خانه را پایین می‌آورد. با این حال، مزایای وجود حیاط در خانه‌های سنتی به شرح زیر هستند:

لذت طبیعت

حیاط خانه‌های سنتی، حداکثر لذت را از طراوت و شادابی در میان فضای سرسبز فراهم می‌کند. مزیت عالی حیاط‌های قدیمی این است که می‌توانید از آنچه که فصول مختلف به ارمغان می‌آورد لذت ببرید. از شکوفه درختان در زیر آفتاب بهاری گرفته تا صدای باران پاییزی و لذت مشاهده برف در زمستان، حیاط تجلی‌گاه فصول است. وجود انواع و اقسام گیاهان به همراه حوض پر از آب و گلدان‌های سرشار از گل‌های تازه، همه و همه تداعی کننده باغ بهشتی است که از خانه‌های حیاط‌دار قدیمی منعکس می‌شوند. چنانچه قصد تخریب ساختمان قدیمی را دارید، در نقشه جدید ساختمان نیز می توانید حیاط را حفظ کنید.

روشنایی

حیاط داخلی به طور مرکزی در زیر آسمان آزاد قرار دارد و فضای اطراف آن را با نور روز سیراب می‌کند. هر اتاقی که به حیاط باز می‌شود، می‌تواند نور طبیعی را به داخل خانه وارد کند. مزایای قرار گرفتن در معرض این مقدار بهینه از نور خورشید به خوبی مشهود است که به آرامش روحی منجر می‌شود.

برای حیاط‌هایی که در قسمت جلویی یا پشت خانه قرار دارند، اتاق مجاور می‌تواند آشپزخانه یا اتاق نشیمن باشد که بیشتر اوقات در طول روز مورد استفاده قرار می‌گیرد. حیاط‌های مرکزی که در محوطه‌های شهری قرار دارند ممکن است با دیوارهای بلند احاطه شده باشند که ورود نور را محدود می‌کنند. در چنین مواردی استفاده پنجره‌ها و درب‌های بزرگ اجتناب‌ناپذیر است.

تهویه مطبوع

برای قرن‌ها، حیاط‌های داخلی ایجاد شده‌اند تا به هدف تهویه طبیعی کمک کنند. خود تهویه به تنهایی اهداف بسیاری را ارائه می‌دهد. هوای تازه را تأمین می‌کند، اکسیژن را بهبود می‌بخشد و بوها از محیط داخلی به بیرون هدایت می‌کند. فضای تهویه در حیاط خانه‌های قدیمی که در مرکزیت بنا قرار داشتند، حداکثر تأثیر خنک‌کنندگی را ارائه می‌دهند. حیاط همچنین منفعل در طول شب باعث کاهش دمای کلی مکان می‌شود. علاوه بر این، یک حیاط مملو از گیاهان و یک محوطه باغی باعث می‌شود خانه حتی در آب و هوای گرم نیز بسیار خنک احساس شود.

دسترسی به فضاها

حیاط منازل قدیمی همچنین امکان دسترسی به قسمت‌های مختلف را با سهولت فراهم می‌کند. اگر حیاط در جلو یا پشت خانه باشد (جنوبی یا شمالی)، نه تنها به عنوان ورودی یا خروجی عمل می‌کند بلکه بسته به معماری حیاط می‌تواند به بیش از یک اتاق وصل شود. از طرف دیگر، یک حیاط قدیمی واقع در مرکز می‌تواند دسترسی به اتاق‌های متعدد در خانه را نیز  فراهم کند و رفت‌وآمد را آسان‌تر کند.

کلام آخر

حتی قبل از اینکه طراحی مدرن به یک روند همیشگی تبدیل شود، مفهوم حیاط در خانه‌های قدیمی در واقع چیزی بیش از جایی برای زندگی بود! باغ‌ها همیشه بخشی از طراحی خانه بوده‌اند که در حیاط تجلی می‌یافتند. طراحی حیاط‌های سنتی با باغ حیاط‌هایی که اکنون می‌بینیم کاملاً متفاوت است.

مفاهیم گنجانده شده در طراحی حیاط خانه‌های قدیمی بر پایه معنویات و ایجاد تصویری زمینی از بهشت بودند، اما هر چه تاریخ به جلوتر رفت، حیاط از المان‌های آسمانی به عناصری کاربردی برای تعیین فرم و حجم بدل شد.