بتن ریزی برای بسیاری در اوایل قرن نوزده، عبارت نام آشنایی نبود اما با ساخته شدن سیمان پرتلند (مخلوط سنگ آهک و خاک رس) در دهه ۱۸۲۰ و استفاده از این ماده برای ساخت بتن، بتن ریزی و چگونگی انجام آن برای بسیاری جای سؤال داشت. مصریان را می‌توان آغازگران صنعت بتن ریزی و ساخت سازه‌های مستحکم با استفاده از مخلوط گچ و آهک دانست. در این مقاله بر بتن ریزی، اصول اولیه آن، شرایط بتن ریزی و مراحل بتن ریزی مروری داریم. در ادامه با ویکی ساختمون همراه باشید.
بتن ریزی چیست؟
بتن ریزی به فرآیندی گفته می‌شود، که در آن در محلی مانند کف سازه، فونداسیون ساختمان، سقف سازه، زیرسازی و … اقدام به ریختن بتن می‌شود. بتن ریزی اصولاً درون قالب‌هایی انجام می‌شود که پس از گیرش بتن، قالب‌ها از آن جدا شده و تا زمانی از بتن نگهداری می‌شود تا به صد درصد گیرش برسد.
در بتن ریزی، بتن از کجا تهیه می‌شود؟
به طور کلی بتن مورد استفاده برای پروژه‌های عمرانی یا در محل ساخته می‌شود یا از شرکت‌های بتن سازی، خریداری می‌شود. در پروژه‌های عمرانی با مقیاس کوچک مانند ساختمان‌های چند طبقه، معمولاً برای بتن ریزی، بتن مگر از یک میکسر کوچک استفاده می‌کنند و بتن را در محل به میزان لازم می‌سازند و برای بتن ریزی قسمت‌های دیگر ساختمان نظیر بتن ریزی فونداسیون، بتن ریزی اسکلت، بتن ریزی سقف و دال و بتن ریزی دیوارها از شرکت‌های سازنده بتن خریداری می‌کنند و سپس بتن خریداری شده را به وسیله کشنده‌های میکسردار به محل اجرا، می‌برند.
بتن مورد نیاز برای پروژه‌های عمرانی بزرگ مانند راهسازی، برج سازی و … را معمولاً در محل اجرای پروژه می‌سازند تا از هزینه ساخت بکاهند. اصولاً در پروژه‌های بزرگ عمرانی، ساخت بتن به وسیله بچینگ ثابت یا متحرک تهیه می‌شود و سپس طی مراحلی بتن ریزی انجام می‌شود.
پیشنهادی: شمشه گیری چیست؟ نکات اجرایی آن در سفت کاری و نازک کاری ساختمان
مراحل بتن ریزی فونداسیون چیست؟
بتن ریزی فونداسیون هر سازه‌ای به چهار مرحله آرماتوربندی، قالب بندی، بتن ریزی و متراکم کردن تقسیم می‌شود که در ادامه توضیحاتی درباره هر مرحله ارائه می‌شود.
آرماتوربندی
این مرحله بتن ریزی در اجرای اسکلت بتنی پس از اجرای بتن مگر انجام می‌شود. در آرماتوربندی میلگردهایی با ضخامت‌های استاندارد با توجه به تعداد طبقات سازه در کف سازه اجرا می‌شوند. میلگردها معمولاً به یک صفحه که در بتن مگر کار گذاشته شده است، جوش یا پیچ می‌شوند.
قالب بندی
در این مرحله اطراف آرماتورها قالب پلاستیکی یا چوبی قرار می‌گیرد تا در مرحله بعد بتن درون قالب‌ها هدایت شود.
بتن ریزی فونداسیون
در این مرحله معمولاً برای ساخت سازه‌های با مقیاس کم، بتن از کارخانه خریداری شده و با تراک میکسر به محل حمل می‌شود، سپس به وسیله پمپاژ به درون قالب‌ها ریخته می‌شود. بتن ریزی فونداسیون باید پیوسته و در یک مرحله انجام شود زیرا استحکام کلی سازه در صورت پیوسته نبودن بتن ریزی فونداسیون کاهش می‌یابد.
متراکم سازی
در این مرحله پس از اتمام بتن ریزی، به وسیله ویبراتور برای بتن ریزی‌های با عمق بیشتر از ۱۵ سانتیمتر و با میله و شمشه برای بتن ریزی‌های با عمق کمتر از ۱۵ سانتیمتر، متراکم سازی و هواگیری انجام می‌شود.
بتن ریزی اسکلت بتنی چیست؟
ساخت اسکلت ساختمان با استفاده از بتن پس از مرحله بتن ریزی و گیرش صد درصد بتن فونداسیون، انجام می‌شود. این بتن ریزی مانند بتن ریزی فونداسیون از آرماتوربندی، قالب بندی، بتن ریزی و متراکم سازی تشکیل شده است.
آرماتوربندی
در این بخش نیز مانند آرماتوربندی فونداسیون، با استفاده از میلگردهایی با ضخامت استاندارد، به صفحات و میلگردهایی که در مرحله فونداسیون کار گذاشته شده است، پیچ شده یا جوش داده می‌شود.
قالب بندی
در این مرحله نیز قالب‌های چوبی یا پلاستیکی به دور آرماتورها بسته می‌شوند.
بتن ریزی اسکلت
در اجرای بتن ریزی اسکلت، بتن از کارخانه خریداری می‌شود و به وسیله میکسر به محل احداث، حمل شده و سپس با استفاده از پمپاژ به درون قالب‌ها هدایت می‌شود. بتن ریزی اسکلت سازه‌های چند طبقه قابلیت چند تکه یا پیوسته نبودن را دارند و می‌توان این مرحله را در چند روز غیر متوالی انجام داد.
متراکم سازی
در این مرحله به دلیل عمق زیاد بتن ریخته شده، از ویبراتور برای متراکم سازی، یکنواخت کردن و خارج کردن هوا از درون بتن استفاده می‌شود.
بتن ریزی سقف
این بتن ریزی بخشی از بتنی ریزی اسکلت محسوب می‌شود. پس از آرماتوربندی و قالب بندی، بتن ریزی به وسیله پمپ، منوریل یا آسانسور بتن را به طبقه مورد نظر می‌برند، سپس بتن ریزی اجرا می‌شود. البته ناگفته نماند که بتن ریزی سقف ساختمان باید پیوسته انجام شود زیرا در یک مرحله انجام نشدن بتن ریزی و تأخیر زمانی ممکن است، باعث کاهش کیفیت بتن شود.
نگهداری از بتن
به طور کلی پس از بتن ریزی، برای ۲۴ ساعت قالب‌ها برداشته نمی‌شوند تا گیرش بتن در حدی برسد که بدون قالب نیز استحکام خود را حفظ کند. سپس با باز شدن قالب‌ها، بتن‌ها نیاز به آبیاری به مدت ۱ هفته را دارند(عمل آوری بتن) تا ترک خوردن ناشی از تبخیر در آن‌ها به وجود نیاید. تبخیر آب در بتن باعث پوک شدن و در نهایت استحکام پایین آن‌ها می‌شود. بنابراین باید رطوبت تا گیرش صد درصد بتن در آن حفظ شود.
بتن ریزی در سیستم آی سی اف
همان‌طور که می‌دانید، سیستم آی سی اف (icf) یک سیستم اجرای اسکلت سازه است. در این سیستم، بتن ریزی اندکی با بتن ریزی معمولی متفاوت است و دمای انجام آن در محدوده بالای ۴ الی ۵ درجه است. اگر در این سیستم، بتن ریزی در دمای پایین‌تر از صفر انجام شود، گیرش اولیه بتن با همان حرارت آزاد شده، سخت خواهد شد. در شرایط بتن ریزی در هوای گرم نیز، قالب پلی استایرن موجود، اجازه تبخیر را به آب موجود در بتن نمی‌دهد و بنابراین رطوبت تا مرحله پایانی سخت شدن بتن همچنان باقی می‌ماند.
شرایط استاندارد بتن ریزی چیست؟
به طور کلی بتن ریزی در دمای بسیار بالا و بسیار پایین، باعث عدم استحکام کافی بتن می‌شود. لذا بهتر است بتن ریزی در دمایی متعادل انجام شود.
بتن ریزی در دمایی بسیار پایین به دلیل انجماد آب درون بتن با مشکلاتی مواجه است. وقتی آب منجمد شود، گیرش سیمان و دانه‌های شن و ماسه کم می‌شود. با کم شدن چسبندگی بین مواد تشکیل دهنده بتن، استحکام آن کاهش پیدا می‌کند.
اگر ناچار به ساخت‌وساز در دمای پایین هستید از محلول کلردار و نیترات دار به منظور پیشگیری از انجماد آب در ساخت بتن استفاده کنید. البته استفاده از آب گرم برای تهیه بتن نیز می‌تواند تا حدی از سختی کار ناشی از بتن ریزی در هوای سرد بکاهد.
بتن ریزی در دمای بسیار بالا نیز به دلیل تبخیر آب درون بتن، می‌تواند باعث خشکی بتن شود. با خشک شدن آب درون بتن، رطوبت آن کم شده و در واقع بستری برای گیرش سیمان و دانه‌های شن و ماسه وجود نخواهد داشت.
بتن ریزی در دمای بسیار بالا موجب کاهش مقاومت بتن به دلیل افزایش آبدهی در طولانی مدت، بروز ترک حرارتی و تمایل به جمع شدگی به دلیل خشک شدن، کاهش میزان استحکام بتن، افزایش سرعت در خوردگی میلگردها و کم شدن میزان یکنواختی در سطح بتن، می‌شود.
در هنگامی که بتن ریزی قطع می‌شود، استفاده از رابیتس و میلگرد به منظور گیرش دو طرف بتن بهتر است انجام شود. ناگفته نماند که قطع بتن ریزی باید به صورت عمودی باشد نه افقی؛ زیرا استحکام سازه ساختمان را بسیار کاهش می‌دهد.
وقتی بتن از کارخانه خریداری می‌شود، پیش از بتن ریزی باید آزمایش اسلامپ بتن روی آن انجام شود تا میزان روانگرایی آن بررسی شود. محموله‌های بتن سقف نباید در نقاط مختلف سطح به صورت پراکنده ریخته و سپس پخش و هم سطح شوند. همچنین بتن نباید در یک محل و در حجم زیاد تخلیه و سپس به طور افقی در طول قالب حرکت داده شود.
سخن آخر
بتن ریزی چیست؟ از جمله پرسش‌هایی بود که در ابتدای این مقاله به آن پرداخته شده و در ادامه نیز به انواع بتن ریزی و مراحل مختلف آن‌ها به تفصیل اشاره شد. همچنین استاندارهای بتن ریزی به اختصار نیز بیان شد، البته ناگفته نماند که استاندارهای بتن ریزی خود مبحثی مفصل است که در این سرفصل مجالی برای بررسی آن نبود. امید است در آینده به این سرفصل نیز پرداخته شود.
