مروری بر اصول طراحی آشپزخانه و معرفی انواع مدل و پلان آشپزخانه + تصاویر
اگر اغراق نکرده باشیم، آشپزخانه را میتوان مهمترین بخش هر خانهای در نظر گرفت. بخشی از خانه که سرچشمه سلامت و راحتی خانواده است. آشپزخانهها پلان یا به عبارتی مدل و طراحی مختلفی دارند. آشپزخانههای مدل ال، (L)، یو (U)، جی (G)، خطی، راهرویی و جزیرهای از انواع رایج آشپزخانهها هستند. در این مقاله از ویکی ساختمون به بررسی انواع مختلف پلان آشپزخانه، اصول طراحی آشپزخانه و همچنین مبحث مثلت کار در آشپزخانه میپردازیم.
طراحی و اجرای کابینت در نازک کاری ساختمان ثبت نمایید.
انواع مدل طراحی آشپزخانه
امروزه با توجه به تغییر شیوه زندگی مردم، آشپزخانه به عنوان قلب خانه، بزرگترین و پر رفت و آمدترین بخش هر خانه است که فراتر از کابینتهای زیبا و یا لوازم پخت و پز مدرن، نقطه عطف داشتن یک زندگی شاد و لذت بخش را فراهم میکند. این شیوه زندگی، خواسته و یا ناخواسته تغییر در شیوه طراحی آشپزخانهها را منجر شده و آن را به جذابترین و هیجانانگیزترین فضا در طراحی دکوراسیون داخلی برای معماران تبدیل کرده است.
هنگامی که یک سیستم کابینت برای خانه خود انتخاب میکنید، صرفه نظر از ابعاد منزلتان، میبایست به کارآمدی و راحتی آن دقت کنید تا علاوه بر تأمین غذای مورد نیاز، از بودن در آشپزخانه لذت ببرید. اگر مطمئن نیستید که از کجا باید شروع کنید و اطلاع زیادی از طراحی، ویژگیها و سبکهای سیستم آشپزخانه ندارید، با ما همراه باشید تا اطلاعات لازم و ایدههای زیبا از انواع سیستمهای آشپزخانه را به شما ارائه دهیم تا با درک بیشتر برای آشپزخانه خود برنامه ریزی کنید.
اما چگونه میتوانیم یک فضای آشپزی کارآمد را با توجه به فضا و بودجه خود طراحی کنیم؟ برای پاسخ به این سؤال میبایست در ابتدا عوامل اصلی شکل گیری یک سیستم آشپزخانه را شناسایی و به بررسی ویژگیهای هر کدام بپردازیم.
بیشتر بخوانید: کابینت آشپزخانه، صفر تا صدشو بدونی بهتر انتخاب میکنی!
عوامل اصلی طراحی کابینت آشپزخانه
در این مقاله به معرفی انواع چیدمان و پلانهای آشپزخانه پرداخته می شود. پس با ما همراه باشید:
- پلان و چیدمان آشپزخانه
- ارگونومی و ابعاد انسانی
- سبک طراحی کابینت
- مواد و متریال
- رنگ و نور
تعریف آشپزخانه
آشپزخانه که بخش مهم یک خانه است، فضایی برای پخت و پز، شستن و نگهداری مواد غذایی بوده که متناسب با ابعاد آن میتوان فضایی برای غذا خوردن، نشستن را نیز در نظر گرفت.
به طور کلی تا قرن ۱۸، فضای پخت و پز از اجزای اصلی معماری ساختمان محسوب نمیشد و معمولاً غذا در اتاقکی با نام مطبخ در بیرون از خانه و مستقیماً بر روی آتش پخت میشد؛ اما در اوایل قرن ۱۹ با ظهور پیشرفتهای فنی، اختراع کوره، دیگهای بخار، لوازم برقی و همچنین یخچال و فریزر معماری آشپزخانه و نحوه پخت غذا نیز متحول شد و آشپزخانه به بخش مهمی از ساختمان برای زندگی مدرن و راحت تبدیل شد.
انواع پلان و طراحی آشپزخانه
ایجاد یک آشپزخانه بسیار شبیه به پخت یک وعده غذایی است که به مواد با کیفیت، مهارت در اجرا و برنامه ریزی دقیق برای زمان و هزینه، نیاز دارد. در طراحی یک آشپزخانه، یا بازسازی آن، قطعاً ما نمیتوانیم مهمترین بخش تاثیر گذار بر فرآیند طراحی که ابعاد و اندازه فضا است را نادیده بگیریم و صرفاً به چیدمان و یا تهیه لوازم جانبی آن بپردازیم.
بیشتر بخوانید: کابینت آشپزخانه مدرن را چطور می پسندید؟ ایرانی، کوچک یا شیک!
آشپزخانههای مدرن امروزی بر خلاف خانههای سنتی، اغلب به صورت باز طراحی شده و متناسب با ابعاد و کاربری فضا، سبک آشپزی، میزان زمان مورد نیاز برای هر ایستگاه کاری (یخچال، سینک و گاز) به ۶ مدل استاندارد طراحی میشوند که چیدمان آنها بر اساس مثلث کاری و روابط و دسترسیهای ارگونومیکی در نظر گرفته میشود که در شکل زیر انواع این چیدمان نشان داده شده است.
مثلث کار در آشپزخانه چیست؟
نخستین عاملی که باید در چیدمان آشپزخانه مد نظر قرار داد، پیش بینی جریان رفت و آمدی بین ایستگاههای مختلف کاری در آشپزخانه است. تا بر اساس آن مثلث کاری را تعریف کرد. این مثلث خطی است فرضی میان سه بخش زیر است.
- محل ذخیره سازی مواد غذایی (یخچال)
- محل شستشو (سینک ظرف شویی)
- محل پخت و پز (گاز)
به طوری که هر کدام از آنها در یکی از رئوس مثلث قرار بگیرند تا افراد بدون داشتن مانع در سر راهشان بین این ۳ بخش در تردد باشند. شکل زیر نحوه قرار گرفتن مثلث آشپزخانه را در موارد مختلف چیدمان (سیستم) آشپزخانه نشان میدهد.
ویژگیهای مثلث کار در آشپزخانه
- در هنگام طراحی مثلث کار در آشپزخانه باید توجه نمود که فاصله مناسبی میان اجاق گاز و دو رأس دیگر مثلث وجود داشته باشد تا از تأثیر گرمایی بر عملکرد یخچال و همچنین لکههای چربی حاصل از پخت و پز بر ظروف شسته شده جلوگیری شود.
- باید در دو طرف اجاقگاز، کابینت کافی وجود داشته باشد تا از سطح آن بهعنوان میز کار استفاده شود. همچنین اجاقگاز نباید در مجاورت پنجره باشد، چون ممکن است وزش باد باعث خاموشی گاز و آتشسوزی شود.
- با توجه به رطوبت اطراف سینک بهتر است سینک ظرفشویی در محلی قرار بگیرد که از تابش نور خورشید و جریان هوای آزاد بهره ببرد. همینطور با توجه به استفاده مکرر از سینک ظرفشویی در آشپزخانه، لازم است که کابینتهای اطراف سینک ظرفشویی سطح وسیعی داشته باشد.
- از آنجایی که یخچال وسیلهای است که عموم افراد منزل از آن استفاده میکنند، بهتر است در نزدیکی ورودی آشپزخانه قرار گیرد. دقت کنید که فضای کافی برای باز کردن در یخچال و عبور افراد وجود داشته باشد.
- اضلاع هر مثلث میبایست بین ۱٫۵۰ تا ۲٫۷۰ متر باشد.
- بهترین شرایط به این صورت است که محیط این مثلث بین ۴٫۸۰ تا ۶ متر باشد.
- در صورتی که مجموع گامها در مثلث کار خیلی کم باشد، افراد به همدیگر برخورد کرده و موجب شلوغی در کار خواهد شد.
- در صورتی که مجموع گامها زیاد باشد، سبب طی مسافت بیشتر و خستگی در طول روز و در نهایت موجب طولانی شدن زمان اجرای کار خواهد شد.
- این مثلث میتواند در انواع مختلف ایجاد شود و نوع آن رابطه مستقیمی با شرایط محیط و در واقع نقشه فضا دارد.
- اگر فعالیتهای دیگری علاوه بر پخت و پز در آشپزخانه انجام میشود، در هنگام برنامه ریزی برای طراحی مثلث کار باید در نظر گرفته شوند؛ مانند میز نهارخوری، جزیره، مینی بار، قفسههای دکوری و … .
انواع پلان و مدل آشپزخانه
در ادامه به معرفی انواع پلان و مدل آشپزخانه خواهیم پرداخت.
آشپزخانه مدل خطی یا تک دیواری
آشپزخانه راهرویی یا موازی که بین دو دیوار که در روبروی یکدیگر قرار دارند، در بین آشپزها به جهت دسترسی سریع بین ایستگاههای کاری از محبوبیت بالایی برخوردارند. همچنین به جهت نداشتن کابینتهای کنجی، علاوه بر طراحی راحت، برای خانههای کوچک مقرون به صرفه است.
در این مدل حداقل راه روی ما بین دو ردیف کابینت میبایست ۱٫۲۰ متر باشد و اگر فضای بیشتری بین دو دیوار وجود داشته باشد، با رعایت فاصله ۱٫۲۰ متری از طرفین میتوان از یک جزیره در حد فاصل بین کابینتهای دو طرف دیوار استفاده کرد.
آشپزخانه مدل ال
با رشد سبک زندگی یکپارچه در معماری مدرن، مدل ال (L) شکل به یکی از مدلهای پرکاربرد و زیبا در دکوراسیون داخلی تبدیل شده که برای هر فضایی با متراژهای مختلف قابل استفاده است. در این سیستم که شامل دو دیوار مجاور و عمود بر هم است، مثلث کاری قابل تعریف بوده به طوری که در دیوار بزرگتر دو ایستگاه و در دیوار کوچکتر یک ایستگاه کاری قرار داده میشود.
همچنین اگر فضای کافی ما بین دو دیوار وجود داشته باشد میتوان میز نهارخوری را به آشپزخانه متصل کرد و یا یک کابینت جزیرهای در وسط آشپزخانه قرار داد که ایدهای زیبا و کاربردی برای فضاهای بزرگتر بوده تا از آن به عنوان میز کار و یا میز نهارخوری استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: انواع کابینت های آشپزخانه به همراه مزایا و معایب آنها
آشپزخانه مدل یو
سیستم یو شکل که از ۳ دیوار مجزا برای نصب کابینت تشکیل شده است، به جهت ایجاد فضای کاربردی در ۳ دیوار مختلف، امکان چیدمانهای متفاوتی برای یخچال، سینک و گاز را فراهم میکند به طوری که هر کدام میتوانند در یک ضلع آشپزخانه قرار بگیرند.
این مدل هم برای خانههای کوچک و هم بزرگ قابل استفاده بوده و اگر فضای مابین دیوارها زیاد باشد، میتوان از یک کابینت جزیرهای یا میز نهارخوری در وسط یا ورودی به آشپزخانه استفاده کرد بهگونهای که فاصله حرکتی حداقل ۱٫۲۰ متری از طرفین جزیره یا میز نهارخوری وجود داشته باشد.
آشپزخانه مدل جزیرهای
آشپزخانههای جزیره، معمولاً کاربرد بیشتر، همراه با فضاهای ذخیره سازی به آشپزخانه اضافه میکنند که معمولاً یک ایستگاه آن بر روی کابینت دیواری و دو ایستگاه دیگر بر روی جزیره قرار داده میشود یا بالعکس. به طوری که از ۳ جهت آزادی عمل را به کاربر میدهد.
این سیستم که مناسب خانههای با متراژ بالا و فضاهای دسترسی بزرگ است، اغلب مجهز به هود مرکزی، سیستمهای صوتی تصویری، لوازم الکترونیکی پیشرفته و نهارخوری است.
آشپزخانه با پلان جی
این سیستم پلان آشپزخانه (G) چند عملکردی و جادار که فرمی مایل به بسته شدن دارد؛ مناسب خانههای بزرگ بوده و فضای زیادی را اشغال میکنند. در طراحی این مدل باید به این نکته دقت شود که جزیره یا میزهای نهارخوری که معمولاً در قسمت انتهایی و خروجی آشپزخانه قرار میگیرند، مانعی برای ورود و خروج به آشپزخانه ایجاد نکرده و حداقل ۱٫۲۰ متر فضای رفت آمد در ورودی فراهم کنند.
دکوراسیون داخلی آشپزخانه با سبک دلخواه شما از روستیک تا کلاسیک
دکوراسیون داخلی آشپزخانه از جمله مواردی است که بسیاری برای داشتن یک آشپزخانه زیبا و در عین حال کاربردی به آن نیاز دارند. در اینجا لازم به یادآوری است که عوامل زیادی مانند سبک دکوراسیون داخلی، میزان نور طبیعی، رنگ، سلیقه و متراژ فضای در اختیار در دکوراسیون داخلی آشپزخانه تأثیر دارند.
انواع سبک دکوراسیون داخلی آشپزخانه
سبک دکوراسیون داخلی آشپزخانه مانند دیگر فضاهای خانه در طراحی آن بسیار با اهمیت است و جز اصول اولیه به حساب میآید. انتخاب سبک دکوراسیون داخلی آشپزخانه به سلیقه، سبک دکوراسیون داخلی دیگر فضاها و متراژ آشپزخانه بستگی دارد. در ادامه به بررسی انواع سبکهای پر طرفدار آشپزخانه میپردازیم.
سبک روستیک
این سبک بیشتر مناسب آشپزخانههای خانه باغها، خانههای روستایی و نوستالژیک است. تزئینات سقف چوبی، استفاده از چوب و فلز در کنار هم سنگ جلا نخورده، سطوح سخت و خشن از جمله ویژگیهای شاخص سبک روستیک به شمار میآید. سبک روستیک مناسبت زیادی با کابینتهای بتنی با درب چوبی دارد. پنجرههای کوچک هلالی و شیشههای یخی نیز برای آشپزخانههای با سبک روستیک زیبایی دو چندانی را در فضای آشپزخانه ایجاد میکنند. شومینه و هود با پوشش سنگهای جلا نخورده خشن با میز غذاخوری یا کانتر آشپزخانه در کنارش فضای گرم و دلچسبی برای گذراندن وقت ایجاد میکنند.
سبک کلاسیک
سبک دکوراسیون داخلی کلاسیک در بین ایرانیان طرفداران زیادی دارند. معمولاً در نظر افراد دکوراسیون داخلی آشپزخانه مدرن با کابینتهای ممبران و اکسسوریهای فراوان تصور میشود که تصور بی راهی نیست. شاخصه اصلی آشپزخانه با سبک کلاسیک کابینتهای مزین به نقش و نگار چوبی با صفحههای روی کابینت سنگی، سینک و شیر آب آبکاری طلایی یا مسی، ظرفشویی و فرنیچر توکار و لوسترهای پر زرق و برق از جمله شاخصههای آشپزخانه یا سبک دکوراسیون داخلی کلاسیک است.
سفت کاری ساختمان را در کارگشا ثبت کنید.
سبک مدرن
در ایران آشپزخانههای سبک مدرن با کابینتهای هایگلاس عجین شده است. دستگیرههای مخفی، انتخاب رنگهای روشن مانند سفید و خاکستری و رنگهای تیره مانند زغالی، سورمهای و مشکی برای کابینتها، دیوارپوشهای ساده و با طیف رنگی کابینتها، اکسسوری کم، میز و صندلی ساده و بیآلایش، کفپوش چوبی، سنگی، سرامیکی و … ساده و ترجیحاً تک رنگ از جمله مشخصات یک آشپزخانه با دکوراسیون داخلی مدرن هستند.
سبک معاصر
این سبک دکوراسیون داخلی را میتوان، یک سبک میانه بین مدرنیته و کلاسیک در نظر گرفت که ترکیبی از ویژگیهای هر دو سبک را شامل میشود. این سبک با داشتن ظاهری گرم، شور زیادی به فضا میدهد، استفاده از رنگهای پر حرارت، بهره گرفتن از نور طبیعی، مبلمان عضلهای از جنس چوب، صندلیهای فلزی فرفورژه، کفپوش پارکت، موکت یا سرامیک، فرشهای ماشینی با طرحهای هندسی، اکسسوری انتزاعی و … از خصوصیات برجسته سبک معاصر به شمار میآیند.
نقش رنگ در دکوراسیون داخلی آشپزخانه
رنگ در دکوراسیون داخلی آشپزخانه نقش مهمی دارد. ترکیب رنگها در کنار هم استفاده از رنگ مناسب در هر بخش، تناسب رنگ با میزان نور طبیعی و مصنوعی و … نیاز تخصص در زمینه رنگ و رنگ شناسی است که معماران و طراحان دکوراسیون داخلی همگی با آن آشنایی دارند. در ادامه به برخی از نکات دکوراسیون داخلی آشپزخانه و نقش رنگ در آن اشاره شده است.
رنگ روشن یا تیره
به طور کلی استفاده از رنگ تیره یا روشن در طراحی دکوراسیون داخلی به سلیقه کارفرما، سبک دکوراسیون و میزان نور طبیعی موجود در فضا بستگی دارد. در آشپزخانههایی که نور طبیعی کمی وجود دارد یا اصلاً وجود ندارد، استفاده از رنگهای تیره برای دیوارپوش، کفپوش و کابینتها توصیه نمیشود. از طرف دیگر ولی استفاده از رنگ روشن برای جزئیات مختلف دکوراسیون داخلی آشپزخانه برای آشپزخانههای با نور طبیعی کم و زیاد بلا مانع است.
ترکیبهای رنگی
متأسفانه استفاده از ترکیب رنگی کرم و قهوهای در دکوراسیون داخلی منزل ایرانی بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. اگر افرادی تمایل به داشتن یک فضای خاص دارند باید این نکته را در نظر بگیرند که استفاده از این ترکیبهای رنگی، آنها را به اهدافشان نمیرساند. برای طراحی داخلی آشپزخانه استفاده از رنگهای سفید و قهوهای طرح چوب با دیگر رنگها مانند سبز، صورتی، قرمز، نارنجی، آبی و … میتواند حس و حال آشپزخانه را عوض کند و شما را صاحب یک آشپزخانه زیبا و خاص کند.
نقش نور در طراحی داخلی آشپزخانه
نور طبیعی در زیبایی هر چه بیشتر محیطهایی مانند آشپزخانه که رطوبت بالایی دارند، بسیار مؤثر هستند. وجود پنجره در آشپزخانه نه تنها فضا را زیبا میکند، بلکه در مواقعی مانند سوختن غذا با گشودن پنجره میتوان اثرات بعدی آن را کاهش داد. از طرفی هم با قرار دادن سینک ظرفشویی در پشت پنجره و خشک شدن فضای آشپزخانه در اثر تابش نور آن، ماندگاری کابینتها افزایش پیدا میکند.
وقتی آشپزخانه نور طبیعی کمی دارد باید سعی شود این کمبود با نور مصنوعی جبران شود. استفاده از کابینتهای کمتر در طبقه بالا و بهره گرفتن از طبقه به جای کابینت راه حلهایی برای استفاده از آشپزخانهها با نور طبیعی کم است.
چنانچه قصد ایجاد تغییرات اساسی در منزل و محل کار را دارید، درخواست خود را در بازسازی ساختمان ثبت نمایید.
عناصر دکوراتیو در آشپزخانه
آشپزخانه هم مانند سایر فضاهای خانه دارای عناصر دکوراتیو است که در ادامه به آنها و نقششان در دکوراسیون داخلی آشپزخانه اشاره شده است.
۱- کابینت
کابینت از جمله عناصر دکوراتیو آشپزخانه است که نقش مهمی در طراحی داخلی دارد. در ایران معمولاً از کابینتهای ممبران برای استفاده در آشپزخانههای با سبک دکوراسیون داخلی کلاسیک و معاصر، بهره گرفته میشود. کابینتهای هایگلاس هم شاخصه یک آشپزخانه مدرن به شمار میآید که با ترکیب با کاشیهای سنتی و صفحه روی کابینت چوبی میتواند حس و حال ترنزیشنال به آن داد.
۲- طبقه
گاهی در طراحی آشپزخانه به جای کابینتهای ردیف بالا از طبقه استفاده میشود. البته گاهی نیز بخشی از کابینتهای ردیف بالا را به صورت طبقه اجرا میکند. این طبقهها میتواند تنها جنبه تزیینی داشته باشند و جایگاهی برای اکسسوریها باشند. از طرفی هم میتوانند بسیار کاربردی باشند و ظروفی که استفاده از آنها بیشتر از سایر ظروف است را در آنها جای داد.
۳- وسایل دکوری و اکسسوریها
در آشپزخانهها معمولاً ظروف یا اشیائی وجود دارند که استفاده از آنها برای تزیین است و کاربردی ندارند. این وسایل معمولاً شامل ظروف آشپزی لوکس، گلدانها، تابلوها، ساعت و … هستند که با توجه به سلیقه کارفرما و سبک دکوراسیون داخلی انتخاب میشوند.
۴- مبلمان آشپزخانه
در بین عناصر دکوراتیو کابینت آشپزخانه و مبلمان آن شامل یخچال، گاز، فر و ماشین ظرفشویی از اهمیت زیادی در زیبایی و سبک دکوراسیون داخلی آشپزخانه برخوردار هستند.
مطلب پیشنهادی: دستورالعمل چیدمان آشپزخانه کوچک و بزرگ با ۶ سبک پرطرفدار
اشتباهاتی که در طراحی دکوراسیون داخلی آشپزخانه دیده میشود:
۱- قرار گرفتن پریز و کلیدهای برق در جای نامناسب
قرار داشتن پریز در پشت ظرفشویی از جمله اشتباهات رایجی است که در طراحی داخلی آشپزخانه رخ میدهد. برخورد آب با پریز برق میتواند خطرات جدی در آشپزخانه به وجود آورد و حتی میتواند باعث وارد آمدن خسارت به وسایل برقی آشپزخانه شود.
۲- استفاده از دیوار پوش غیر مقاوم در برابر حرارت
یکی از صحنههای زننده در آشپزخانه، صحنه دیوارپوش سوخته در اثر حرارت اجاقگاز است که با انتخاب یک دیوارپوش زیبا و مناسب برای آشپزخانه قابل حل است.
۳- عدم استفاده از کنجها
کنجهای آشپزخانه، جاهایی هستند که وقتی کابینت کاری میشوند دسترسی به فضای درونی آنها سخت میشود، با استفاده از یراق کابینتی مناسب برای کنجها و استفاده از راههای خلاقانه برای کابینتهای کنجها میتوان دسترسی را بسیار بهبود بخشید.
۴- بی استفاده ماندن فضای بالای کابینتها
یکی از فضاهایی که متأسفانه در بیشتر آشپزخانهها بلااستفاده میماند، فضای بالای کابینتها است. با طراحی و ساخت کابینتهای بلند در ردیف بالا و جاگذاری وسایلی که از آنها استفاده کمتری میشود در فضاهای بالاتر، مشکل کمبود جا در آشپزخانههای کوچک به راحتی قابل حل است.
۵- عدم توجه به مثلث کار
مثلث کاری آشپزخانه دارای ۳ رأس اجاق گاز، یخچال و سینک ظرفشویی است. این مثلث باید با فضای موجود در آشپزخانه متناسب باشد و طوری طراحی شود که کار کردن در آشپزخانه ملالآور نشود. متأسفانه در برخی آشپزخانههای بزرگ دیده میشود که این سه رأس بسیار نزدیک به هم قرار گرفتهاند که باعث ایجاد صحنهای ناپسند میشود و از طرفی هم کار در فضای کوچک به وجود آمده را بسیار سخت میکند.
۶- عدم رعایت تناسب فضا و سبک
از آنجایی که ایرانیان علاقه زیادی به سبک دکوراسیون داخلی سنتی و کلاسیک دارند. استفاده از کابینتهای ممبران را برای هر خانه با هر متراژی توصیه میشود. واقعیت این است که این سبک برای فضاهای بزرگ مناسب است و برای فضاهای کوچک بهتر است از سبکهای مدرن و معاصر که جاگیری کمتری دارند، استفاده شود.
مطلب پیشنهادی: آشپزخانه کثیف چیست؟ ویژگی ها و حداقل ابعاد آن
سخن آخر
طراحی و پلان آشپزخانه در صورتی که با رعایت اصول و استانداردهای تعریف شده در این خصوص انتخاب شوند، نقش بسیار مهمی در کاربردی بودن و استفاده هر چه راحتتر و بهتر از آشپزخانه خواهند داشت. آشپزخانهها مدل و طراحی مختلفی دارند که در بالا به آنها و مفهوم مثلت کار پرداخته شد.