گرین روف (روف گاردن، بام سبز، باغ بام، بام چمنی) برگرفته از یکی از شاخه‌های نوین طراحی ساختمان یعنی «معماری سبز» است. این تکنیک قبل از دنیای مدرن نیز مورد استفاده بشر قرار می‌گرفت، ولی امروزه در دل مفاهیمی همچون توسعه پایدار، بام سبز به رویکردی اساسی در طراحی معماری ساختمان تبدیل شده است.
در واقعیت، فناوری گرین روف نه تنها بازده اثبات شده سرمایه‌گذاری را به صاحبان ساختمان‌ها باز می‌گرداند، بلکه فرصت‌هایی برای منافع مهم اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی به ویژه در شهرهای بزرگ را پیش رویمان قرار می‌دهد. می‌توان گفت: «بام سبز معماری فردا است!» زیرا ریشه در انرژی و محیط زیست به عنوان اساسی‌ترین موضوعات مورد بحث در زمان حال و آینده جهان دارد؛ با ویکی ساختمون همراه باشید.
گرین روف چیست؟
بام سبز لایه‌ای از پوشش گیاهی است که بر روی یک سیستم ضد‌آب کاشته می‌شود که در بالای بام ساختمان که ممکن است مسطح یا شیب‌دار باشد، ساخته می‌شود. گرین روف همچنین به‌عنوان سقف‌های رویشی یا سازگار با محیط زیست نیز مشهور هستند. اجرای بام سبز به 3 شکل مختلف اعم از: گسترده، فشرده و نیمه فشرده ساخته می‌شود.
سیستم بام چمنی علاوه بر این نیز بر روی سقف ساختمان جهت رشد گیاهان ساخته می‌شود، بسته به نوع سقف نیز گیاهان ممکن است مدولار یا دارای لایه‌های زهکشی باشند. با این وجود، همه بام‌های سبز شامل چند ویژگی مهم مانند ضد آب بودن و دفع ریشه گیاهان هستند تا نه تنها ساختار ایمن بماند، بلکه از ایجاد آسیب نیز جلوگیری کنند.
چند نمونه شاخص از سازه ساختمان هایی که از روف گاردن به بهترین شکل ممکن بهره برده‌اند را در زیر آورده‌ایم:
- سیتی هال در شیکاگو
- دانشگاه صنعتی نانیانگ سنگاپور
- والد اسپیرال آلمان
- مركز مبادلات بين‌المللی و فرهنگی فوکوئوكا ژاپن
- مرکز همایش‌های ونکوور کانادا
انواع روف چیست
بام سبز گسترده
در طراحی و اجرا روف گاردن بام گسترده دارای عمق رشد متوسط، معمولاً کمتر از شش اینچ (15 سانتیمتر) با بار نهایی متوسط، تنوع محدود گیاهی، نیاز به آبیاری کم و همچنین اغلب قابل استفاده نیست (محیطی برای استفاده انسان به عنوان یک باغ خانگی).
بام سبز فشرده
دارای خاک بیشتر، محیط رشد‌عمیق‌تر و استفاده از تنوع گیاهای فراوان است. بنابراین این بام بارهای ساختاری اساسی‌تر و در نتیجه نیاز به تعمیر و نگهداری مکرر دارند. بام سبز فشرده معمولاً برای استفاده انسان در دسترس است.
بام سبز نیمه فشرده
شامل ویژگی‌های هر 2 نوع گسترده و فشرده است. عمق مناسب هر سقف سبز به ساختار بام، گیاهان انتخاب شده، بارندگی سالانه و نیازهای عملکردی آبیاری بستگی دارد.
هر 3 نوع سقف به لایه‌های خاصی از مواد نیاز دارند که در سقف‌های معمولی یافت نمی‌شوند. آناتومی اولیه گرین روف شامل پوشش گیاهی، محیط رشد، غشای فیلتر (لایه صافی)، لایه زهکشی، لایه ضد آب، پشتیبانی غشا سقف برای چمن‌ها، عایق حرارتی، لایه کنترل بخار و پشتیبانی سازه‌ای بام است. هر یک از این لایه‌ها عملکرد خاصی را برای زنده نگه داشتن گیاهان و محافظت از ساختار زیر آن انجام می‌دهند.
ویژگی‌های گرین روف چیست
محیط کشت همان ماده‌ای نیست که برای یک گیاه خانگی یا یک باغ استفاده می‌شود. خاک سنتی سنگین است و پس از باران‌های مکرر سفت شده و باعث کاهش احتباس آب و هوادهی ریشه‌های گیاه می‌شود. محیط کشت بام سبز از سنگدانه‌های معدنی و تنها مقدار کمی از مواد آلی تشکیل شده است و باید دارای زهکشی و هوادهی مناسب با سازه باشد که امکان نگهداشتن آب را دارد. همچنین باید از وزن کم، مقاوم در برابر تجزیه و فشرده‌سازی و همچنین از نظر فیزیکی و شیمیایی پایدار باشد.
برخی از گرین روف‌ها در بخشی بزرگ و یکپارچه ساخته می‌شوند، در حالی که سقف‌های سبز مدولار از بسترهای کاشت قابل حملِ کوچکی که در کنار هم قرار گرفته‌اند برای ایجاد یک بام سبز بزرگ‌تر استفاده می‌کنند. واحدهای مدولار غالباً سینی‌های پلاستیکی یا فلزی هستند که برای رشد متوسط مناسب هستند.
روف گاردن‌های مدولار می‌توانند به صورت تدریجی نصب شوند که جهت نگهداری و بازرسی، لایه‌های زیرین بام به راحتی برداشته می‌شوند. علاوه براین، بخش‌های مدولار اغلب می‌توانند در گلخانه کشت شوند و به اصطلاح «آماده کاشت» در پشت بام سبز هستند.
فواید و معایب گرین روف چیست
- در محیط‌های شهری، ساخت بام‌های سبز باعث کاهش گرمای تولید شده توسط ساختمان‌ها و به طور کلی هوا می‌شود.
- گیاهان ضمن دفع آلاینده‌های موجود در هوا، از توزیع دود، گرد و غبار نیز جلوگیری می‌کنند.
- بام‌های سبز می‌توانند برای کاربری عمومی مانند باغ یا مناطق تفریحی مورد استفاده قرار گیرند.
- با توجه به میزان کار و پولی که به ایجاد و نصب بام سبز هزینه می‌شود، استفاده از آنها می‌تواند منجر به افزایش شغل و درآمد برای مشاغل محلی شود.
- با ایجاد یک سد طبیعی، باغ‌های چمنی می‌توانند میزان سر و صدای موجود در خانه را کاهش دهند.
- بام‌های سبز میزان انرژی مورد نیاز خانه برای گرم کردن را کاهش می‌دهند که در هزینه پرداختی ساکنین نیز صرفه‌جویی می‌شود.
- مهار آتش در بام سبز به محافظت از خانه کمک می‌کند.
- باغ بام نه تنها تکنیکی بسیار کاربردی است، بلکه از نظر ظاهری نیز باعث زیباتر شدن نمای ساختمان می‌شود.
در حالی که بام سبز و محوطه سازی ساختمان می‌تواند مزایای زیادی برای محیط زیست طبیعی و انسانی داشته باشد، فرآیندی پر هزینه است که ممکن است منجر به هزینه‌های پیش‌بینی نشده‌ای همانند موارد زیر شود:
- بیمه بام‌های سبز به دلیل احتمال خشک‌سالی یا طوفان‌های پیش‌بینی نشده می‌تواند بسیار گران باشد.
- نیرو یا بار اضافی وارده از بام می‌تواند در بلند مدت باعث شکم دادن سقف شود.
- هر گونه خساراتی که گیاهان ممکن است به ساختمان وارد کنند، از جمله ریشه‌های آنها، منجر به تعمیرات پر هزینه خواهد شد.
نکته: هر کدام از این معایب با برنامه‌ریزی و طراحی ساختاری، به طور کامل قابل مهار است.
اهمیت و لزوم استفاده از گرین روف چیست
در اروپا این فناوری به خوبی تثبیت شده، زیرا نتیجه مستقیم قانون‌گذاری دولت و پشتیبانی مالی بوده است. چنین پشتیبانی بسیاری از مزایای عمومی ملموس و نامحسوس روف گاردن را به رسمیت می‌شناسد. این حمایت باعث شده است تا بازارهای پر شمار و چند میلیون دلاری برای محصولات و خدمات بام سبز در آلمان، فرانسه، اتریش و سوئیس ایجاد شود.
در این چند سال اخیر در ایران نیز برخی از بناها از تکنیک روف گاردن استفاده کرده‌اند، ولی هنوز در ساختار شهرسازی کشور به‌عنوان یک موضوع مهم زیست محیطی، امری جا نیفتاده است و برای همه سوال پپیش میاد که روف چیست. استفاده از بام سبز در شهرهای بزرگی همچون تهران، یک ضرورت مهم انکارناپذیر است، زیرا با توسعه بی‌رویه شهر و کاهش منابع طبیعی، بام سبز می‌تواند راه‌حلی پایدار برای آینده‌ای روشن باشد.
