شهر هوشمند پایدار و راهکارهای رسیدن به آن
مواردی که در این یادداشت ارائه می شود خلاصه ای از مفاهیم و گام های ابتدایی برای تحقق یک شهر هوشمند و پایدار می باشد. به دلیل وجود ابهامات مختلف در زمینه یک شهر هوشمند و پایدار لزوم ارائه چنین مقالاتی احساس می گردد،در واقع شهر هوشمند در فازهای اولیه خود بیش از هر چیزی نیاز به جلب اعتماد و مشارکت شهروندان در ساختارهای متنوع مدیریت شهری دارد، لذا امید است با آشنایی چهارچوب ها و راهکارها در این زمینه برای هوشمند و پایدار کردن شهرهای ایران گامی اساسی برداریم.
تعریف شهر پایدار
شهر پایدار شهری است که حافظ و ارتقا دهنده رفاه اهالی چه در بلند مدت و چه در دوره متوسط باشد که در ضمن بالاترین کیفیت زندگی از آن بدست می آید . پایداری ایجاب می کند که تصمیم گیری یکپارچه در نتایج اقتصادی و اکولوژی و اجتماعی خوب به اجرا درآید .
پایداری محیطی به معنی حفظ سرمایه طبیعی است که ایجاب می کند ما انسانها در مصرف مواد تجدید شونده و در مصرف آب و منابع انرژی حد و اندازه را رعایت کرده و بیشتر از آنچه که سیستم های طبیعی می توانند فراهم کنند مصرف نکنیم. بعلاوه به یاد داشته باشیم که نسبت مصرف ما از منابع یکبار مصرف بیشتر از نسبتی نباشد که منابع پایدار تجدید شونده نتواند آنرا جبران کند بهترین مثال در این مورد نفت و سوخت فسیلی است که پس از اتمام؛ دیگر تجدید نمی شوند.
پایداری محیطی بمعنی رعایت این اصل مهم است که نسبت آلاینده های پراکنده در جو و در دامن طبیعت هرگز بیشتر از ظرفیت جذب شدن آن آلاینده ها در هوا و آب و خاک و بیشتر از توان تصفیه طبیعت نباشد.
ایجاد وضعیت بهتر در پایداری نسبی یک شهر ایجاب می کند که خصوصیاتی را که در الگوی ورودی ها و خروجی ها اثر می گذارند ارزیابی شود. در این راستا بایستی خاک و آب و انواع ساختمان و سیستم های حمل و نقل و سازمان فضایی را لحاظ کرد. سپس می توان پتانسیل تغییرات را حین نقشه کشیدن محوطه در ساختمان ها مورد ارزیابی قرار داد.
هوشمند پایدار
- تصمیمات امروز نبایستی آینده کودکان و نسل آینده و آنچه را که در آینده برمی گزیند به خطر اندازد. همه ما
- مسئول اعمال فردی و گروهی خود می باشیم.
- جامعه فدای پایداری جامعه دیگر
- منابع طبیعی بایستی عادلانه موثر مورد استفاده قرار گرفته و پایداری نگردد.
- استفاده از منابع تجدید شونده مورد تائید و تشویق ما است و ضمن استفاده از منابع غیر تجدید شونده
- بایستی به حداقل برسد. مصرف منابع تجدید شونده نبایستی بیشتر از میزان تولید تجدیدی آن شود.
- برقراری ارتباطات آزاد بین مردم و بخش اصناف و کلیه سطوح دولتی مهم اند. ما تنوع فرهنگی و اقتصادی و
- محیطی را ارج می نهیم.
- هر جامعه بایستی زمینه بهداشتی و حیاتی و بی خطری را برای تعامل انسان ها و تحصیلات و اشتغال و تفریحات سالم و سرگرمی ها و توسعه فرهنگی فراهم کند.
- پایداری به توانمندی جامعه اکوسیستم و یا به هر سیستم در حال فعالیت کنونی اطلاق می شود که می تواند تا آینده نامعلوم ادامه فعالیت داده بدون اینکه بر اثر فرسایش و تهی شدن منابع کلیدی به حکم اجبار به سمت سقوط هدایت کردند.
شهر هوشمند و پایدار بسته به سطح توسعه شهر، مشخصات ذاتی شهر، تمایل به تغییر وضعیت موجود،منابع موجود و خواسته های شهروندان، شامل طیف وسیعی از اجزای مختلف شهری است که از شهروندان حمایت می کنند، یک شهر هوشمند و پایدار می تواند ترکیبی از موارد زیر باشد:
- منطقه شهری توسعه یافته
- بخش عمومی هوشمند و پایدار
- زیرساخت یکپارچه
- حمل و نقل هوشمند
- ایمنی و امنیت فیزیکی هوشمند
- سلامت هوشمند
- آموزش هوشمندانه
- دانش هوشمند و به اشتراک گذاری دانش و آگاهی های اجتماعی
- ساختمان های پایدار با ابزارها و لوازم خانگی هوشمند
- مصرف پایدار و کاربرانی که مصرف انرژی و آب را کنترل می کند،
- محیط زیست پایدار، تمیز و سبز با کنترل کیفیت هوا و مدیریت پسماندهای جامد و مایع
- راه حل های هوشمندانه جهت ارائه خدمات و زیرساخت های بهتر
- تجارت های هوشمندتر مبتنی بر فناوری های دیجیتال،
- اقتصاد سبز
- انرژی های تجدید پذیر
توسعه پایدار شهری
توسعه پایدار به مفهوم حرکت بر محور انسان – محیط است و توسعه امکانات اقتصادی با توجه به ملاحظات محیطی و عدالت اجتماعی را مورد توجه قرار می دهد. توسعه پایدار پس از مشکلات ایجاد شده از توسعه صرفا اقتصادی پس از جنگ جهانی مطرح گردید. جایی که توسعه بی رویه باعث اختلافات طبقاتی و مشکلات زیست محیطی عدیده ای شده و مسیر توسعه به ابعاد محیطی و اجتماعی کمتر از اقتصادی بها داده بود.
با توسعه روزانه شهری شدن زندگی بشر مفاهیم مربوط به توسعه پایدار به این حیطه وارد گردید و توسعه پایدار شهر محصول نگاه های جدید به عدالت اجتماعی, فضایی و محیطی نسبت به شهر است. شهرها در سال ۲۰۲۰ جمعیتی معادل ۷۵ درصد کل جهان را در عینی در خود جای خواهند داد که تقریبا ۲ درصد از فضای شهری را در اختیار دارند. بنابر این این تراکم عجیب و بی سابقه جمعیت و نیاز عمومی به جذب منابع اساسی منجر به بهره برداری های غیر طبیعی از منابع محلی و استثمار منابع همسایگی خواهد شد. آثار این توسعه با پس ماند های غیر قابل پیش بینی به جای مانده از شهرها ادامه داشته و آلودگی ها و بیماری ها و گونه های زندگی حاشیه ای جدید محصول این توسعه خواهد بود.
اما توسعه پایدار شهری به عنوان جزئی از توسعه پایدار بر پایه استفاده معقول از منابع طبیعی استوار شده است و در این نوع توسعه ملاحظات سه گانه, محیطی, اقتصادی و اجتماعی در کنار هم لحاظ خواهد شد. بنابر این شهر پایدار برآمده از فرایند توسعه ای است که امکان ارتقای همیشگی سلامت اجتماعی – اقتصادی بوم شناسانه شهر و منطقه را فراهم کرده و این ذهنیت و امکان را به عینیت و اقدام مبدل ساخته است.
جنبه های کلیدی که راه حل هایی را در جهت هوشمند و پایدار کردن شهر ارائه می دهند شامل موارد زیر می باشند:
مشارکت اجتماعی: ادغام سیستم های مدیریت زیرساخت هوشمند با مشارکت شهروندان و همکاری چند کانال رسانه ای
پلتفرم های اشتراک اطلاعات: همگرایی زیرساخت های فیزیکی با زیرساخت های دیجیتالی مانند IOT،ICT،USN با اطلاعات آنلاین (بوسیله زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات)، شهر می تواند بینشی در مورد مشکلات به دست آورده و اقدامات لازم در جهت حل آنها را فعال کند.
ادغام سیستم: ترکیب مسائل و موضوعات متنوع وابسته در میان اجزای شهری که از زیست پذیری شهروندانشان حمایت می کنند.
تولید ایده نوآورانه: همکاری های هدفمند با ذینفعان مختلف در زمینه های متنوع، ایده هایی را ایجاد می کند که سیستم کسب و کار را از حالت معمولی تغییر داده و بازدهی آنرا افزایش می دهد.
راه های پیشرو بودن در زمینه اجرا: ارائه راه های پیشرو با دیدگاه های فیزیکی، هزینه، تجزیه و تحلیل مالی و مکانیزم پیاده سازی.
چرا شهر هوشمند پایدار؟
مفهوم شهر هوشمند به نظر مبهم می آید. اول، به خاطر این حقیقت است که راه های زیادی برای هوشمند بودن وجود دارد. دوم، به این خاطر است که از این مفهوم به عنوان ابزاری برای ارتقاء موقعیت ها و زندگی شخصی استفاده می شود در حالی که بایستی به عنوان یک استراتژی برای هوشمند تر شدن مورد استفاده قرار گیرد. در واقع شاید اگر به جای این که به دنبال تعریف دقیق مفهوم شهر هوشمند باشیم، بگوئیم چه چیزی شهر هوشمند نیست راحت تر بتوان با مفهوم شهر هوشمند آشنا شد.
اول از همه یک شهر هوشمند نیست، هنگامی که، همه چیز در آن به مقدار زیاد هست. زیادی ماشین ها، مصرف زیاد غذا، آب، انرژی و….
یکی از نشانه های عدم پایداری یک شهر، عدم وجود منابع کافی است. اما منابع پسماند شهری بایستی به عنوان ورودی برای تولید و یا منبع انرژی مورد استفاده قرار گیرد. پسماند شهری بایستی ابتدا تبدیل شوند و سپس به صورتی پایدار از آن ها استفاده شود.
دوما، یک شهر هوشمند نیست، هنگامی که شبکه های مختلفی که در درون این شهر وجود دارند قادر نیستند تا با یکدیگر از طریق یک سیستم ارتباط برقرار کنند و با هم همکاری و تعامل داشته باشند. به عنوان مثال هنگامی که شبکه توزیع برق قادر به برقراری ارتباط با وسایل الکتریکی در درون شهر نباشد چگونه می توانند متوجه شوند که بهترین زمان مصرف انرژی چه زمانی است؟ هم چنین هنگامی که پارکینگ های موجود در سطح شهر به دستگاه های هوشمند پارک متر مجهز نباشد، چگونه رانندگان می توانند متوجه شوند که در چه مکانی می توانند خودرو های خود را پارک کنند؟
سوم، یک شهر هوشمند نیست، هنگامی که سیستم ها و شبکه های موجود در آن ایستا باشند و پویایی در این سیستم ها وجود نداشته باشد. منتظر بودن در صف بلندی از ترافیک در ساعات پر تردد، هوشمندی نیست، بلکه هوشمندی وجود کمتر اتومبیل و تحرک و جا به جایی بیشتر است. یکی از مشخصه های شهر هوشمند سطح بالایی از تحرک است که اجازه می دهد تا مردم اطلاعات، انرژی، و سرمایه ها، به راحتی با یکدیگر در ارتباط باشند. نهایتا، یک شهر هوشمند نیست، هنگامی که تمامی ذینفعان در پروسه برنامه ریزی و تصمیم گیری که منجر به توسعه خواهد شد، حضور و دخالت نداشته باشند.
شرکت های خصوصی، موسسات دانش محور و شهروندان همگی دانش ها و اطلاعات مفیدی در رابطه با شهر در اختیار دارند. شهری که از این حجم وسیع داده ها و اطلاعات استفاده نکند نمی تواند از دیگران آموزش و الهام بگیرد. در مقابل شهر هوشمند بر پایه اشتراک دانش و همکاری تمام سطوح جامعه استوار است. چنین جامعه ای، یک جامعه باز محسوب می شود که در آن یک فرد می تواند از ایده فردی دیگر استفاده کند، آن را توسعه دهد و در نهایت آن را به جامعه بازگرداند.
ما برای ایجاد شهرهای هوشمند چه کارهایی باید انجام دهیم ؟
- ارائه خدمات برای چالش های شهر هوشمند در شهرهای شناخته شده
- راهکارهای هوشمند ICT در شهر و منطقه
- خدمات مشاوره مدیریت پروژه برای شهرهای هوشمند
- ایجاد یک واحد مستقل مدیریت برنامه برای اجرایی کردن شهر هوشمند
- راه حل های مدیریت محیط زیست هوشمند برای شهرها و همچنین برای مناطق صنعتی هوشمند
- مدیریت پایگاه اطلاعات بیمارستان، بانک خون و مشاوره بصورت آنلاین (سلامت هوشمند)
- مراکز داده های هوشمند
- نظارت هوشمند و سیستم امنیتی
- برنامه ریزی مالی برای پروژه های شهر هوشمند
- خدمات معماری برای ساختمان های هوشمند
- تهیه گزارش تفصیلی پروژه برای قطعات زیربنایی هوشمند
- راه حل های حمل و نقل هوشمند (سیستم حمل و نقل هوشمند ITS)، کارت های هوشمند
- دولت الکترونیک، تجارت،معاملات، صورتحساب و پرداخت های آنلاین
- زیرساخت فیزیکی هوشمند (تامین آب، فاضلاب، زهکشی، راه، راه حل های هوشمند انرژی)
- مدیریت واندازه گیری هوشمند آب (مشاهده، کنترل و تجزیه و تحلیل تمام داده ها دریک مکان)
- راه حل های ابتکاری برای بهره وری انرژی
- مرکز دسترسی به اینترنت عمومی
- معماری هوشمند
- طراحی هوشمندانه و پایدار در عرصه عمومی
- ایمنی و امنیت
- مشاهده، کنترل و تجزیه و تحلیل تمام داده های همه در یک مکان
شهرهای هوشمند باید پایدار باشند تا بتوانند به حیات خود ادامه دهند. پایداری از خصوصیات کلیدی یک شهر مجهز به تکنولوژی اینترنت اشیاست. اگر بدون توجه به مسائل مربوط به پایداری، قابلیت اتصال را به یک شهر اضافه کنید، عملاً شهری هوشمند نساخته‌اید.
برای این که شهری بتواند واقعاً نوآورانه باشد، مسئولان این شهر باید به عناصری مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، شبکه‌های هوشمند، پارکینگ هوشمند و حمل و نقل هوشمند توجه کنند. حتماً باید تعادلی میان اقتصاد، محیط زیست و جامعه برقرار باشد تا بتوان شهر هوشمند قدرت‌مند و انعطاف‌پذیری را ساخت که از آزمون زمان جان سالم به در می‌برد.
