ضرایب پیمان و نحوه اعمال آن در صورت وضعیت

ضریب پیمان از محاسبات مهم در کنترل و مدیریت پروژه هب شمار می آید و انواع مختلفی هم دار.د. ضریب بالاسری، ضریب منطقه، ضریب تجهیز کارگاه، ضریب طبقات و ضریب ارتفاع از جمله این ها هستند که در ادامه به معرفی، فرمول و شیوه محاسبه آن ها پرداخته شده است.

انواع ضرایب در پیمان

طبق تعاریف موجود؛ ضرایب موجود در پیمان ها اعدادی هستند که به منظور جبران هزینه های ویژه طبق ضوابط و دستورالعمل های مربوط به برآورد اعمال می شوند. بنابراین ضرایب موجود در پیمان ها در حقیقت مکمل بهای واحد مندرج در هر یک از آیتم های موجود در فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان می باشد.

انواع ضرایب موجود در یک پیمان را می توانیم به شرح لیست زیر نام ببریم:

1. ضریب بالاسری
2. ضریب پیمان (ضریب پیشنهادی پیمانکار)
3. ضریب فصل
4. ضریب منطقه ای
5. ضریب ارتفاع
6. ضریب طبقات
7. ضریب فصل مصالح پای کار
8. ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه
9. ضریب تعدیل و تعدیل معکوس
10. ضریب صعوبت (سختی کار،ترافیک و …)

برای برآورد هزینه های ساخت و ساز خود می توانید از سامانه «متری چند» استفاده کنید.

برای آشنایی با مفهوم ضرایب پیمان و نحوه اعمال ضرایب قرارداد در صورت وضعیت و کارکردهای موقت و قطعی پیمانکاران در پروژه ها، به اختصار در خصوص هر یک از ضرایب اشاره شده توضیحاتی ارائه می دهیم.

ضریب بالاسری چیست؟

هزینه های بالاسری عبارت است از هزینه هایی که به دلیل مشترک بودن، امکان اختصاص آن به آیتم و یا ردیف خاصی در فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان مقدور نمی باشد.

بنابراین ضریب بالاسری (ضریب اعمال هزینه های بالاسری) جهت جبران هزینه هایی است که در ردیف ها و آیتم های فهرست بها منظور نگردیده است ولی پیمانکار جهت اجرای هر یک از آیتم های عملیات اجرایی، ملزم به پرداخت این هزینه ها (هزینه های بالاسری) به صورت غیر مستقیم می باشد.

در تعریف این ضریب باید گفت این هزینه ها قسمتی از مجموع هزینه های طرح یا پروژه است که در برگیرنده هزینه های جاری و سود پیمانکار است و به صورت درصدی از هزینه های مستقیم کار محاسبه می شود. هزینه بالاسری، بین اقلام مشترک یک کار، مشترک و عمومی بوده و نمی توان آن را مستقیماً به هر یک از اقلام کارها نسبت داد.

ضریب پیشنهادی مورد محاسبه پیمانکار است. در این ضریب سود در نظر گرفته نمی شود. ریز آیتم های آن عبارتند از:

•  هزینه دفتر مرکزی              2.5 درصد
• هزینه بیمه                        1.6 درصد
• هزینه مالیات                       5  درصد
• هزینه عوارض معدن             0.2 درصد
•  هزینه مستمر کارگاه              11.7 درصد
• هزینه بهره مالکانه                 0.2 درصد
• هزینه عوارض شهرداری           0.5 درصد
• هزینه پیش بینی نشده            0.8 درصد

جمع کل 23 درصد

بنابراین : F= 1/(1-#)=1/3

انواع هزینه بالاسری

از نظر تقسیم بندی کلی و ماهیتی؛ هزینه های بالاسری به دو گروه عمده هزینه های بالاسری عمومی و هزینه های بالاسری کار تقسیم می شوند.

هزینه های بالاسری عمومی:

هزینه هایی است که نمی توان آن ها را به کار مشخصی مربوط دانست. از جمله این هزینه ها می توان به هزینه های جاری دفتر مرکزی پیمانکار و هزینه های متفرقه نظیر هزینه های حقوقی و قضایی، نشریات، عضویت در مجامع و مانند این ها اشاره نمود.

برای مطالعه: خاکبرداری ساختمان

هزینه های بالاسری کار:

این گونه هزینه ها را می توان به کار مشخصی مربوط دانست. یعنی مختص یک پروژه واحد بوده و آثار این مخارج در دیگر پروژه های شرکت مشهود نخواهد بود. از جمله این هزینه ها می توان به بیمه، مالیات، عوارض شهرداری، هزینه های سرمایه گذاری اولیه (ضمانت نامه ها، حسن انجام کار و …) سود پیمانکار، هزینه صندوق کارآموزی، هزینه های مستمر کارگاه و …) اشاره نمود.

شما خواننده محترم می توانید شرح کامل هزینه های بالاسری را در پیوست های فهرست بهای سازمان برنامه و بودجه کشور مطالعه فرمایید.

جدول مقایسه ضرایب بالاسری طرح های عمرانی و غیر عمرانی

نوع طرح ها و پروژه ها	واگذاری کار از طریق مناقصه	واگذاری کار از طریق ترک تشریفات
طرح های عمرانی	1.30	1.20
طرح های غیر عمرانی	1.41	1.30

ضریب پیمان (ضریب پیشنهادی کل) چیست؟

بهتر است قبل از بیان مفهوم ضریب پیمان، با تعاریف مفاهیم پایه موجود در ماده (14) شرایط عمومی پیمان آشنا شویم.

برآورد هزینه اجرای کار

طبق بند “الف” ماده (14) شرایط عمومی پیمان، برآورد هزینه اجرای کار، مبلغی است که به عنوان هزینه اجرای موضوع پیمان به وسیله کارفرما محاسبه و اعلام می شود.

مبلغ اولیه پیمان

طبق بند “ب” ماده (14) شرایط عمومی پیمان، مبلغ اولیه پیمان، هنگام مبادله پیمان همان مبلغ درج شده در ماده (3) موافقتنامه است.

طبق تعاریف فوق و با استناد به بند “د” ماده (14) شرایط عمومی پیمان، ضریب پیمان حاصل تقسیم مبلغ اولیه پیمان به مبلغ برآورد هزینه اجرای کار می باشد. این ضریب در بخشنامه شماره 100/76574 مورخ 1387/08/19 (دستورالعمل نحوه ارائه پیشنهاد قیمت از سوی پیمانکاران به تفکیک فصل های فهرست بها) به عنوان ضریب پیشنهادی کل نامگذاری گردیده است.

لازم به ذکر است که اگر عدد بدست آمده برای ضریب پیشنهادی کل، کوچکتر از یک باشد، گفته می شود پیمانکار نسبت به برآورد اولیه پیمان، پیشنهاد تخفیف و یا مینوس داده است (MINUS) و اگر این ضریب بزرگتر از یک باشد، گفته می شود پیمانکار نسبت به برآورد اولیه پیمان، پیشنهاد افزایش و یا پلوس (PLUS) داده است و اگر ضریب پیشنهادی پیمانکار برابر با یک باشد، قیمت پیشنهادی پیمانکار مشابه مبلغ برآورد پروژه توسط مهندس مشاور می باشد و گفته می شود پیمانکار پیشنهاد قیمت نت (NET) داده است.

چگونگی محاسبه ضرایب پلوس و مینوس:

پیمانکار قیمت پیشنهادی خود را بدون توجه به قیمت های فهارس بهاء و با توجه به آنالیز بهایی که خود به دست آورده و روی آن ضریب پیشنهادی خود را اعمال می نماید و این همان قیمت اجرای پروژه است.

نحوه محاسبه این ضریب به صورت زیر می باشد:

P= ضریب پیشنهادی پیمانکار بر اساس محاسبات * قیمت های آنالیز شده توسط پیمانکار * مقادیر کار

P= قیمت برآورد پیمانکار

از طرف دیگر، قیمت پیشنهادی در مناقصه باید به صورت زیر باشد.

‘p= ضرایب متعلقه بدون پلوس یا مینوس* قیمت های پایه در فهارس بهاء* مقادیر کار

‘p= قیمت برآوردی بر اساس فهارس بهاء

اگر ضریب پلوس یا مینوس در قیمت فوق ضرب شود، باید برابر قیمت پیشنهادی پیمانکار باشد،بنابراین داریم:

K ضریب پلوس یا مینوس برابر است با:

K’=P/P

1- اگر K، کوچکتر از 10 درصد و بزرگتر از 0 درصد باشد ضریب پلوس گفته می شود.

2- اگر K، کوچکتر از 0 درصد باشد، ضریب مینوس گفته می شود.

3- اگر K، بزرگتر از 10 درصد باشد، در اینصورت باید مقدار اضافی توسط دستگاه اجرایی به تصویب شورای عالی فنی سازمان برنامه و بودجه رسیده باشد.

ضریب فصل (ضریب پیشنهادی جزء) چیست؟

ضریبی است که از تقسیم مبلغ پیشنهادی پیمانکار برای هر فصل (با توجه به تمامی شرایط) به مبلغ برآورد شده توسط دستگاه اجرایی برای همان فصل، محاسبه می شود. در صورت استفاده از فهرست های واحد پایه، مبالغ متناظر با اقلام پایه و غیر پایه هر فصل باید به صورت جداگانه در جداول مربوط به دستورالعمل نحوه ارائه پیشنهاد قیمت از سوی پیمانکاران به تفکیک فصل های فهرست بها، وارد گردد.

برای مطالعه: تخریب ساختمان

انواع ضریب فصل

بنابراین می توان از این جداول سه دسته ضرایب زیر را استخراج نمود که توسط برخی کارفرمایان به صورت جداگانه به اقلام پایه و غیر پایه هر فصل در صورت وضعیت های موقت و قطعی کار اعمال می گردد:

1. ضریب فصل برای اقلام پایه
2. ضریب فصل برای اقلام غیر پایه (ستاره دار)
3. ضریب فصل برای مجموع اقلام پایه و غیر پایه

در موارد زیر، ضرایب پیشنهادی جزء ملاک محاسبه خواهد بود :

•  صورت وضعیت های موقت و قطعی
• افزایش و کاهش مقادیر کار (سقف مبلغ ناشی از افزایش و یا کاهش مقادیر ردیف هایی که ضریب پیشنهادی جزء فصل مربوط با رعایت محدودیت های مندرج در ماده (29) شرایط عمومی پیمان، بیشتر از ضریب پیشنهادی کل باشد، حداکثر تا 25 درصد مبلغ فصل مذکور مجاز است. مفاد این بند در خصوص قیمت های جدیدموضوع بند ذیل نیز حاکم و رعایت آن الزامی است)
• قیمت کارهای جدید که برای آنها شرح و بهای واحد در فهرست های منضم به پیمان (برآورد اجرای کار) درج و برای فصل مربوط ضریب جزء توسط پیمانکار پیشنهاد شده است (چنانچه برای کارهای جدید مورد نظر، شرح و بهای واحد در فهرست منضم به پیمان (برآورد اجرای کار) درج شده ولی ضریب جزء برای فصل مربوط از سوی پیمانکار پیشنهاد نشده باشد، ضریب پیشنهادی کل ملاک خواهد بود).

ضریب منطقه ای چیست؟

بهای واحد ردیف ها و آیتم های مندرج در فهرست بهای واحد پایه منتشر شده توسط سازمان برنامه و بودجه کشور برمبنای قیمت کالا، مصالح و خدمات در مناطق شهری با قابلیت ذسترسی آسان و ارزان به مصالح و خدمات می باشد.

بنابراین به منظور جبران هزینه های مضاعف دسترسی به کالا و خدمات در مناطق دورافتاده و روستاها و … از ضرایبی بزرگتر از واحد و به نام ضریب منطقه ای استفاده می شود. در حقیقت عملکرد اصلی این ضرایب، جبران هزینه های مضاعف دسترسی به منابع مورد نیاز عملیات اجرایی در مناطق دورافتاده و محروم می باشد.

در این راستا، سازمان برنامه و بودجه کشور، در بخشنامه ضریب های منطقه ای امور پیمانکاری، مناطق جغرافیایی ایران را از نظر تناسب و پراکندگی دسترسی به منابع مورد نیاز ساخت و ساز به بخش هایی تقسیم بندی نموده است و برای هر بخش نیز ضریب منطقه ای متناسبی را برای هر یک از رشته های ابنیه، تاسیسات برقی، تاسیسات مکانیکی و … اختصاص داده است.

برای مطالعه: نما کاری ساختمان

ضریب ارتفاع چیست؟

در فهارس بهای منتشر شده توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تا قبل از سال 1388، ضریبی مورد استفاده قرار می گرفت به نام ضریب ارتفاع که این ضریب از فهرست بهای سال 1388 به بعد حذف گردید.

در دلیل استفاده از این ضریب باید گفت که قیمت های درج شده در فهرست بها برای انجام کار تا ارتفاع حداکثر 3.5 متر در هر طبقه بوده و چنانچه کار در طبقه ای با ارتفاع بیش از 3.5 متر انجام شود، بابت سختی اجرای عملیات، حمل و افت مصالح ناشی از ارتفاع و همچنین اجرای داربست های لازم در داخل ساختمان، ضریب ارتفاع مطابق رابطه های زیر محاسبه و در برآورد هزینه اجرای عملیات کار منظور می شود.

ضریب ارتفاع به تمام اقلام کار آن طبقه از تراز (معماری) کف طبقه مربوط تا تراز (معماری) کف طبقه بالایی، به استثنای مصالح پای کار، تعلق می گیرد. فرمول های مورد استفاده در محاسبات ضریب ارتفاع را در تصویر زیر مشاهده می فرمایید.

ضریب طبقات چیست؟

قیمت های درج شده در فهرست بها سازمان برنامه و بودجه کشور، برای انجام کار در طبقه همکف و زیر همکف در نظر گرفته شده است و چنانچه کار در طبقات بالاتر از همکف و پایین تر از طبقه زیر همکف انجام شود، بابت هزینه حمل مصالح به طبقات یاد شده و افت مصالح ناشی از حمل آن به طبقات و همچنین سختی اجرای کار، ضریب طبقات به شرح زیر تعیین و در برآورد هزینه اجرای عملیات منظور می شود:

در محاسبات مربوط به استخراج ضریب و استفاده از آن، رعایت نکات زیر الزامی است :

1. در صورتی که وضعیت زمین طوری باشد که ساختمان بیش از یک همکف در جهات مختلف داشته باشد، طبقه همکف اصلی که در نقشه های اولیه مشخص شده، ملاک محاسبه ضریب طبقات قرار می گیرد.
2. منظور از کارهای محوطه سازی، عبارت است از تمامی عملیات ساختمانی یا تاسیسات مکانیکی و برقی که در خارج از ساختمان انجام شود.
3. ضریب طبقات که به طور جداگانه برای هر یک از ساختمان های مشمول تعیین می شود، به تمام اقلام کار همان ساختمان، به استثنای مصالح پای کار، تعلق می گیرد و از اولین صورت وضعیت منظور می شود.
4. ضریب طبقات با چهار رقم اعشار در محاسبات در نظر گرفته می شود، چنانچه رقم پنجم بعد از ممیز کمتر از 5 باشد، حذف و اگر 5 و یا بیشتر باشد، یک واحد به رقم چهارم بعد از ممیز اضافه می شود.

ضریب مصالح پای کار چیست؟

همانگونه که می دانیم مصالح پای کار، به مصالحی اطلاق می شود که برای اجرای موضوع پیمان مورد نیاز باشد و در کار نصب شود، با توجه به برنامه زمانبندی اجرای کار، طبق مشخصات فنی توسط پیمانکار تهیه و در کارگاه به طور مرتب به شکلی انبار شود که قابل اندازه گیری یا شمارش باشد.

ضریب مصالح پای کار صرفاً برای محاسبه هزینه های مصالح پای کار در صورت وضعیت های موقت کاربرد دارد به این ترتیب که هنگام تهیه صورت وضعیت موقت، مقدار مصالح پای کار اندازه گیری می شود و برای تقویت بنیه مالی پیمانکار، 70 درصد بهای مصالح پای کار و هزینه حمل بدون اعمال ضریب 0.7 (برای مصالحی که مشمول هزینه حمل مازاد می شوند) با احتساب ضریب منطقه ای، ضریب بالاسری و ضریب پیشنهادی پیمانکاردر صورت وضعیت های موقت منظور می شود.

محاسبه نرخ مصالح تعیین شده در فهرست مصالح پای کار

محاسبات مربوط به تعیین نرخ مصالح تعیین شده در فهرست مصالح پای کار، در فهرست بهای مختلف متغیر بوده و در کل از دو روش ذیل این محاسبه انجام می شود:

روش اول

لیست آیتم ها و ردیف های مصالح پای کار موجود در کارگاه از فصل مصالح پای کار (مطابق نمونه زیر) در فهرست بهای مربوطه (ابنیه، آبیاری و زهکشی، راه و باند فرودگاه، ساخت و ترمیم قنات، سد سازی، آبخیزداری و منابع طبیعی، شبکه جمع آوری و انتقال فاضلاب، شبکه توزیع آب، خطوط انتقال آب و راهداری) به همراه بهای واحد هر یک تهیه می شود و با اعمال ضرایب فوق الذکر بهای کل مصالح پای کار محاسبه و در صورت وضعیت منظور می گردد.

به عبارتی محاسبات مربوط به این روش دقیقا مشابه محاسبات مربوط به فصول دیگر فهرست بها و بر مبنای بهای واحد هر ک از ردیف های مندرج در فصل مصالح پای کار و اعمال ضرایب می باشد (ضریب 0.7، ضریب بالاسری، ضریب پیشنهادی پیمانکار و ضریب منطقه ای).

روش دوم

با اعمال ضرایب متوسط درج شده در فهرست ضرایب مصالح پای کار (مطابق نمونه زیر) در فهرست بهای مربوطه (تاسیسات برقی، تاسیسات مکانیکی، انتقال و توزیع آب روستایی)، به بهای هر یک از ردیف های فصل مربوطه که مصالح پای کار خریداری شده مربوط به آن ردیف می باشد، بهای واحد مصالح پای کار همان ردیف (آیتم) به دست می آید.

حال ادامه محاسبات با اعمال ضرایب (ضریب 0.7، ضریب بالاسری، ضریب پیشنهادی پیمانکار و ضریب منطقه ای) و مطابق روش اول انجام می گیرد.

ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه چیست؟

پیشنهاد می کنم قبل از اینکه به روشهای تعیین هزینه و یا ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه بپردازیم، با مفهوم این مبحث بیشتر آشنا شویم.

تجهیز کارگاه، عبارت از عملیات، اقدامات و تدارکاتی است که باید به صورت موقت برای دوره اجرا انجام شود تا آغاز و انجام دادن عملیات موضوع پیمان، طبق اسناد و مدارک پیمانمیسر شود.

همچنین برچیدن کارگاه عبارت از جمع آوری مصالح، تاسیسات و ساختمان های موقت، خارج کردن مصالح، تجهیزات، ماشین آلات و دیگر تدارکات پیمانکار از کارگاه، تسطیح، تمیز کردن و درصورت لزوم به شکل اول برگرداندن زمین ها و محل های تحویلی کارفرما است.

محاسبه نرخ تجهیز و برچیدن کارگاه

روش اول

مهندس مشاور یا واحد تهیه کننده برآورد، باید با توجه به شرایط و نیاز هر کار و همچنین، روش انتخاب شده برای اجرای آن، اقتصادی ترین روش برای تجهیز کارگاه را تعیین و برمبنای آن، هزینه های مربوطه را طبق ردیف های پیش بینی شده در فهرست تجهیز و برچیدن کارگاه پیوست قرارداد، بر حسب قیمت های محل اجرای عملیات و با منظور نمودن هزینه های بالاسری به صورت مقطوع برآورد کرده و در برابر ردیف های مورد نظر، درج می کند.

بنابراین روش چنانچه مشخصات ویژه ای برای تجهیز و برچیدن کارگاه لازم باشد، آن را در اسناد مناقصه و پیمان پیش بینی می کند. لازم به ذکر است که در پیمان هایی که از چند رشته فهرست بهای واحد استفاده می شود، تنها یک فهرست تجهیز و برچیدن کارگاه برای کل کار تهیه می شود.

جمع مبالغ مقطوع هزینه های تجهیز و برچیدن کارگاه بدون احتساب هزینه های برخی ردیف ها که عموماً ردیف های خدماتی به مشاور و کارفرما و همچنین هزینه های برقراری ایمنی در کارگاه می باشد، نباید از مقادیر تقریبی 4 تا 5 (در فهارس بهای قبل از سال 1392 این عدد 6 درصد بوده است) درصد مبلغ برآورد هزینه اجرای کار بدون هزینه های تجهیز و برچیدن کارگاه بیشتر شود.

هزینه هر یک از ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه، به تناسب پیشرفت عملیات مربوط به همان ردیف تجهیز و برچیدن کارگاه، محاسبه شده و در صورت وضعیت ها درج می شود.

در نهایت جمع این ردیف ها پس از اعمال ضریب تخفیف یا اضافه پیشنهادی پیمانکار برای فصل تجهیز و برچیدن کارگاه طبق بخشنامه مربوطه (دستورالعمل نحوه ارائه پیشنهاد قیمت از سوی پیمانکاران به تفکیک فصل های فهرست بها) در صورت وضعیت ها منظور می شود.

روش دوم

مربوط به فهارس بهای سازمان برنامه و بودجه کشور تا سال 1388 می باشد (در سالهای اخیر این روش از فهارس بها حذف گردیده است ولی همچنان در برخی پروژه ها به دلیل سهولت از این روش استفاده می گردد) اینگونه عمل می شود که مبلغ تجهیز و برچیدن کارگاه به صورت یک قلم (یک آیتم) پیش بینی می گردد.

طبق این روش مبلغ هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه به صورت مقطوع توسط واحد تهیه کننده برآورد پیش بینی و در اسناد مناقصه و قرارداد قید می گردد. پرداخت این مبلغ مقطوع بعد از اعمال ضریب پیشنهادی پیمانکار و متناسب با پیشرفت عملیات اجرایی در پند قسط خواهد بود که جزئیات آن در فهارس بهای سازمان برنامه و بودجه قید شده است.

روش سوم

برای محاسبه هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه از ضریبی به همین عنوان که عموماً بین 4 الی 6 درصد می باشد استفاده می شود. واحد تهیه برآورد این ضریب را در مبلغ ناخالص هزینه اجرای عملیات به صورت جداگانه ضرب نموده و مبلغ هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه را محاسبه و در اسناد مناقصه و قرارداد قید می نماید.

پرداخت این مبلغ بعد از اعمال ضریب پیشنهادی پیمانکار و متناسب با پیشرفت عملیات اجرایی موضوع قرارداد صورت می گیرد.

ضریب تعدیل و تعدیل معکوس چیست؟

 قبل از هر چیز بهتر است با مفهوم تعدیل آشنا شویم. همانگونه که می دانیم قیمت های مندرج در آیتم ها و ردیف های فهارس بها بر مبنای قیمت های سه ماهه چهارم سال قبل محاسبه می شود.

همچنین می دانیم که قیمت های پیشنهادی مناقصه گران (پیمانکاران) در فرآیند مناقصه، بر مبنای قیمت ها و شاخص های زمان ارائه پیشنهاد قیمت می باشد.

بنابراین باید در طول انجام پروژه ها و به منظور جبران تورم و نوسانات قیمت و جلوگیری از تحمیل ضرر و زیان ناشی از این تغییرات به طرفین قرارداد، قانونگذار محترم بخشنامه را به عنوان “دستورالعمل نحوه تعدیل آحاد بهای پیمان ها” از نوع گروه اول (لازم الاجرا) ابلاغ نموده است.

ضریب تعدیل ضریبی است که با استفاده از مقادیر شاخص مبنای پیمان و شاخص دوره انجام کار، برای به روز رسانی بهای واحد آیتم های فهرست بها مورد استفاده قرار می گیرد.

محاسبه این ضریب طبق فرمول مندرج در متن بخشنامه شماره 101/173073 مورخ 1382/09/15 محاسبه و با اعمال آن در فرم های خام پیوست بخشنامه مذکور مبلغ صورت وضعیت های موقت و قطعی محاسبه و پس از بررسی و تایید کارفرما پرداخت می گردد.

شایان ذکر است که در محاسبات مربوط به صورت وضعیت تعدیل تمامی ضرایب پیمان محاسبه و اعمال می گردد.

شاخص مبنای تعدیل قیمت کارهای جدید در پیمان های منعقده بر اساس قیمت های واحد پایه، که برای آنها قیمت در فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان یا فهرست بهای واحد پایه ای که قیمت پیمان از آن گرفته شده، درج نشده است، شاخص دوره سه ماهه ای است که بر اساس قیمت های آن دوره، قیمت کار جدید تعیین و تصویب شده است.

به منظور تهیه صورت وضعیت تعدیل و جلوگیری از بروز اشتباه در محاسبات مربوطه، از ضریبی به نام ضریب تعدیل معکوس استفاده می شود تا ابتدا قیمت کار جدید به قیمت دوره سه ماهه مربوط به مبنای پیمان تبدیل شده و سپس مانند سایر ردیف های قیمت منضم به پیمان، تعدیل می گردد.

ضریب صعوبت چیست؟

در برخی قرارداد های عمرانی به مواردی برخورد می کنیم که برای اجرای عملیات خاصی، نیاز به رعایت نکات و پیش نیاز های مضاعفی می باشد که در شرایط معمول نیاز به رعایت آن نمی باشد. از این گونه موارد می توان به سختی اجرای کار در ترافیک، سختی اجرای کار در تونل، معادن و … نام برد.

به عنوان نمونه در فهرست بها خطوط انتقال آب، در صورت اجرای مسیر لوله در زمین هایی با شیب بیشتر از 7 درصد از ضریب صعوبت تا 1.12 و برای اجرای مسیر خط لوله در مناطق شهری از ضریب صعوبت ترافیک تا 1.1 استفاده می شود و این ضریب به همه عملیات اجرایی که شامل آن شرایط می گردد طبق شرایط مندرج در فهرست بها اعمال می شود.

همچنین در فهرست بهای رشته انتقال و توزیع آب روستایی نیز در صورت اجرای عمایت در زمین های با شیب بیشتر از 7 درصد، از ضریب تا 1.06 به عنوان ضریب صعوبت برای محاسبه هزینه عملیات مرتبط با این شرایط استفاده می شود.

در حقیقت این گونه ضرایب نقش جبران کننده خسارات ایجاد شده ناشی از سختی کار و کاهش راندمان ناشی از آن را بازی می کند. لازم به ذکر است که ضرایب ارتفاع و طبقات نیز به نوعی ضریب صعوبت و سختی می باشد که به دلیل عمومیت بیشتر، برای محاسبه آن و جلوگیری از اعمال سلیقه با فرمول مشخصی محاسبه و اعمال می گردد.

نحوه اعمال ضرایب در تهیه صورت وضعیت

هر یک از ضرایب موجود در پیمان به فراخور ماهیت آن ضریب، در بخش مربوطه صورت وضعیت استفاده می شود. به عنوان نمونه ضرایب مربوط به تجهیز و برچیدن کارگاه و همچنین ضرایب مربوط به فصل مصالح پای کار به صورت جداگانه در محاسبات آیتم های همان فصل اعمال و نتیجه حاصل از آن در برگه های خلاصه مالی و مالی کل با مبالغ ناشی از محاسبت دیگر ضرایب الحاق می گردد.

شایان ذکر است که ضریب بالاسری، ارتفاع، طبقات، منطقه ای و صعوبت در محاسبات تجهیز و برچیدن کارگاه اعمال نمی گردد و فقط ضریب مربوط به پیشنهاد پیمانکار برای بخش تجهیز و برچیدن کارگاه به محاسبات این بخش منظور می گردد.

برای تهیه صورت وضعیت، مبلغ هر ردیف، حاصل ضرب مقدار در بهای واحد آن ردیف است. از جمع مبلغ ردیف های مربوط به هر فصل، مبلغ فصول محاسبه و در برگه حلاصه مالی فصول درج می گردد.

قبل از تهیه مبلغ فصول و در صورت داشتن ضریب ارتفاع برای طبقه یا فعالیت اجرایی خاص، این ضریب اعمال می گردد زیرا بعد از تهیه خلاصه فصول نمی توان فعالیت های طبقات مختلف را جهت اعمال ضریب ارتفاع از هم تفکیک نمود. ضریب فصول در این بخش و طبق اسناد منضم به پیمان به مبلغ هر فصل اعمال می گردد.

لازم به ذکر است که در برخی قرارداد ها، ضرایب فصول ردیف های ستاره دار و ردیف های پایه متفاوت بوده و می بایست جمع ردیف های پایه و جمع ردیف های ستاره دار برای هر فصل به صورت جداگانه در برگه خلاصه فصول درج گردد تا اختصاص ضرایب به درستی انجام گردد.

ضریب طبقات، منطقه ای، ضریب صعوبت و ضریب پیمان (برای قرارداد هایی که دارای ضریب پیمان کلی بوده و ضرایب فصول در آن نقشی ندارد) به جمع مبلغ فصول به صورت پی در پی ضرب شده و هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه به آن اضافه می شود.

نتیجه حاصل صورت وضعیت عملیات اجرایی رشته مورد نظر (ابنیه یا …) می باشد. مشابه این محاسبات برای هر یک از رشته های دیگر نیز انجام می شود و مبالغ هر یک از دفترچه ها محاسبه می شود. از جمع مبالغ دفترچه ها (ابنیه و تاسیسات برقی و تاسیسات مکانیکی و …) مبلغ کل ناخالص صورت وضعیت موقت یا قطعی به دست می آید.