ورود انواع آسانسور به زندگی شهرنشینی را می‌توان بدون شک یکی از بهترین نعمات پیشرفت تکنولوژی قلمداد کرد. آسانسورها امروزه در شکل‌ها، اندازه‌ها و کاربری‌های مختلفی طراحی، ساخته و اجرا می‌شوند. هر یک از انواع آسانسور ویژگی‌ها و مشخصات منحصر به فرد خود را دارند که آن‌ها را برای یک موقعیت مکانی و کاربری خاص مناسب می‌سازد. از این رو در این مقاله از ویکی ساختمون قصد داریم تا به بررسی انواع آسانسور از نظر نوع کابین، عملکرد، چاک و کاربری و سپس مقایسه میان آن‌ها بپردازیم.
انواع آسانسور
آسانسورها را بر اساس مؤلفه‌های مانند نوع سیستم، ارتفاع ساختمان و کاربری به انواع مختلفی دسته‌بندی کرده‌اند. اصلی‌ترین دسته‌بندی آسانسورها بر نوع سیستم و مکانیسم آن‌ها متکی است. در ادامه به دسته‌بندی‌های مختلف آسانسور پرداخته شده است.
انواع آسانسور بر اساس سیستم و مکانیسم
به طور کلی آسانسورها در دو دسته هیدرولیکی و کششی قرار داده می‌شوند. هر یک از این‌ها نیز بر اساس سیستمی که از آن بهره می‌برند به زیر نوع‌هایی دسته‌بندی شده‌اند. البته نوع دیگری از آسانسورها تحت عنوان بالابر وجود دارند که صرفاً جهت حمل بار و وسایل از آن‌ها استفاده می‌شود؛ مانند انواع آسانسور بالابر که در راه پله‌ها به منظور جابه‌جایی افراد کم توان استفاده می‌شوند.
مطلب پیشنهادی: نصب آسانسور
نحوه عملکرد آسانسورهای هیدرولیکی در مقایسه با دیگر انواع به این گونه است که یک پیستون بزرگ قرار گرفته در زیر آسانسور وظیفه حرکت دادن به سمت بالا را بر عهده دارد. این نوع از آسانسورها برای ساختمان‌هایی با ارتفاع کم استفاده می‌شوند. در ساختمان‌هایی با تعداد طبقات ۲ تا ۸ دیده می‌شوند و حداکثر سرعت حرکت آن‌ها نیز ۵۹ متر بر دقیقه است.
هزینه اجرای پایین و ماندگاری بالا دو نقطه قوت اصلی این نوع از آسانسورها هستند. قسمت موتور آسانسور مشتمل بر پمپ هیدرولیکی، نیز در پایین‌ترین قسمت چاهک قرار گرفته است. آسانسور هیدرولیکی دارای چاهک و بدون چاهک، دو نوع اصلی انواع آسانسور هیدرولیکی هستند.
آسانسور هیدرولیکی دارای چاهک
آسانسور هیدرولیکی دارای چاهک تحت عنوان آسانسور هیدرولیکی مستقیم نیز شناخته می‌شود. در این نوع از آسانسورهای هیدرولیکی، اتاقک روی یک پیستون سوار شده است که در داخل یک استوانه و سیلندر در حال حرکت است. این سیلندر به اندازه ارتفاع آسانسور در داخل زمین قرار داده می‌شود. با پمپ شدن سیال هیدرولیکی در داخل سیلندر، اتاقک شروع به بالا رفتن می‌کند. با برگشتن سیال هیدرولیکی به داخل مخزن، اتاقک پایین می‌رود.
آسانسور هیدرولیکی بدون چاهک
آسانسورهای هیدرولیکی بدون چاهک در اواخر دهه ۱۹۷۰ ظهور پیدا کردند. در آسانسورهای هیدرولیکی بدون چاهک در مقایسه با نوع دارای چاهک، پیستون برای بالا و پایین کردن اتاقک داخل یک سوراخ بالارو قرار گرفته است نه داخل یک سوراخ حفر شده داخل زمین.
این نوع از آسانسورها راه‌حلی برای ساختمان‌های ساخته شده روی یک بستر سنگی سخت، یا زمینی که سطح آب زیرزمینی بالا است یا زمین‌های دارای خاک سست و ناپایدار است زیرا در این شرایط امکان حفر یک حفره به عمق برابر با ارتفاع آسانسور برای قرار دادن پیستون وجود ندارد. سیستم‌های هیدرولیک بدون چاهک از یک پیستون با عملکرد مستقیم برای بالا بردن اتاقک استفاده می‌کنند. خود این نوع از آسانسورها نیز به سه نوع زیر دسته‌بندی می‌شوند.
مطلب پیشنهادی: بهترین طبقه در آپارتمان
تلسکوپی
این نوع از آسانسور هیدرولیکی دارای یک پیستون تلسکوپی است که در انتهای چاهک ثابت شده است. این نوع آسانسور هیدرولیکی دیگر به حفره زیر چاهک نیاز ندارد. از ۲ یا ۳ تکه پیستون تلسکوپی تشکیل شده است. این پیستون‌ها تا ارتفاع نزدیک به ۱۶ متر به کار برده می‌شوند. نوع تلسکوپی در مقایسه با نوع غیر تلسکوپی، ظرفیت بار کمتری دارد.
غیر تلسکوپی
در این نوع از آسانسورهای هیدرولیکی بدون چاهک در مقایسه با نوع قبلی فاقد پیستون تلسکوپی است. در این نوع تنها یک پیستون یک تکه‌ای وجود دارد. پیستون داخل زمین نیز قرار نمی‌گیرد. قدرت حمل بار این نوع در مقایسه با نوع قبلی مقداری بیشتر است.
طنابی
آسانسور هیدرولیکی طناب دار آسانسور غیرمستقیم نیز خوانده می‌شود. امکان اجرای آسانسور بدون چاهک بدون اینکه نیازی به سیلندر زیرزمینی باشد را به ۱۸ متر افزایش می‌دهد. سیستم‌های آسانسور هیدرولیک طنابی، پیستون را به یک شیار متصل می‌کنند که از آن طنابی عبور می‌کند.
یک سر این طناب به اتاقک متصل است در حالی که سر دیگر آن در پایین بالابر محکم شده است. علاوه بر این، سیستم‌های هیدرولیکی طناب دار به یک سیستم کنترل یا به‌اصطلاح ترمز اضطراری احتیاج دارند زیرا طناب باعث معلق شدن اتاقک شده است و در هنگام پاره شدن طناب خطر سقوط آزاد اتاقک وجود دارد.
آسانسور کششی
آسانسورهای کششی متداول‌ترین نوع آسانسور در جهان هستند. اتاقک‌های آسانسور با استفاده از طناب‌های فولادی پیچیده شده به دور یک قرقره‌ای عمیق شیاردار بالا می‌روند. از سال ۱۹۰۰، وزن اتاقک با یک وزنه مخصوص متعادل می‌شود. گاهی اوقات دو آسانسور ساخته می‌شوند به طوری که اتاقک‌های آن‌ها همیشه هم‌زمان و در جهت‌های مخالف حرکت می‌کنند و بدین ترتیب به نحوی وزنه مقابل یکدیگر هستند.
امروزه، برخی از آسانسورهای کششی از طناب‌های فولادی فلت به جای طناب‌های فولادی معمولی استفاده می‌کنند. طناب‌های فولادی فلت به دلیل داشتن هسته‌ای از الیاف کربن و یک پوشش اصطکاکی بالا، بسیار سبک هستند و از این رو هم به روغن و روان کننده نیاز ندارند. با توجه به این جزئیات، مصرف انرژی آسانسور در ساختمان‌های بلند مرتبه می‌تواند به طور قابل توجهی کاهش یابد. گیربکس دار، بدون گیربکس و بدون موتورخانه سه نوع اصلی از آسانسورهای کششی هستند.
بیشتر بخوانید: آسانسور کارگاهی
آسانسور کششی گیربکس دار
به بیانی ساده می‌توان گفت که در این نوع از آسانسورها یک گیربکس وجود دارد که به طریقی به موتور متصل شده است. این گیربکس با فعالیت خود موجبات حرکت چرخی را فراهم می‌کند که آن هم باعث بالا و پایین کشیدن طناب می‌شود. این نوع از آسانسورهای کششی برای صرفه جویی در هزینه‌ها و همچنین موتورهای ضعیف‌تر بسیار مناسب است. سرعت این نوع از آسانسورها به بیش از ۱۵۰ متر بر دقیقه می‌رسد که در مقایسه با انواع آسانسور هیدرولیکی بسیار بیشتر است. نوع گیربکس دار در مقایسه با انواع آسانسور بدون گیربکس، کارایی و بهره‌وری کمتری دارد.
آسانسور کششی بدون گیربکس
آسانسور کششی بدون گیربکس در مقایسه با انواع گیربکس دار، دارای یک چرخ است که به صورت مستقیم به موتور متصل شده است و دیگر خبری از طناب نیست و به همین دلیل کارایی آسانسور از جنبه‌های مختلفی مانند مصرف انرژی و سرعت بهبود می‌یابد. به طوری که سرعت حرکت این نوع از آسانسورها به بیش از ۶۰۰ متر در دقیقه می‌رسد. آسانسورهای فاقد گیربکس قابلیت کنترل راحت‌تری و حرکت نرم‌تری دارند. از طرفی هم میزان آلودگی صوتی آن‌ها بسیار کمتر است.
آسانسور کششی بدون موتورخانه
آسانسورهای بدون موتورخانه، به طور معمول جزء آسانسورهای کششی محسوب می‌شوند که در بالای چاهک آسانسور دیگر خبری از اتاقک مخصوص موتور نیست. در این نوع از سیستم‌های کششی، موتور در بالای سر چاهک قرار ندارد و در روی خود کابین تعبیه شده است که برای تعمیر و نگهداری نیز از همان کابین قابل دسترس است. موتور در این نوع سیستم از موتورهای دو نوع دیگر بسیار کوچک‌تر است.
تابلو فرمان در محفظه‌ای در کنار چاهک و با فاصله تقریبی ۴۵ تا ۵۰ متر از موتور قرار دارد. محدوده سرعت سیستم‌های بدون موتورخانه، در حدود ۲٫۵ متر بر ثانیه است. موتور این نوع سیستم‌ها از لحاظ هزینه‌های نصب و نگهداری مشابه موتور گیربکس هستند اما مصرف انرژی آن‌ها بسیار کمتر از سیستم‌های گیربکسی است. مناسب‌ترین عملکرد برای سیستم‌های کششی بدون موتورخانه برای ساختمان‌ها در حدود ۷۰-۷۵ متر است. از مزایای این نوع از آسانسورها در مقایسه با سایر انواع می‌توان به چند مورد زیر اشاره کرد.
- دیگر نیازی به اختصاص دادن فضا به اتاقک موتور نیست و از این رو این نوع از آسانسورها در کل فضای کمتری را اشغال می‌کنند.
- در مصرف انرژی برق تا ۷۰ درصد صرفه جویی می‌کنند.
- از روغن استفاده نمی‌کند و بنابراین خطر آتش‌سوزی را از بین می‌برند.
- هزینه اجرایی نسبتاً کمتری در مقایسه با انواع دیگر آسانسورها دارند.
مزایا و معایب آسانسور هیدرولیکی در مقایسه با انواع کششی
از مزایای عمده آسانسورهای هیدرولیکی در مقایسه با انواع کششی می‌توان به چند مورد اشاره کرد. اول اینکه، نصب آسانسورهای هیدرولیکی معمولاً ارزان‌تر از انواع کششی است. آسانسورهای هیدرولیکی همچنین فضای کمتری را در ساختمان اشغال می‌کنند زیرا شفت بالابر به ۱۰ درصد مساحت کمتری نیاز دارد. این آسانسورهای هیدرولیکی در مواقعی که نیاز به جابجایی بارهای زیاد است نیز می‌توانند عملکرد بسیار بهتری داشته باشند زیرا موتور هیدرولیکی، نیروی بالابری بیشتری نسبت به طناب‌های کششی ایجاد می‌کند.
عمده آسانسورهای هیدرولیکی در مقایسه با انواع کششی دارای یک سری نقطه ضعف و معایب نی هستند. یکی از معایب اصلی آسانسور هیدرولیکی سرعت کم آن است. آسانسور هیدرولیکی معمولاً نمی‌تواند با سرعتی بالاتر از ۴۵ متر در دقیقه حرکت کند. از دیگر معایب آسانسور هیدرولیکی در مقایسه با نوع کششی می‌توان به استفاده از روغن در این نوع از آسانسورها اشاره کرد.
عملکرد روغن به عنوان یک مایع هیدرولیک با درجه حرارت متفاوت است و از این رو استفاده از یک اتاق کنترل کارآمد واقعاً ضروری است. از طرفی هم آسانسور هیدرولیکی گرمای زیادی را تولید می‌کند. علاوه بر این، ممکن است روغن در پایه آسانسور به داخل زمین نشت کرده و باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی شود.
مزایا و معایب آسانسور کششی در مقایسه با انواع هیدرولیکی
مزیت اصلی آسانسور کششی سرعت بالاتر آن در مقایسه با انواع هیدرولیک است. این بدان معنی است که از سیستم کششی می‌توان در ساختمان‌های بلند و مدرن استفاده کرد. سواری در آسانسور کششی نیز نرم‌تر و لذت‌بخش‌تر است. سیستم کشش همچنین با تعادل بین بار اتاقک یا همان کابین، انرژی کمتری مصرف می‌کند. در حالی که سیستم هیدرولیک برای حفظ تعادل کابین در برابر نیروی جاذبه نیاز به مصرف انرژی دارد.
نقطه ضعف اصلی آسانسور کششی در مقایسه با انواع هیدرولیکی، هزینه بالاتر آن است. نصب آسانسور کششی می‌تواند ۱۵ تا ۲۵ درصد گران‌تر از سیستم هیدرولیکی باشد. تعمیر و نگهداری آسانسورهای کششی نیز ممکن است دشوار و پر هزینه‌تر باشد زیرا کنترل کننده‌های دستگاه در فضای بالای چاهک آسانسور قرار دارند و دسترسی به این منطقه دشوار است.
با این حال، اگر یک موتور هم‌زمان مغناطیسی جای موتورخانه را بگیرد یعنی از نوع بدون موتورخانه استفاده شود، این مشکل کاملاً برطرف خواهد شد. علاوه بر این، استفاده از انواع بدون موتورخانه باعث می‌شود فرآیند آسانسور قابل مشاهده باشد و به همین دلیل نگهداری آن آسان‌تر و کار با آن ایمن‌تر خواهد شد.
انواع آسانسور بر اساس کاربری
آسانسورها صرفاً جهت حمل افراد استفاده نمی‌شوند. از آسانسورها می‌توان در هر جایی و برای بالا و پایین بردن هر وسیله‌ای با هر وزن و اندازه‌ای استفاده کرد. از آسانسورها می‌توان در خانه‌های دوبلکس و چسبیده به راه پله‌ها استفاده کرد و زحمت بالا و پایین رفتن از پله‌ها را از اعضای خانواده به ویژه افراد مسن گرفت.
بعضی از آسانسورها را می‌توان در بیرون از خانه یا داخل خانه به منظور جا به جایی ویلچرها استفاده کرد. برخی از انواع آسانسورها در پارکینگ‌ها نیز به منظور جا به جایی ماشین‌ها استفاده می‌شوند. آسانسورهای برابر هم از انواع رایج هستند که هم در ساختمان‌های مسکونی به ویژه برج‌ها و هم ساختمان‌های تجاری و صنعتی استفاده می‌شوند.
انواع آسانسور بر اساس نوع ساختمان
مؤلفه دیگری که بر اندازه، نوع و شکل آسانسورها تاثیر می‌گذارد، نوع ساختمان است. قاعدتاً آسانسور به کار رفته در یک ساختمان مسکونی با یک ساختمان اداری و تجاری شلوغ متفاوت باشد. ارتفاع یا به عبارتی تعداد طبقات نیز در انتخاب نوع آسانسور مؤثر است. آسانسورهای هیدرولیکی در مقایسه با انواع کششی، همان‌طور که در بالا به آن‌ها پرداخته شد عمدتاً در ساختمان‌های کم ارتفاع‌تر استفاده می‌شوند.
آسانسورهایی که در ساختمان‌های بیمارستانی و بهداشتی استفاده می‌شوند از نظر اندازه باید به گونه‌ای باشند که بتوان تخت‌ها و برانکاردها را به راحتی با آن‌ها جا به جا کرد. آسانسورها در ساختمان‌های صنعتی و به ویژه کارخانه‌ها هم باید توان حمل بار بالایی داشته باشند.
سخن آخر
آسانسورها از جمله تاسیساتی هستند که در مکان و با هر کاربری می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. انواع آسانسور وجود دارند که در مقایسه با یکدیگر تفاوت‌هایی از آن‌ها آشکار می‌شود. هیدرولیکی و کششی دو نوع اصلی آسانسورها هستند. هیدرولیکی در مقایسه با انواع کششی، هزینه و سرعت کمتری دارد. انتخاب آسانسور مناسب برای شما به مؤلفه‌هایی همچون نوع ساختمان، نوع کاربری، ظرفیت بار مورد نیاز، فضای در دسترس و ارتفاع ساختمان بستگی خواهد داشت. خوشحال خواهیم شد، نظرات و پرسش‌های خود را در خصوص این مقاله با ما در میان بگذارید.
