امواج الکترومغناطیسی و راهکارهای ایمن سازی ساختمان های مختلف

در سالیان اخیر ورود ابزارهای الکترونیکی به زندگی روزمره انسان ها و کاربردهای گسترده ای که این ابزارها در ارتباطات، انتقال داده ها، صنعت و دستگاه های بی سیم دارند. سبب ساز ایجاد منابع جدید منتشرکننده آلودگی های الکترومغناتیسی و افزایش نگرانی ها در مورد اثرات مخرب این تشعشعات بر روی سیستم های بیولوژیکی شده است.
از جمله منابع تولید کننده امواج الکترومغناتیسی، می توان به دستگاه های Wifi ، ماهواره ها، تلفن های همراه و بی سیم، دکل ها و آنتن های رادیویی و مخابراتی، تلویزیون، تلفن همراه و لپ تاپ اشاره کرد. 

در ادامه به تعریف چند اصطلاح تخصصی در مورد این موضوع می پردازیم:

موج: موج به زبان ساده عبارتند از لایه های انرژی که در مسیر مستقیم حرکت می کند. در این لایه ها میزان انرژی به تدریج حداقل می شود. 

طول موج: فاصله بین دو قله موج طول موج گفته می شود. تفاوت بین رنگ ها مختلفی که دیده می شود در تفاوت طول موج آن هاست. 

امواج الکترومغناتیسی: امواج الکترومغناطیسی امواجی هستند که توسط حرکت ذرات باردار الکتریکی تولید می شوند. این امواج، تابش الکترومغناطیسی نیز نامیده می شود؛ چرا که بر اثر تابش ذرات باردار الکتریکی به وجود می آیند. این امواج از فضای خالی، هوا و دیگر مواد عبور می کنند. 
فرکانس: تعداد چرخه از یک قله به قله بعدی در زمان مشخص که معمولا در واحد هرتز بیان می شود. به عنوان مثال فرکانس 60 هرتز به معنی شصت چرخه در ثانیه است.

تشعشعات الکترومغناطیس

میدان‌های مغناطیسی از جریان الکتریکی ایجاد می‌شود. هر چه میزان الکتریسیته در میدان مغناطیسی قوی‌تر باشد، تابش الکترومغناطیس قوی‌تر است.
به‌عنوان مثال: اگر با استفاده از یک ابزار ناوبری همراه با تلفن همراه خود حرکت می‌کنید، میدان الکتریکی و مغناطیسی بالاتری را ایجاد می‌کنید، زیرا از انرژی بیشتری برای تولید سیگنال (پیدا کردن و نگهداری) استفاده می‌کند. مشکل این است که وقتی این نوع انرژی بالا و نزدیک بدن شما باشد، ممکن است موجب آسیب رساندن به رادیکال‌های آزاد در بدن شود. تشعشعات الکترومغناطیسی حتی می‌تواند باعث آسیب سلولی و تخریب DNA شود.

طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت:

•    میدان‌های الکترومغناطیسی متغیر در زمان که توسط دستگاه‌های الکتریکی تولید می شوند، نمونه‌ای از میدان‌های فرکانس کم (ELF) هستند که به‌طور کلی فرکانس‌هایی تا 300 هرتز دارند. منبع برق ما و تمام لوازم خانگی با استفاده از برق، منابع اصلی ELF هستند.
•    فرکانس‌های متوسط (IF) از 300 تا 10 مگاهرتز؛ نمایشگرهای کامپیوتری، دستگاه‌های ضد سرقت و سیستم‌های امنیتی منبع اصلی IF هستند.
•    میدان‌های فرکانس رادیویی (RF) شامل فرکانس‌های 10 تا 300 گیگاهرتز است؛ رادیو، تلویزیون، رادار و آنتن تلفن همراه و اجاق‌های مایکروویو، منابع اصلی RF هستند.

ه گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO) اشعه یونیزاسیون مانند اشعه ایکس و اشعه گاما شامل فوتون‌هایی است که انرژی کافی برای شکستن آنی پیوندهای مولکولی را دارند، امّا فوتون‌های امواج الکترومغناطیسی غیر یونیزه با انرژی کمتر نسبت به امواج یونیزه در مدت طولانی‌تر احتمال تخریب بیشتر به‌دلیل خاصیت انباشتگی را دارا هستند. سازمان جهانی بهداشت همچنین خاطر نشان می‌کند که امواج الکترومغناطیسی با فرکانس پایین و فرکانس بالا به روش‌های مختلف بدن انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تلفن‌های همراه

یا تا به حال متوجه شده‌اید که تلفن همراه شما هنگام رانندگی واقعاً گرم است؟ هنگامی که تلفن شما در حال استفاده است، از جمله زمانی که شما از یک GPS مکان‌یاب استفاده می‌کنید یا در حال صحبت کردن در حین حرکت است هستید، تلفن شما سخت مشغول حفظ ارتباط است. هرچه بیشتر از آن استفاده کنید امواج مایکروویو آسیب‌زای بیشتری اطراف و نزدیک بدن شما هستند.

مایکروفر

سازمان بهداشت جهانی گزارش می‌دهد که مایکروویوها امواج رادیویی با فرکانس بالا بخشی از طیف الکترومغناطیسی مانند تشعشع نور هستند. مایکروفر طوری طراحی شده است که امواج مایکروویو تنها زمانی تولید می‌شوند که اجاق گاز روشن است و درب بسته است. با این حال، امواج مایکروویو می‌تواند از مایکروفر به بیرون نفوذ کنند، در نتیجه انرژی ایجاد شده توسط بدن جذب می‌شود و باعث ایجاد رادیکال‌های آزاد در بافت‌ها می‌شود.

Wi-Fi

یک فناوری نسبتا جدیدتر، برخی از سازمان‌ها آن را ایمن می‌دانند در حالی‌که دیگران می‌گویند این یک تهدید بهداشت عمومی است. از لحاظ فنی، Wi-Fi در فرکانس 2.4 گیگاهرتز کار می‌کند، همانند یک اجاق مایکروویو. به‌طوری که در بالا ذکر شد، در  مدت زمان طولانی نتایج منفی جدی‌تری در پی خواهد داشت.
همچنین، سازمان سلامت محیط زیست آمریکا نسبت به خطرات تشعشعات الکترومغناطیس هشدار می‌دهد و اعلام می‌کند این اشعه‌ها به افزایش مواد سمی در بدن فرد کمک می‌کند. این تحقیقات نشان می‌دهد که محافظ مغز (محافظ خونی مغز) به علت تشعشعات الکترومغناطیس دستگاه‌های بی‌سیم به خطر می‌افتد. مطالعات متعدد نشان می‌دهد که اشعه دستگاه‌های بی‌سیم در این محافظ حفره ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که ترکیبات سمی به مغز برسد.
پزشکان و سازمان‌ها نیز نگرانی‌های مربوط به فناوری‌های وای‌فای در مدارس را ابراز کرده‌اند که در آن دانش آموزان و معلّمان اغلب قرار گرفتن در معرض اشعه الکترومغناطیسی سنگین در طول روز را تجربه می‌کنند. استفن سیناترا، متخصص قلب و متخصص متابولیک، متخصص و مؤسس پزشکان مدارس ایمن، می‌گوید قلب نیز حساس است و می‌تواند با همان فرکانس استفاده شده در وای‌فای تحت تأثیر جدی قرا گیرد.
دکتر سیناترا (Sinatra)  در این باره می‌گوید کودکان در کلاس‌های آموزشی تکنولوژی از علائم زیر شکایت دارند:
•    سرگیجه
•    تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم
•    ضعف
•    اضطراب
•    خستگی
•    احساس بی حالی
•    عدم تمرکز
•    درد قفسه سینه یا فشار

خطوط برق

انجمن سرطان آمریکا اعلام می‌کند هنگامی که برق به خطوط برق می‌آید، هرچه از کابل‌های برق دورتر شوید میزان تشعشعات الکترومغناطیسی به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد، امّا معمولاً این همان فرکانس است که در بعضی لوازم خانگی در خانه شما وجود دارد. در همین راستا آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) اشاره می‌کند که فرکانس‌های مختلف باید قانون گذاری شوند.

 بررسی وجود امواج در اماکن و ساختمان ها و  شیوه های ایمن سازی در اماکن مختلف

در این بخش سعی داریم شیوه های ایمن سازی نقاط حساس و مهم را عنوان کنیم. با توجه به اینکه منابع ایجاد کننده آلودگی می توانند منشا داخلی (داخل ساختمان) و خارجی (خارج ساختمان) داشته باشند. شیوه های ایمن سازی متفاوتی برای هر کدام مطرح خواهد شد.  
برخی از این شیوه های محافظت می توانند برای هر دو منشا آلودگی موثر باشند.

منابع آلوده کننده داخلی و خارجی

منابع مولد الکترومغناتیس با منشا خارجی نظیر دکل های مخابراتی، رادارها و دستگاه های وای فای و تلفن های بی سیم همسایه ها هستند، که به وسیله پنجره ها و دیوارها به محیط وارد می شوند. معمولا امکان کنترل میزان تابش این امواج کم است. لازم است از سطوح کاهنده امواج برای کاهش میزان ورود امواج استفاده شود. 
امواج با منشا داخلی شامل تلفن بی سیم، وای فای، مایکروفر و سیستم های هوشمند بی سیم هستند که در داخل منزل از آن ها استفاده می کنیم و این امکان برای ما وجود دارد که میزان آن ها را کاهش دهیم و یا منشا آلوده کننده را کنترل کنیم. 

با توجه به رشد امواج در اماکن مختلف میزان این امواج در مکان های مختلف در دسته بندی زیر قرار می گیرد. 

منزل

همه ما ساعات زیادی از زندگی روزانه خود را در خانه می گذرانیم. اعضای خانواده شب را برای استراحت و بازسازی برای انرژی مجدد در خانه سپری می کنند. با توجه به فناوری های بی سیم متنوع در خانه اتخاذ راه حل مناسب برای ایمنی در برابر امواج الکترومغناتیسی ضروری است. با مدنظر قرار دادن اینکه منابع آلودگی امواج الکترومغناتیسی زیاد هستند به تفکیک هر یک از آن ها می پردازیم:
تلفن همراه: در صورت عدم استفاده از وای فای، اینترنت دیتا و بلوتوث آن ها را خاموش کنیم.
مودم وای فای: مودم وای فای در صورت عدم استفاده خاموش شود و حتما از محل خواب تا حد ممکن دور باشد. همچنین می توان از کاور ضدامواج برای کاهش میزان تابش آن استفاده کرد.
دستگاه مایکروفر: به دلیل ماهیت مایکروویو امواج این دستگاه اثرات حرارتی و غیرحرارتی مایکروفر زیان آور است، در صورت استفاده فاصله مناسب از آن باید رعایت شود. 
لپ تاپ: روشن بودن وای فای و بلوتوث لپ تاپ منشا خطرناکی از انتشار امواج مضر است. توصیه اکید بر این است که در صورت عدم نیاز، اینترنت بی سیم  و بلوتوث را در حالت خاموش قرار دهید و یا به وسیله کابل به اینترنت متصل شوید.
تلفن های بی سیم: یکی از اصلی ترین عوامل ایجاد آلودگی های الکترومغناتیسی تلفن های بی سیم هستند که به طور مداوم و حتی زمانی که مکالمه نمی کنید امواج از خود ساطع می کنند. راه حل مناسب برای اجتناب از قرار گیری در معرض تابش های این دستگاه ها جایگزین کردن با تلفن های سیمی است. 

مدارس

با توجه به اینکه کودکان در طی سالیان متمادی ساعات زیادی از روز را در مدارس می گذرانند. اهمیت ایمن بودن مدارس در برابر تابش های الکترومغناتیسی بسیار حائز اهمیت است. تحقیقات نشان می دهد که وجود آلودگی های الکترومغناتیسی در محیط سبب عدم تمرکز و اختلال در روند یادگیری شده که این امر در بلند مدت سبب افت تحصیلی کودکان و نوجوانان می شود. 
بنابراین ایمن سازی محیط های آموزشی علاوه بر سلامت کودکان موجب اطمینان خاطر والدین و متولیان امر آموزش می شود. اندازه گیری و تشخیص آلودگی های الکترومغناتیسی محیط آموزشی، شناسایی نقاط آلوده و منشا آلودگی و متعاقبا ایمن سازی محیط های آلوده  با استفاده از محصولاتی مانند کاغذ دیواری ضد امواج، اقدامات لازم برای ایجاد یک محیط آموزشی عاری از امواج است. به علاوه لازم است استفاده از تلفن همراه و دستگاه های وای فای و بی سیم مدارس محدود شود. 

بیمارستان ها

با توجه به شرایط خاص بیمارستان ها بخصوص بخش های مربوط به قلب و کودکان، ایمن سازی در مقابل تابش های رادیویی تا حدودی می تواند از بیماری های از نگرانی های بیماران و والدین کودکان بکاهد. قلب به عنوان یک عضو الکترومغناتیسی می تواند از تابش های الکترومغناتیسی تاثیر پذیرد.
بنابراین برای ایمن سازی بخش کودکان، نوزادان و قلبی در بیمارستان ها به آرامش خاطر و روند بهبود بیماران حساس کمک می کند. برای ایمن سازی این اماکن لازم است میزان شدت تابش های الکترومغناتیسی در محل اندازه گیری شود. 
در صورت بیش از حد استاندارد بودن این پرتوها با تشخیص منشا این امواج می توان به کمک شیوه های ایمن سازی مناسب، محیط آلوده را پاکسازی کرد. البته در هر بیمارستانی می توان یک یا چند اتاق ایمن و پاکسازی شده از امواج برای بیماران با شرایط خاص و حساس ایجاد کرد که در مواقع ضروری بتوانند از آن ها استفاده کنند. 
راه آسان و کم هزینه تر برای ایجاد محیطی عاری از امواج الکترومغناتیسی برای بیماران و کودکان استفاده از منسوجات ضد امواج است. که هزینه آن به مراتب کمتر از اتاق های ایزوله در برابر امواج است. این پوشاک بازدهی مناسبی در کاهش شدت امواج در اطراف کودک یا بیمار دارد. بهتر است استفاده از دستگاه های وای فای، تلفن همراه و تلفن های بی سیم نیز کاهش یابد. 

بانک ها و بنگاه های اقتصادی

کار در مراکز حساسی مثل بانک ها و سایر بنگاه های اقتصادی نیازمند تمرکز و دقت کارکنان است. 
وجود میزان بالای پرتوهای الکترومغناتیسی در اتاق های فکر و جلسات می تواند به کاهش دقت و تمرکز اعضاء منجر به تاثیر در تصمیم گیری ها شده و نتایج نامطلوبی را در عملکرد سیستم به جای گذارد. بنابراین به منظور بهره وری بهتر و سلامتی کارکنان، اندازه گیری میزان آلودگی محیط و ایمن سازی توصیه می شود. 

مهد کودک ها:
امروزه به دلیل مشغله کاری والدین اغلب کودکان و حتی نوزادان ساعت های متوالی را در مهد کودک ها سپری می کنند. با توجه به اینکه کودکان و نوزادان در حال رشد هستند و بافت های آن ها بسیار آسیب پذیر است. برای تامین سلامت آن ها بهتراست از تا جایی که ممکن است در مهد کودک ها از دستگاه های وای فای و تلفن همراه استفاده نشود. همچنین در صورت نزدیک بودن دکل های تلفن همراه توصیه می شود اندازه گیری های لازم برای تعیین سطح تابش انجام شده و در صورت نیاز اقدامات ایمنی برای کاهش میزان امواج محل استفاده شود. 

خانه های سالمندان:
مطابق شواهد علمی قرار گیری مزمن در برابر تابش های الکترومغناتیسی به خصوص برای سالمندان منجر به بروز آلزایمر و سایر بیماری های قلبی و عروقی شود. برای افراد حساس مانند قشر سالمند، رعایت توصیه های حفاظت شخصی ضروری است. همچنین به دلیل حضور تعاد زیادی از سالمندان عزیز در خانه های سالمندان، عدم آلودگی الکترومغناتیسی این مکان ها از اهمیت به سزایی برخوردار است. به منظور اطمینان از عدم آلودگی این مکان ها، اندازه گیری میزان شدت امواج و به کار گیری شیوه های ایمن سازی مناسب توصیه می شود. 

راه حفاظتی برای محافظت دیوارها و پنجره ها در برابر پرتوهای RF/HF از دکل های آنتن های مخابراتی 
بعد از شناسایی مبادی ورودی پرتوهای الکترومغناتیسی به داخل منزل به کمک دستگاه های  اندازه گیری بسته به ورود پرتوها از پنجره، دیوار یا سقف می توان از پرده یا محصولات دیگر ضدامواج استفاده کرد که این محصولات می توانند تا حدود زیادی شدت پرتوها را تضعیف نمایند. 

منابع:

• کتاب «امواج الکترومغناتیس و اثرات بیولوژیک» (نویسنده: مهندس علی زینلی)
• سایت vivobase.ir