طراحی فضاهای بازی کودکان ؛ 11 مورد از مهم‌ترین قواعد و اصول ساخت

سومین هفته بین‌المللی ساخت و بهبود مکان‌های عمومی تحت عنوان پروژه‌هایی برای فضاهای همگانی در 1 تا 4 اکتبر سال 2019 در شهر چاتانوگای ایالت تنسی کشور آمریکا برگزار شد. سومین هفته از این رویداد بین‌المللی با الهام گرفتن از هفته‌های اول و دوم آن در تاریخ‌های 2017 و 2016 در شهر‌های آمستردام و ونکوور برگزار شد. در این گردهمایی جهانی فعالان در حوزه مکان سازی یا همان ساخت و بهبود مکان‌های همگانی (Placemaking) از جمله طراحی فضاهای بازی کودکان گرد هم آمدند و نظرات و استراتژی‌های خود را به منظور به جلو راندن مفهوم مکان سازی در یک شهر و در سطح بین‌المللی با یکدیگر به اشتراک گذاشتند.

چنانچه قصد تغییر در محیط مسکونی خود را دارید، درخواست خود را در بازسازی ساختمان کارگشا ثبت نمایید.

مهمترین اصول طراحی فضاهای بازی کودکان

در ادامه به 11 مورد از مهم‌ترین قواعد و اصول ساخت و بهبود فضاهای بازی همگانی مطرح شده در این گردهمایی اشاره شده است.

1- شناخت جامعه هدف مهم‌ترین اصل است

نقطه شروع در فرآیند توسعه، مفهوم هر گونه فضای همگانی از جمله فضای بازی کودکان و نوجوانان و در واقع شناسایی استعداد‌ها و دارایی‌های جامعه مد نظر است. مردم می‌توانند در بر گیرنده یک چشم‌انداز تاریخی باشند، درک و بینش ارزشمندی در خصوص کارکرد فضاهای همگانی داشته باشند، درکی که ممکن است برای جامعه معنی‌دار شدن فضا را در پی داشته باشد.

نمونه بارز تداعی کننده این اصل، فضای همگانی چند منظوره تاپیس راگ (Tapis Rouge) در کشور هایتی است. این مکان یک فضای چند منظوره است که تعاملات اجتماعی کودکان و نوجوانان منطقه را بر می‌انگیزد. هدف از آن ایجاد محیطی ایمن و عاری از جرم و جنایت است.

2- مکان بازی کودکان را خلق کنید نه طراحی

برای تبدیل کردن یک مکان که بدون استفاده است به یک فضا و مکان حیاتی و مهم، باید المان‌های فیزیکی را در رابطه با مکان به کار گرفت تا بتوان زمینه راحتی و آسایش افراد را فراهم کرد. هدف از این اصل خلق مکانی است که حس اجتماعی بودن و آسایش افراد را تقویت و شرایط را برای استفاده حداکثری از فضا فراهم ‌کند.

نمونه بارز از این اصل را می‌توان در پارک سوپرکیلن مشاهده کرد. سوپرکیلن نسخه‌ای معاصر از یک فضای سبز و پارک است که در کشور دانمارک سرشار از قومیت‌های مختلف قرار گرفته است. المان‌های فیزیکی به کار گرفته در این پارک بسیار متنوع هستند که بسیاری از آن‌ها با الهام گرفتن از فرهنگ قومیت‌های مختلف در حال زندگی در کشور دانمارک طراحی و ساخته شده‌اند. از تجهیزات ورزشی گرفته تا درختان خرما همگی این اصل را دنبال می‌کنند.

3- همکاری در طراحی فضاهای بازی ارزشمند است

داشتن یک شریک که می‌تواند مؤسسات محلی، موزه‌ها، مدارس یا دیگر نهادها باشد، نقش مهم در شکل‌گیری مکان و فضای همگانی از جمله فضای بازی ایفا خواهد کرد. این مؤسسات و نهاد‌ها نقش کلیدی در موفقیت آتی و همچنین شکل‌گیری تصور فضای همگانی در ذهن مردم ایفا خواهند کرد. این‌ها در حمایت از پروژه و به حرکت در آوردن آن فوق‌العاده ارزشمند هستند.

مجتمع تفریحی شهری کاراکاس، نمونه‌ای بارز از این اصل و قاعده محسوب می‌شود. در اجرای این پروژه مؤسسات و نهاد‌های مهمی همچون شهرداری شهر کاراکاس و نهاد‌های مختلف اجتماعی همکاری داشته‌اند.

4- دو چشم برای دیدن کفایت می‌کند

با مشاهده و نظاره کردن این که مردم چگونه از فضاهای عمومی استفاده می‌کنند یا چرا از آن‌ها استفاده نمی‌کنند، مشخص خواهد شد چه نوعی از فعالیت‌ها نادیده گرفته شده است و در خصوص آن باید چه کرد. علاوه بر این، هنگامی که فضاهایی برای بازی و فعالیت کودکان و نوجوانان ساخته می‌شود، مشاهده مستمر آن‌ها این درک را به شما خواهد داد که چگونه این فضاها و مکان‌ها را می‌توان مدیریت کرد تا بتوان آن‌ها را با گذر زمان ‌به تکامل رساند.

5- بینش و بصیرت به خرج دهید

بینش و بصیرتی که در پشت هر پروژه یا مکان بازی همگانی قرار دارد باید از جامعه مورد نظر پشتیبانی کند. به منظور القای حس غرور به افرادی که در محیط پیرامون یک پروژه زندگی می‌کنند این اصل ضروری است. با در نظر گرفتن این اصل و قاعده در ذهن به سراغ انتخاب نوع فعالیت‌هایی بروید که باید در فضاهای بازی کودکان به کار گرفته شوند.

پارک حسین بن تلال در گروژنی روسیه نمونه‌ای بارز از طراحی با استفاده از بینش و بصیرت است. در این پارک سعی شده است که آثار و نشانه‌های تخریب و فرسودگی فضاهای عمومی پاک شود و نوعی جدید از فضای سبز از جمله فضاهای بازی شکل گیرد که می‌تواند مردم را از طیف‌های سنی مختلف به خود جذب کند و فرهنگ مردم را به زیرساخت‌های مدرن ارتباط دهد.

6- پایداری از اصول مهم در طراحی فضاهای بازی

پیچیدگی زیاد در ذات بسیاری از مکانی‌های همگانی از جمله فضاهای بازی کودکان و نوجوانان است. این پیچیدگی شاید در بسیاری از طیف‌های سنی ناخوشایند باشد. برای طراحی فضاهای بازی و فعالیت کودکان و نوجوانان لزومی به افزودن این پیچیدگی نیست. گاهی می‌توان در کمال سادگی و در کمترین زمان ممکن بهترین نتیجه را به دست آورد.

بیشتر بخوانید: معماری پایدار چیست؟ از تاریخچه تا نمونه‌های شاخص در ایران و جهان

پارک حباب در چین نمونه‌ای بسیار شاخص از این موضوع است که در کمال سادگی یک فضای بی مصرف به یک فضای سبز و پارک پایدار تبدیل شده است. همان‌طور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید، ساخت این سازه با استفاده از مواد قابل بازیافت صورت گرفته است.

7- فرآیند مثلث‌بندی می‌تواند مفید باشد

بر اساس یافته‌های هالی وایت، مثلت بندی در واقع فرآیندی است که با به‌کارگیری آن در فضاهای همگانی به ویژه در مکان‌های بازی و فعالیت کودکان می‌توان با استفاده از برخی از محرک‌های خارجی ارتباطی را میان مردم و دیگران شکل داد. در فضاهای شهری از جمله مکان‌های بازی کودکان نحوه انتخاب و آرایش المان‌های مختلف در رابطه با یکدیگر می‌توانند فرآیند مثلث‌بندی را به حرکت درآورند.

8- فعل خواستن یک اصل مهم در طراحی فضاهای بازی

هنگام طراحی و اجرای مکان‌های همگانی مانند فضای بازی کودکان همیشه موانع و مشکلاتی وجود خواهند داشت که در اکثر موارد پرهیز از آن‌ها اجتناب‌ناپذیر است زیرا مکان سازی حرفه یا فعالیتی معمولی نیست و بسیاری نسبت به آن غریبه هستند. با توکل به فرآیند‌های پیچیده‌تر و دست‌یابی به بهبود‌هایی اجتماعی در مقیاس کوچک‌تر شاید بتوان اهمیت مکان‌ها و فضاها را نشان داد و به شما در غلبه بر مشکلات کمک کنند.

9- شکل و کارکرد با یکدیگر در ارتباط هستند

استفاده از ورودی‌های جامعه و همکاری‌های بالقوه، درک چگونگی کارکرد دیگر فضاهای بازی و غلبه بر مشکلات پیش آمده، همه و همه مفهوم فضا و مکان مورد نظر را شکل خواهند داد. اگرچه طراحی بسیار مهم است اما دیگر المان‌های فضا به شما نشان خواهند داد که برای دست‌یابی به هدف آینده از فضا و مکان مد نظر به چه صورت و شکلی از مکان نیاز دارید.

پارک نوار قرمز که فضایی برای بازی و فعالیت کودکان و نوجوانان است در تلاش برای یکپارچه‌سازی نورپردازی، تفریح و جهت‌گیری محیطی بر آمده است. در نقطه مقابل عوارض طبیعی و پوشش گیاهی وجود دارد که چالش‌هایی را بر سر راه پروژه در خصوص حفظ زیستگاه‌های طبیعی در راستای رودخانه قرار داده است اما در عین حال فرصت‌های بالقوه‌ای را به منظور آموزش‌های زیست‌محیطی ایجاد کرد. این پروژه نشان داد که چگونه یک طراحی حداقلی می‌تواند راه‌حلی برای دست‌یابی به یک بهبود خارق‌العاده در چشم‌انداز باشد.

10- طراحی فضاهای بازی کودکان تمامی نخواهد داشت

تمامی فضاها و مکان‌های همگانی از جمله فضاهای بازی کودکان با گذشت زمان خراب خواهند شد و نیاز به تغییر و اصلاح پیدا خواهند کرد. نسبت به ایجاد تغییر و اصلاح با ذهنی باز عمل کنید. انعطاف‌پذیری مدیریتی داشته باشید تا به این درک برسید که این تغییر است که بهترین و شاخص‌ترین فضاهای همگانی را شکل داده است.

ابر سبز، سازه‌ای نوآورانه است که در پشت‌بام یک ساختمان و به منظور استفاده حداکثری از آب باران ساخته شده است. این سازه متشکل از دالان‌هایی تو در تو است که فضای مناسبی را برای بازی و فعالیت کودکان شکل داده است. سازه ساختمان این مکان از گلدان‌هایی پیش‌ساخته شکل گرفته است که مدام جا به جا و شکل سازه را تغییر می‌دهند.

11- پول همه چیز نیست

هنگامی که زیرساخت‌های فضاهای همگانی استقرار یافت، المان‌هایی که به فضای بازی و فعالیت کودکان شکل خواهند داد از جمله نشیمنگاه، نردبان، وسایل بازی، نیازی نیست که گران تمام شوند. علاوه بر این هنگامی که مردم در فرآیند ساخت و کاربری در محوطه سازی ساختمان و مشخصا فضای بازی دخالت داده شوند، هزینه‌ها می‌تواند بسیار کاهش پیدا کنند.