تعیین مقدار دقیق و استاندارد شیب بندی لوله فاضلاب و فرمول محاسبه شیب لوله یکی از با اساسی‌ترین اصول لوله‌کشی فاضلاب شهری است که توجه به آن می‌تواند به معنای دوری از مشکلات باشد. شیب بندی اصولی به حرکت آسان پساب و جلوگیری از موانعی مانند گرفتگی لوله فاضلاب کمک می‌کند.
در کنار شیب بندی لوله فاضلاب توجه به قطر لوله‌ها و سرعت حرکت پساب در لوله‌ها نیز باید به درستی تعیین شوند. به هر روی، ما در مقاله دیگری از ویکی ساختمون به فرمول محاسبه شیب لوله و نحوه محاسبه و ضوابط حاکم بر شیب لوله‌های اصلی فاضلاب می‌پردازیم.
شیب بندی لوله فاضلاب چیست؟
محاسبه درصد شیب لوله های فاضلاب چگونه است؟ به اختلاف ارتفاع ابتدا و آخرین نقطه، شیب لوله فاضلاب گفته می‌شود. این شیب باعث حرکت آسان و روان پساب در داخل لوله می‌شود. شیب بندی لوله فاضلاب نیز به اجرای اصولی شیب لوله‌های افقی با توجه به الزامات و ابزارهای مورد نظر اطلاق می‌شود.البته ما به طور کلی شیب بندی پشت بام هم داریم.
از نظر قانونی، محاسبه درصد شیب لوله های فاضلاب به صورت استاندارد حدود ۲ درصد است اما اگر شیب کمتر از این مقدار باشد، فاضلاب به راحتی در لوله حرکت نمی‌کند. بالعکس، شیب زیاد از یک سو منجر به حرکت سریع مایعات شده و از سوی دیگر منجر به رسوب و گرفتگی مواد در لوله‌ها می‌شود. بنابراین، ضروری است مقدار درصد شیب استاندارد رعایت شود.
نحوه محاسبه درصد شیب لوله‌های فاضلاب
فرمول محاسبه شیب لوله استاندارد لوله فاضلاب بسیار مهم است. نخست باید مشخص کنید که لوله‌های افقی فاضلاب در سقف کار شده‌اند یا در کف ساختمان! در هر صورت، نکته‌ای که باعث می‌شود تعیین دقیق شیب لوله فاضلاب دشوار باشد این است که کف ساختمان به تنهایی دارای شیب است. پس اندازه‌گیری اختلاف ارتفاع ابتدا و انتهای لوله‌های افقی کمی دشوار خواهد بود. بهترین راه‌حل استفاده از ابزار تراز بنایی است.
نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، تاثیر قطر لوله‌ها در فرمول محاسبه شیب لوله است. براساس اصول لوله کشی، بهتر است لوله‌هایی یک مسیر از فاضلاب دارای قطر مشابهی باشند یا قطر آن‌ها در طول مسیر انتقال پساب به چاه فاضلاب به طور مکرر افزایش یابد.
با در نظر گرفتن تمامی موارد فوق، حداقل شیب لوله‌های افقی فاضلاب در جدول زیر آورده شده است:شیب بندی لوله فاضلاب چگونه محاسبه و اجرا می‌شود؟ همراه با مثال
| قطر نامی لوله (میلی‌متر) | حداقل شیب | |
| میلی‌متر | اینچ | |
| تا ۶۵ | ۲ | ۴/۱ |
| ۸۰ تا ۱۵۰ | ۱ | ۸/۱ |
| ۲۰۰ و بزرگ‌تر | ۰٫۵ | ۱۶/۱ |
برای محاسبه ۲ درصد شیب برای لوله‌ها باید ابتدا و انتهای هر لوله نسبت به همدیگر دو درصد اختلاف ارتفاع داشته باشند. محاسبه شیب باید به صورتی باشد که سرعت حرکت پساب فاضلاب در لوله‌ها ۷۰ سانتی‌متر در ثانیه باشد.
برای شیب بندی لوله فاضلاب می‌توانید از جدول زیر استفاده کنید:
| قطر لوله | میزان شیب | روش محاسبه |
| ۵۰ | ۲ درصد | A-B/L×۱۰۰≥ |
| ۷۵ تا ۱۲۵ | ۱ درصد |
- A: ارتفاع ابتدا لوله
- B: ارتفاع انتهای لوله
- A-B: اختلاف ارتفاع ابتدا و انتهای لوله
مثال: اگر قطر لوله ۵۰ میلی‌متر و طول ابتدا و انتهای لوله یا L برابر با ۴ متر (۴۰۰ سانتی‌متر) باشد، اختلاف ارتفاع برابر است با:
X/400 = 2/100 => X or A-B = 8 cm
شیب استاندارد لوله‌های فاضلاب در ساختمان
در فرآیند لوله کشی بخش‌های مختلف ساختمان استانداردی برای فضای مختلف وجود دارد، برای مثال، وان حمام لوله‌های خروجی با قطر ۴۰ میلی‌متر داشته و شیب لوله‌های آن ۰٫۰۳ است. دوش حمام نیز دارای لوله‌هایی با قطر ۴۰ و شیب آن ۰٫۰۲ است.
همچنین شیب بندی لوله فاضلاب دستشویی متفاوت است. لوله فاضلاب دستشویی ساختمان به یک سیفون متصل است. سیفون برای از بین بردن ارتباط لوله فاضلاب و چاه با فضای داخل ساختمان همواره مقداری آب در خود ذخیره می‌کند. مجهز کردن لوله فاضلاب به سیفون، تخلیه پساب را راحت‌تر انجام می‌دهد. سیفون برای توالت‌های ایرانی به شکل جدا نصب می‌شود اما توالت فرنگی‌ها در سیستم خود سیفون دارند.
مطلب پیشنهادی: سپتیک فاضلاب خانگی چیست؟ مراحل اجرا و مزایای آن
به همین دلیل، در توالت ایرانی مهم است که شیب لوله تا سیفون به میزان ۱ الی ۳ درصد در نظر گرفته شود اما خود سیفون برای اینکه بتواند آب کافی در خود داشته باشد باید به شکل صاف نصب شود. در توالت ایرانی باید دقت کرد که سیفون شیب زیاد نداشته باشد زیرا کارآیی خود را از دست می‌دهد.
برخلاف آن، توالت فرنگی به دلیل قرار گرفتن بر روی کف زمین از این اصل پیروی نمی‌کند. لازم به ذکر است که سرریز توالت که به دو زانو ۴۵ درجه ختم می‌شود، باید شیبی حدود ۲ درصد داشته باشد. به طور کلی، شیب لوله کشی فاضلاب در تمام مسیرهای ساختمان باید بین ۱ تا ۳ درجه باشد تا جریان آب و فاضلاب به راحتی عبور کند.
اصول لوله کشی و شیب بندی لوله فاضلاب
علاوه بر رعایت فرمول محاسبه شیب لوله فاضلاب بخش‌های مختلف ساختمان، رعایت سایر اصول لوله کشی به شرح زیر ضروری است.
- سرعت تخلیه و حرکت فاضلاب در لوله‌ها باید حدود ۷۰ سانتی‌متر در ثانیه باشد.
- اعمال شیب برعکس در لوله‌های افقی فاضلاب مجاز نیست!
- هر ۳۰ متر لازم است روی لوله‌های افقی اصلی فاضلاب یک دریچه بازدید نصب شود.
- لوله‌های فاضلاب هر ساختمان باید در همان ساختمان عبور کنند و امکان انتقال و عبور آن‌ها از ساختمان‌های مجاور وجود ندارد.
- در ساختمان‌هایی که تعداد طبقات زیادی دارد، نیاز به نصب سرعت‌گیر در مسیر لوله کشی فاضلاب وجود ندارد.
- قطر لوله‌های فاضلاب باید به درستی تعیین شوند و به هیچ عنوان نباید قطر لوله در مسیر کاهش پیدا کند (افزایش یابد بهتر است).
- برای جلوگیری از تغییر شیب در طول مسیرهای طولانی، لازم است روی لوله‌ها با ابزارهای خاص پوشانده شود تا شیب به درستی حفظ شود.
- در لوله کشی فاضلاب شهری باید از اتصالات ۴۵ درجه استفاده شود.
- بعد از نصب لوله‌های فاضلاب و اتصالات مربوطه باید سیستم لوله کشی فاضلاب از نظر نشتی و استحکام تست شود.
کلام آخر
سیستم لوله کشی فاضلاب از جمله مراحل بسیار مهم در اجرای ساختمان است. این مهم رابطه مستقیمی با میزان راحتی و عملکرد ساکنین ساختمان دارد. هرچقدر سازنده و مهندسین مجری در کارگاه ساختمانی، با نظارت بیشتری امور را پیگیری کنند و هر مرحله از ساخت را با دانش و جدیت پیش بگیرند، مشکلات مربوط به سیستم لوله کشی رخ نخواهند داد. در میان، شیب بندی لوله فاضلاب یکی از مهم‌ترین بخش‌ها از اجرای سیستم لوله کشی فاضلاب است که باید در نهایت دقت، به شکلی مهندسی و مطابق با استانداردها انجام شود.
نظرتان درباره نحوه شیب بندی لوله‌های فاضلاب چیست؟ فکر می‌کنید مقدار شیب ۲ درصد مناسب است؟ چه تجربه‌ای در این زمینه دارید؟ نظرات خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.
