ارزیابی تأخیرات در پروژه های ساخت

24 ژوئن , 2018

0 زمان تقریبی مطالعه 5 دقیقه

تأخیر

در صنعت ساخت، جمله معروفی است که می گوید: " زمان پول است". سرمایه، نیروی کار، مصالح و تجهیزات فراوانی که در یک پروژه ی ساخت به کار می رود، باعث می شود که هرگونه طولانی تر شدن زمان پیشرفت کار برای کارفرما و پیمانکار هزینه های بالاتری را به دنبال داشته باشد. به نحوی که اغلب برای کارفرما و پیمانکار هزینه های بالاتری را به دنبال داشته باشد.

به نحوی که اغلب برای کارفرما، مسئله ی تأمین مالی پروژه، مطرح است. یک دلیل می تواند این باشد که وام های ساخت با نرخ های بهره ی بسیار بالاتری نسبت به سپرده های دایمی و طولانی مدت، اعطا می شوند. به علاوه پروژه ناتمام، قابلیت بهره برداری ندارد و درآمدزا نخواهد بود. در مقابل، پیمانکار نیز به تکمیل سریع پروژه، علاقه مند است. هرچه زمان تکمیل پروژه بیشتر به طول بینجامد، هزینه های نظارتی و بالاسری افزایش می یابد. از سوی دیگر، ممکن است هزینه های مصالح است و نیروی کار، بالارود و ضمانت نامه های پیمانکار، آزاد نگردد و با پر ماندن ظرفیت کاری پیمانکار، فرصت مشارکت در کار جدید، برای پیمانکار، از دست برود. با ملاحظه ی موارد فوق، جای تعجب نیست که مشکلات زمانبندی و تأخیر، یک منشأ اصلی اختلاف در پروژه های ساخت باشند.

تأخیر، عمل یا رویدادی است که زمان مورد اشاره در قرارداد، برای انجام کار معینی را طولانی تر کند و به صورت طولانی تر کردن مدت زمان فعالیت و یا به تعویق افتادن تاریخ شروع آن، ظاهر می گردد و ممکن است تغییر در حیطه هایی از کار طبق قرارداد را نیز در بر داشته باشد. به تعویق افتادن تاریخ شروع فعالیت های پیش نیاز آن ها بوده باشد. اگر طبق اصول ابتدایی زمانبندی، تا هنگامی که کل شناوری آزاد مربوط به یک مسیر مصرف نشده باشد، تأخیر در مسیر غیر بحرانی، زمان کل پروژه را به تعویق نخواهد انداخت.

انواع تآخیرات در پروزه ها

طبقه بندی تأخیرات پروژه

قصد کارفرمایان و پیمانکاران از علت یابی تأخیرات، محاسبه ی خسارات و برآورد تخمینی مناسب از هزینه های اضافی تحمیلی است. تأخیرات پروژه براساس منشأ پیدایش و زمان رخداد و قابلیت جبران دسته بندی می شوند.

طبقه بندی تأخیر ها براساس منشأ پیدایش

در حالی که تأخیرها، براساس منشأ تأخیر به صورت نظری به راحتی طبقه بندی و توصیف می شوند، در عمل، تشخیص نوع تأخیر، در ارتباط با هریک از دسته بندی های نظری مشکل می باشد. شناسایی مسببان تأخیرها در پروژه های ساخت، غالباً مورد اختلاف است و به اختلاف فرسایشی تبدیل می گردد. هریک از عوامل پروژه می توانند مسبب تأخیر، در پروژه باشند. گاهی تأخیرها خارج از کنترل پیمانکار و کارفرماست؛ در این شرایط، مسئول تأخیر را عامل سوم ذکر می نماید.

طبقه بندی تأخیرها براساس زمان رخداد

در یک پروژه ساخت، تأخیرها الزاماً در یکی از سه گروه بحث شده قرار نمی گیرند. غالباً عوامل متعددی موجب تأخیر می شوند. زمان رخداد برای تعیین جبران پذیری تأخیر، بسیار مهم است. تأخیر ها را می توان به دوگروه تأخیرهای همزمان و یا تأخیرهای غیرهمزمان طبقه بندی کرد. تأخیرهایی که مربوط به یک عامل پروژه بوده و به تنهایی رخ می دهند، تأخیرهای غیر همزمان نامیده می شوند. از طرفی هرگاه دو یا چند تأخیر توسط عوامل مختلف به صورت همزمان باعث تأخیر شوند، از آن به عنوان تأخیر های همزمان یاد می شود. در این صورت بیش از یک دلیل، منتج به تأخیر پروژه در یک بازه زمانی یکسان می گردد.

تأخیر در پروژه ها

طبقه بندی تأخیرها براساس قابلیت بخشش و جبران مالی آن ها

تأخیرها به سه دسته: نابخشودنی جبران ناپذیر، بخشودنی جبران پذیر و بخشودنی جبران ناپذیر تقسیم می شوند. تأخیرهای بخشودنی تأخیرهایی هستند که پیمانکار در ایجاد آن ها نقش و مسئولیتی ندارد. از این رو کارفرما تمدید زمانی معادل با اثر تأخیر را برای پیمانکار منظور می نماید. ممکن است بروز تأخیرها خسارات و زیانی را به پیمانکار منظور می نماید.ممکن است بروز تأخیرها خسارات و زیانی را به پیمانکار تحمیل نماید که در این صورت براساس شرایط قرارداد این میزان ضرر و زیان از سوی کارفرما به پیمانکار پرداخت می شود و به آن جبران پذیر بودن تأخیر اطلاق می شود.

تأخیرهای نابخشودنی جبران ناپذیر

تأخیرهای نابخشودنی جبران ناپذیر به عملکرد نادرست یا کم کاری پیمانکار نسبت داده می شود، برای مثال هنگامی که پیمانکار باعث تأخیر در تکمیل پروژه می گردد، چنین تأخیرهایی تمدید زمان را در پی ندارد و ممکن است جبران خسارت تأخیر علیه پیمانکار اقامه شود. رایج ترین این تأخیرها عبارتند از:

ناتوانی در تجهیز نیروی کار و شروع کار در موعد مقرر
کوتاهی در ارائه ی به موقع نقشه های تفصیلی و فهرست مصالح مورد نیاز به کارفرما جهت تصویب
کمبود ماشین آلات ساختمانی
کیفیت پایین اجرا و برآورده نکردن روش کاری مناسب
تخصیص نامناسب کارگران، مصالح و سایر منابع پروژه
عدم هماهنگی با پیمانکاران جزء و فروشندگان مصالح و تجهیزات
عدم تحویل بخش هایی از کار در زمان مقرر

تأخیرهای بخشودنی جبران ناپذیر

تأخیرهای بخشودنی جبران ناپذیر، تأخیرهایی هستند که ناشی از تقصیر کارفرما یا پیمانکار نیستند. آن ها حوادث قهری یا رویدادهای پیش بینی ناپذیر دیگری هستند که از کنترل عوامل پروژه خارجند.قراردادها، معمولاً عبارتی تحت عنوان "فورس ماژور" دارند که دلایل تأخیرهایی را که قانوناً هیچ یک از طرقین قرارداد مسئول آن نیستند را در بر می گیرد.

مواردی مانند:

توقف اجرای کارها به خاطر موانع قانونی غیر قابل پیش بینی
شرایط آب و هوایی غیرمنتظره و استثنایی
ضرر و زیان ناشی از سرایت آتش سوزی و انفجار به داخل کارگاه، صاعقه، طوفان، سیل، زلزله، شورش و آشوب های سراسری
تجمع و اعتصاب کارگری، تحریم تجاری اثرگذار در کارها و یا هر نوع تجارت مرتبط با تدارکات پروژه، تولید یا حمل و نقل کالا و مصالح مورد نیاز پروژه
پیروی از دستورالعمل مهندس مشاور در خصوص کارهای لازم الاجرا در حفظ و نگهداری اشیاء عتیقه و با ارزش

تمام این تأخیرها

انواع تأخیرهای فراردادها

خسارت ناشی از تأخیر کارفرما

خسارات ناشی از تأخیر کارفرما از جنبه های معین و مختلفی بروز می کند. روشن است که تأخیر کارفرما به تنهایی حدود کار را تغییر یا توسعه نمی دهد و بسیاری از خسارات را مربوط به تأخیر کارفرما به شکل هزینه های اضافی جلوه می کند.

اگر اجرای کار پیمانکار بر اثر تأخیر کارفرما طولانی شود، ممکن است هزینه های اضافی نیروی کار به وی تحمیل شود و یا ممکن است کارها در دوره ای انجام شود که به خاطر اعتراض های صنفی کارگران، دستمزد نیروی کار افزایش یافته باشد. به همین نحو ممکن است هزینه های مزایای شغلی غیر نقدی نظیر بیمه درمانی یا صندوق بازنشستگی افزایش یابد. از جمله موارد خسارت ناشی از تأخیرات کارفرما: