روانشناسی رنگها در معماری ؛ از سفید تا سیاه

امروزه رنگ به یکی از عناصر جدانشدنی دنیای ما نه‌ تنها در طبیعت بلکه در محیط‌های ساخت دست انسان بدل شده است. رنگ‌ها نه‌ تنها امروزه بلکه سال‌ها است که نقش بسیار مهمی را در فرآیند تکاملی انسان ایفا کرده‌اند. این رنگ‌ها را‌ می‌بینیم و درک‌ می‌کنیم و مغز هم بر اساس پایه‌های عینی و ذهنی آن‌ها را پردازش می‌کند. تأثیرات روانشناسی، ارتباط، اطلاعات و تأثیر بر روح و روان از جمله جنبه‌های قضاوت درکی ما هستند. از این رو اهداف مدنظر از طراحی رنگ در یک فضای معماری تنها به دکوراسیون محدود نمی‌شود. با موضوع روانشناسی رنگها در معماری در ویکی‌ساختمون همراه باشید.

برای تغییر در فضای خود درخواست بازسازی ساختمان را در کارگشا ثبت نمایید.

بالاخره در دهه‌های اخیر مشاهدات تجربی و مطالعات علمی اثبات کرده‌اند که واکنش میان انسان و محیط در محیط‌های معماری به مقدار بسیار زیادی به درک حسی از رنگ بستگی دارد. این مطالعات در زمینه‌های مختلفی از جمله روانشناسی، روانشناسی معماری، روانشناسی رنگ، روانشناسی عصبی چرا ارگونومی‌های بصری صورت گرفته است که اگر بخواهیم نتایج کلی حاصل از این مطالعات را بیان کنیم باید عنوان کرد که این مطالعات تائید کرده‌اند که واکنش انسان به رنگ، خود یک کل است و از لحاظ روانشناسی و فیزیولوژیکی ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

رنگ یک درک حسی است و مانند دیگر انواع درک‌های ادراک حسی تأثیراتی نمادین، پیوندی، حس آمیختگی و احساسی در پی دارند. این منطقه در بسیاری از تحقیقات علمی اثبات شده است. از آن جایی که ذهن و بدن یک موجودیت در نظر گرفته‌ می‌شوند جنبه‌های روانشناسی عصبی، تأثیرات روان‌تنی (psychosomatic)، ارگونومی‌های بصری و تأثیرات روانشناسی رنگ از جمله مؤلفه‌های مهم و اصلی ارگونومی رنگ به شمار‌ می‌رود. این هدف طراحی در تلاش برای حفاظت از رفاه روانی و فیزیکی انسان در محیط‌های ساخت دست انسان است.

از این رو طراحانی که در حوزه رنگ فعال هستند وظیفه شناسایی پذیرش محرک‌های بصری، پردازش این محرک‌ها و واکنش‌های برانگیخته شده در تقارن با سیستم هورمونی را بر عهده دارند و بهترین احتمالات ممکن برای رفاه گونه انسان را تولید می‌کنند. این موضوع در محیط‌های مختلف از جمله ساختمان‌های پزشکی و بهداشتی، مراکز اداری، کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی، مراکز آموزشی و خانه سالمندان از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است.

برای مطالعه : ۴ روش زدن رنگ پلاستیک با غلطک ، طریقه رنگ زدن دیوار با غلطک

روانشناسی رنگ

یکی از مهم‌ترین نتایجی که در مطالعات تجربی و تحقیقاتی به آن اشاره شده است در واقع ماهیت، میان فرهنگی رنگ و تبادل آن میان افراد و گروه‌های مختلف است. تعداد زیادی از مطالعات، انسان‌ها را از لحاظ مرد و زن بودن، کوچک و بزرگ بودن و موارد دیگر با یکدیگر مقایسه کرده‌اند و به طور خلاصه به این نتیجه رسیدند که رنگ یک زبان بصری بین‌المللی است که نه‌تنها توسط تمامی انسان‌ها بلکه توسط بسیاری از موجودات این کره خاکی قابل درک و پردازش است.

همان‌طور که بسیاری از شما به این موضوع آگاه هستید بدون شک رنگ تأثیرات بسیار زیادی در زندگی روزمره ما دارد. ما به طرق مختلفی آموخته‌ایم که به طرق خاصی به رنگ‌های خاصی واکنش نشان دهیم.  به‌عنوان‌مثال رنگ قرمز به معنای احتیاط و توقف است. در کتاب «انسان، رنگ، فضا»  جزئیات بسیار جالبی در رابطه با درک و تجربه رنگ‌ها و تأثیر آن بر روح و فیزیک انسان عنوان شده است:

برای مطالعه: مکمل رنگ کرم چیه؟ : چگونگی ست کردن رنگ کرم در دکوراسیون داخلی!

واکنش‌های بیولوژیکی به رنگ صرفاً از نظر ماهیت واکنش‌های فیزیکی هستند. در عوض واکنش نوری آثار به یک رنگ در واقع واکنش به انرژی موج‌های نوری است. آزمایش‌ها نشان داده‌اند که حتی اگر فرد کور هم باشد اما ضربان قلب او به طرز قابل‌ توجهی در هنگام قرار گرفتن در معرض رنگ قرمز افزایش و در هنگام قرار گرفتن در معرض رنگ آبی کاهش‌ می‌یابد.

واکنش بالا در مواجه با رنگ، توسط نیروی عقلانی کنترل نمی‌شود. این واکنش در واقع نشات گرفته از نقش‌پذیری ژنتیکی ما است که البته گاهی نیز ممکن است به واسطه تجربیات شخصی گذشته نیز تحریک شوند. به عنوان مثال بعد از یک تصادف، فرد ممکن است که در اثر تماس با رنگ قرمز خون دیگر از این رنگ خوشش نیاید.

همان‌طور که تا به اینجا به آن‌ها اشاره کرده‌ایم، یک فرد هم به لحاظ فردی و هم جهانی توسط رنگ‌ها در یک محیط تحت تأثیر قرار‌ می‌گیرد. مطالعات الگوهای خاصی از ارجحیت رنگی را شناسایی کرده‌اند که رابطه تنگاتنگی با سن، ویژگی‌های شخصیتی و اقتصادی-اجتماعی دارد. افراد جوان‌‌تر به سمت رنگ‌های اشباع تر افراد مسن‌‌تر هم به سمت و سوی رنگ‌های کمتر اشباع متمایل هستند. از آنجایی که نمی‌توان هر فردی را به توجه به پیشینه شخصی او تحت تأثیر قرار داد، طراح مجبور است که طراحی‌های خود را در قبال تجربه‌ای رنگی صورت دهد که اکثریت مردم را به طریق مشابهی تحت تأثیر قرار‌ می‌دهد. در ادامه رنگ‌های پر کاربرد در معماری را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

روانشناسی رنگ قرمز

کاراکتر

مهیج و محرک

• مثبت: پراحساس، گرم، پر اشتیاق، فعال، قوی
• منفی: سخت و شدید، مهاجم، خشمناک، حریص، به رنگ خون

قرمز غالب‌ترین و پویاترین رنگ در میان رنگ‌هاست. چشم در نگاه به آن باید روی رنگ متمرکز شود زیرا نقطه کانونی طبیعی رنگ قرمز زیر شبکیه چشم قرار دارد. به همین دلیل هم است که قرمز به شما نزدیک‌‌تر از آنچه هست به نظر‌ می‌رسد.

رنگ قرمز در معماری

• سقف: مخل کننده، تحمیل‌کننده، سنگین
• دیوار: مهاجم و پیش‌رونده
• کف: هوشیاری و هشدار

روانشناسی رنگ نارنجی

کاراکتر

هیجان، محرک، تسلی‌بخش

• مثبت: بانشاط، سرزنده، پر انرژی، برونگرا
• منفی: ناخوانده و سخت و شدید

نارنجی نسبت به قرمز کمتر شدید و زمخت است. نارنجی از کاراکتر‌های منفی کمی برخوردار است. با این وجود، اگر آن را در طراحی به صورت کم رنگ و کم اشباع به کار برد ممکن است که کم ارز و کم شور و حرارت به نظر برسد.

رنگ نارنجی در معماری

• سقف: مهیج و محرک، توجه طلب
• دیوارها: گرم و درخشان
• کف: فعال، جنبش و حرکت گرا

روانشناسی رنگ زرد

کاراکتر

تسلی‌بخش

• مثبت: آفتابی، شاد، درخشان، سرزنده
• منفی: خودپسندی و خودمحوری، درخشان و خودنما

هنگامی که رنگ زرد خالص باشد از تمامی رنگ‌ها شادتر است. رنگ زرد منعکس کننده گرمی، شادی و الهام است و نشانه‌ای از روشن‌فکری و ارتباط است.

رنگ زرد در معماری

• سقف: روشن (به سمت لیمویی)، درخشان و محرک
• دیوارها: گرم (به سمت نارنجی)، محرکی برای برانگیختن (بسیار اشباع)
• کف: تعالی‌بخش، روحیه دادن و تفریح آمیز

روانشناسی رنگ سبز

کاراکتر

 گوشه‌گیر و آرامش‌بخش

• مثبت: آرام، نیروبخش، آسوده و طبیعی
• منفی: معمولی، خسته‌کننده، گناهکار

برخلاف رنگ قرمز، هنگامی که به رنگ سبز نگاه‌ می‌کنیم، تمرکز چشم دقیقاً روی شبکیه قرار دارد و به همین دلیل هم رنگ سبز آرامش‌بخش‌ترین رنگ برای چشم است. سبز‌ می‌تواند نماد طبیعت باشد و هم ناخوشی.

رنگ سبز در معماری

• سقف: محافظ، انعکاس آن روی پوست شاید ناخوشایند به نظر برسد.
• دیوارها: خونسرد، امن، آرام، مطمئن، غیرفعال، مهیج و برانگیزاننده در صورت درخشان بودن
• کف: طبیعی (اگر خیلی اشباع نباشد)، نرم، آرامش‌بخش، خنک و خونسرد (اگر به سمت آبی میل کند).

روانشناسی رنگ آبی

کاراکتر

گوشه‌گیر، کناره‌گیر و آرامش‌بخش

• مثبت: خونسرد، آرام، معتدل، میانه‌رو، ایمن، راحت و اصیل
• منفی: ترساننده، ناامیدکننده، دل‌تنگ کننده، سرد و مالیخولیا

رنگ آبی روشن، شفاف، تر، خنک و آرامش‌بخش به نظر‌ می‌آید. این رنگ برخلاف رنگ قرمز، موجب کاهش ضربان قلب و فشار خون‌ می‌شود.

رنگ آبی درمعماری

• سقف: نجومی، خنک، پس‌روی کردن (اگر کم رنگ باشد)، سنگین و ناراحت کننده (اگر پررنگ باشد).
• دیوارها: خنک و غیر صمیمی (اگر کم رنگ باشد)، مشوق، دلگرم‌کننده و عمق دهند هبه فضا (اگر پررنگ باشد).
• کف: احساس امیدبخش از آسانی و سادگی (اگر کم رنگ باشد)، قانع‌کننده، واقعی، سخت، قابل توجه و اساسی (اگر پررنگ باشد).

روانشناسی رنگ بنفش و ارغوانی

کاراکتر

مغلوب کنندگی، تحت کنترل درآوردن، مهار کردن

• مثبت: باوقار، بزرگ، بلندمرتبه، انحصاری، منحصربه‌فرد، گران
• منفی: تنهایی، اندوهگین، فخرفروشانه، خودپسندی، غرور

بنفش یا ارغوانی ترکیبی از قرمز و آبی است (دو رنگی که از نظر روان‌شناسی به شدت متضاد یکدیگر هستند). بنفش‌ می‌تواند ظریف، حساس، خوشایند و دل‌چسب یا آشفته، مغشوش، رو به انحطاط و گمراهی به نظر آید.

تزئینات ساختمان خود را به متخصصان کارگشا بسپارید.

کاربرد رنگ بنفش در معماری

• سقف: مشوش کننده، گیج کننده، مغلوب کننده، مقهور کننده
• دیوارها: سنگین، مقاومت‌ناپذیر
• کف: زودگذر، فانی، جادویی

روانشناسی رنگ صورتی

کاراکتر

زنده و سرزنده (صورتی آدامس بادکنکی)، آرامش‌بخش (صورتی کم رنگ)

• مثبت: سرزندگی، آرامش‌بخش، خصوصی، صمیمی
• منفی: بیش از اندازه شیرین، کم مقاومت و ضعیف

رنگ صورتی در معماری

• سقف: حساس، ظریف، آرامش‌بخش
• دیوارها: بازداری از خشونت، محرمانه، صمیمی، بسیار شیرین
• کف: بسیار ظریف، به ندرت مورد استفاده قرار‌ می‌گیرد.

روانشناسی رنگ قهوه‌ای در معماری

کاراکتر

مغلوب کننده، تسلیم کننده، کنترل‌کننده

• مثبت: گرم، ایمن، پایدار
• منفی: ناراحت کننده، سنگین، سخت

تفاوت بسیار عمده‌ای میان رنگ قهوه‌ای و رنگ چوب وجود دارد. در نهادها و سازمان‌ها باید از به کار بردن رنگ قهوه‌ای پرهیز کرد، زیرا تأثیرات نامطلوبی خواهد داشت. از سوی دیگر سنگ و چوب بسیار گرم و راحت به نظر‌ می‌رسند.

رنگ قهوه‌ای در معماری

• سقف: ناراحت کننده، رنج‌آور، سخت، سنگین و دشوار
• دیوارها: ایمن و مطمئن اگر چوب باشد و اگر رنگ باشد این حس‌ها کمتر خواهد بود.
• کف: ثابت، استوار

روانشناسی رنگ سفید

کاراکتر

بی‌تفاوت، بی‌توجه

• مثبت: تمیز، تازه، درخشان
• منفی: خالی، بی‌بار، بیهوده

اگرچه رنگ سفید یکی از پرکاربردترین رنگ ها در فضاهای داخلی و خارجی در کاربردهای مختلف است اما برای استفاده نکردن از رنگ سفید به عنوان رنگ اصلی در یک فضا و سازه دلیل و توجیهات بسیار زیادی را‌ می‌توان برشمارد.

رنگ سفید در معماری

• سقف: خالی، کمک به پخش منابع نوری و کاهش سایه‌ها
• دیوارها: خنثی، استریل، بدون انرژی
• کف: ضد لمس

روانشناسی رنگ خاکستری

کاراکتر

خنثی نسبت به آرامش و سکون

• مثبت: خنثی
• منفی: خسته‌کننده

رنگ خاکستری کاربرد‌های روان‌درمان بخشی بسیار محدودی دارد. از این رو، مد و سبک حال حاضر در استفاده از آن در دیوار‌های معقول و منطقی است.

رنگ خاکستری در معماری

• سقف: سایه‌دار
• دیوار: خنثی و خسته‌کننده
• کف: خنثی

روانشناسی رنگ سیاه

کاراکتر

• مثبت: عمیق و انتزاعی
• منفی: شوم، بد یمن، نا خجسته

سیاه اغلب با قدرت سرکوب‌کنندگی، تاریکی و مجهول بودن همراه است. در معماری اغلب به‌منظور ایجاد فضا و نقاط مشخص و مجزا مانند خروجی و ورودی سیستم‌های تهویه مورد استفاده قرار‌ می‌گیرد.

مجموع کارهای مربوط به نازک کاری را در نازک کاری ساختمان کارگشا ثبت نمایید.

روانشناسی رنگ سیاه در معماری

• سقف: توخالی
• دیوارها: شوم، زندان مانند
• کف: عجیب، غریب، انتزاع

سخن آخر

ناگفته نماند که تأثیر این رنگ‌ها به موقعیت و بستر آن‌ها هم بستگی دارد، زیرا رنگ‌ها بسیار به ندرت جدا از هم و در انزوا دیده‌ می‌شوند. درک و واکنش ما نسبت به یک رنگ در فضاهای داخلی و خارجی و اینکه در دیوار، سقف یا کف به کار رفته باشد تغییر خواهد کرد. درک درست از رنگ‌ها و کاربردهای آن‌ها در فضاهای مختلف یکی از مهم‌ترین وظایف طراح است. کاربرد مناسب رنگ در موقعیت مناسب تأثیر به سزایی بر رفتار افراد قرار گرفته در آن محیط خواهد گذاشت.