چمن گیاهی است که بیشتر بومی مناطق گرم و مرطوب، معتدل و مرطوب و پر باران است. متأسفانه از این گیاه برای تزیین بسیاری از فضاهای سبز استفاده می‌شود که باعث آلوده شدن خاک، هدر رفت منابع آبی، ایجاد بیماری برای گیاهان کم نیاز به آب کاشته شده در کنار آن‌ها مانند چنار می‌شود. در این مقاله از کارگشا به معرفی انواع چمن برای باغچه، انواع چمن سردسیری و گرمسیری با رشد کم و زیاد مناسب بری حیاط، ویلا، زمین بازی، محوطه سازی و روف گاردن پرداخته شده است.
انواع چمن سردسیری
چمن‌های سردسیری همانطور که از نامشان پیداست، برخلاف انواع چمن گرمسیری، چمن‌های مناسب برای مناطق با آفتاب کمتر مانند معتدل و مرطوب هستند و نسبت به سایه مقاومت دارند.
چمن رای
چمن رای (Rye Grass) مشهور به لولیوم (Lolium) ریشه‌های کم عمق با برگ‌های سبز تیره و براق دارد. گونه چند ساله این چمن بافت ریزتری نسبت به نوع یکساله دارد. در برخی از وب‌سایت‌ها نام این چمن به اشتباه (Rey grass) نوشته شده است. (Rey) در واقع نوعی محصول زراعی است.
مزایا
- قابلیت پاخوری بالا
- جوانه زنی و رشد سریع
- مقاومت زیادی به سرما
- تمایل به آفتاب کامل
- مقاومت نسبی به کمی سایه
معایب
- برگ‌های فیبری که برخی ارقام آن در موقع چمن زنی پاره می‌شوند، اما ارقام اصلاح شده این مشکل را ندارند.
- می‌تواند جوانه زنی سایر چمن‌ها را به تأخیر بیندازد.
- نسبت به سرما و گرمای شدید نیز حساس است.
شیوه‌های کاشت چمن سردسیری رای
- کاشت بذر (بذر ترجیح داده می‌شود)
- کاشت چمن قطعه‌ای
چمن فسکوی بلند
چمن فسکوی بلند (Tall fescue) چمنی متراکم است که در تمام فصول سبز بوده و جهت استفاده در زمین‌های ورزشی و بازی معمولی بسیار مناسب است. عرض پهنک این چمن از سایر چمن‌های سردسیری بیشتر بوده و بافت آن نیز درشت‌تر است. نام علمی این چمن فستوکا اراندیناس (Festuca arundinacea) است.
مزایا
- مقاومت بیشتر به سرما در مقایسه با سایر چمن‌های سردسیری
- مقاومت نسبی نسبت به آفات و بیماری‌ها
- مقاومت به سایه
- قابلیت پاخوری زیاد
معایب
بافت درشت این چمن از معایب آن در رابطه با ترکیب کردن بذرهای مختلف به شمار می‌آید؛ زیرا نمی‌توان بذر چمن بافت درشت را با بافت ریز با هم مخلوط کرد. به این دلیل که یکی بر دیگری غلبه می‌کند و جذابیتی نداشته و باعث می‌شود چمن ریز در کنار چمن درشت مانند علف هرز به چشم بیاید.
شیوه‌های کاشت چمن فسکوی بلند سردسیری
- بذر (راحت‌تر)
- چمن قطعه‌ای
چمن بنت کپه‌ای
بنت گرس کپه‌ای (Colonia Bent Grass) با نام علمی اگروسیست تنیس (Agrostis Tenuis) بافت ظریفی دارد که پوششی با کیفیت تولید می‌کند. این نوع چمن با داشتن ریشه‌هایی با عمق متوسط برای پوشش زمین‌های گلف گزینه مناسبی است.
مزایا
- مقاومت نسبت به خاک‌های اسیدی و غیر حاصلخیز
- عدم نیاز به کود
- مقاومت نسبت به خشکی
- پاخوری متوسطی به دلیل بافت ظریفش
معایب
- عملکرد نامطلوب در برابر گرمای طولانی مدت
- مقاومت نسبی در برابر آفات و بیماری‌های قارچی
- تولید مقدار زیادی کاهبرگ
- کاشت و نگهداری
- معمولاً با پاشش بذر کاشت می‌شود.
- نیاز به آفتاب دارد اما نسبت به سایه نیز نسبتاً مقاوم است.
- به آبیاری در حد کم تا متوسط نیاز دارد.
- 1 تا 1/5 گرم کود نیتروژن در متر مربع در هر ماه از فصل رشد لازم دارد.
چمن کنتاکی بلو
چمن کنتاکی بلو (Kentaky Blue Grass) چمنی مقاوم از انواع چمن برای باغچه است که با بافت ریز تا متوسط است و ساقه زیرزمینی بسیار قوی و با ریشه‌های سطحی گره خورده دارد. بارزترین ویژگی این نوع چمن نوک برگ قایقی آن است.
مزایا
- مقاومت زیاد به سرما
- مقاوم به برخی بیماری‌ها (لکه برگی و زنگ‌ها)
- پرکننده نقاط آسیب دیده
- پاخوری در حد متوسط تا خوب
- مقاومت به سایه متوسط تا خوب
معایب
- مصرف آب زیاد
- عدم مقاومت به خشکی و شوری
نحوه کاشت چمن کنتاکی بلو سردسیری
- بذر
- چمن قطعه‌ای
چمن چوینگ فسکو
چمن چوینگ فسکو (Chewing fescue) با نام علمی (Festuca rubra commutata)، یک چمن سردسیر، ظریف، کپه‌ای، مهاجم و غالب بر سایر چمن‌ها از خانواده فستوکا است. مقاومت چوینگ فستوکا نسبت به فسوتکای سیاه بیشتر است و با کنتاکی بلوگرس سازگاری خوبی دارد و ریشه‌های آن تا عمق متوسط رشد می‌کنند.
مزایا
- مقاومت به سایه
- مقاومت به خشکی
- برای روکاری چمن برموداگراس خفته مخلوط با رای گراس برای شرایط سایه مفید است.
معایب
- به رطوبت و آب و هوای گرم حساس بوده و مستعد بیماری‌های قارچی است.
- قابلیت پاخوری آن کم بوده و بعد از آسیب دیدگی ریشه فرایند ترمیم به کندی پیش می‌رود.
کاشت و نگهداری چمن سردسیری چوینگ فسکو
- برای کاشت این چمن از بذر آن استفاده می‌شود.
- مقاومت خوبی نسبت به آفتاب دارد و برای عبور و مرور سبک مناسب است.
- 1 تا 2/5 گرم کود نیتروژن خالص در هر متر مربع در هر ماه از فصل رشد استفاده شود. به یاد داشته باشید که بیش از حد کود داده نشود.
چمن فسکوی خشن
فسکوی خشن (Hard Fescue) با نام علمی فتوسکا لانگیفولیا (Festuca Longifolia) یک چمن سردسیر پرپشت با بافت ظریف است. این عضو از خانواده فستوکا کمتر از سایر آن‌ها رشد می‌کند و نیاز به نگهداری کمی دارد. عمق ریشه‌های متوسط آن باعث می‌شود که در مخلوط سایر چمن‌ها سازگاری خوبی داشته باشد.
مزایا
- مقاومت نسبت به سایه
- مقاومت نسبت به خشکی
- رشد خوب حتی در خاک‌های فقیر
- مقاومت نسبت به بیماری‌ها
- قابلیت پاخوری آن در حد متوسط است و توده‌های آن بعد از آسیب به آهستگی ترمیم می‌شوند.
معایب
بعضی از انواع چمن فسکوی خشن را به سختی می‌توان به‌صورت یکنواخت چمن زنی کرد. پس از چمن زنی نیز نوک‌های پاره شده و آسیب دیده بد رنگ می‌شوند.
کاشت و نگهداری
- شیوه کاشت چمن فسکوی خشن نیز بذر است.
- 1 تا 2/5 گرم کود نیتروژن خالص در متر مربع در طی فصل رشد استفاده شود. به یاد داشته باشید که بیش از حد کود ندهید.
چمن آبی (بلوگرس) ساقه خشن
بلوگرس ساقه خشن (Roughstalk Bluegrass) با نام علمی (Poa trivialis) یک چمن سردسیر با رنگ سبز براق و دارای بافت ریز است. برگ‌های آن مانند کنتاکی گراس نوک قایقی دارند و ریشه‌های آن نیز کم عمق هستند.
مزایا
- مقاومت خوبی نسبت به سایه
- نیاز کودی آن کم
معایب
- نیاز به آب فراوان
- قابلیت پاخوری کم
- تغییر رنگ به زرد در دوره‌های خنک
- ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی آن در فصل تابستان
- حساسیت نسبت به بیماری‌های قارچی
- تبدیل شدن به علف هرز در خاک‌های مرطوب
- عدم مقاومت نسبت به شرایط خشکی
کاشت و نگهداری
- ارتفاع چمن زنی 5-4 سانتیمتر
- کاشت به وسیله بذر
- 1 تا 2.5 گرم کود نیتروژن در متر مربع هر ماه از فصل رشد
چمن یال اسبی
چمن یال اسبی (phiopigon jaburan) گیاهی دائمی، همیشه سبز با برگ‌های سبز تیره از خانواده لیلیاسه (Liliaceae) ویژگی ریزومی آن به این چمن مقاومت به سرما و تحمل خشکی را داده، به منظور جوان سازی چمن قابلیت سر برداری دارد.
چمن چاودار وحشی
چاودار وحشی (Leymus racemosus) از رسته چاودار بوده و یک گیاه دائمی از خانواده پئوسیاس (Poaceae) است. این نوع چمن بومی اروپا، آسیا، چین و جنوب آفریقا است و به عنوان گیاه پوششی استفاده می‌شود.
کاشت
تقسیم بوته در بهار و کاشت بذر در پاییز از دو راه اصلی تکثیر و کاشت این نوع چمن است.
انواع چمن گرمسیری
انواع چمن گرمسیری نیز همانطور که از نامشان پیدا مناسب مناطق با آفتاب بیشتری مانند مناطق گرم و مرطوب هستند و مقاومت بالایی نسبت به خشکی و خاک‌های شور دارند.
چمن برمودا
چمن برمودا (Hybrid Bermuda grass) با نام علمی (Cyndon dactylon) و نام فارسی مرغ، پنجه مرغی و چمن آفریقایی جزء چمن‌های اسپرت اصلاح شده جنوب کشور هستند.
این نوع چمن با بافت متوسط تا ریز ایجاد می‌کند که سریعاً به وسیله ساقه‌های رونده موجود در سطح و زیر خاک انتشار پیدا می‌کند. چمن برموداگراس به دلیل ریشه‌های عمیقی که دارد نیاز به نگهداری کمی دارد و با دقت زیاد می‌توان ظاهر این چمن را مطلوب‌تر کرد.
مزایا
- مقاوم در برابر دمای بالا
- مقاوم نسبت به خشکی و شوری
- مقاوم نسبت به آفات و بیماری‌ها
- قابلیت پاخوری عالی
معایب
عدم مقاومت در برابر دمای پایین و سایه
کاشت
چمن برموداگراس معمولاً به‌صورت قطعه‌ای، چمن نشائی (بسیار عالی)، چمن تکه‌ای و بذر کشت می‌شود.
چمن زویسیا
چمن زویسیا (Zoysiagrass) یا چمن ژاپنی (Zoysia japonica) دارای بافتی ریز با برگ‌هایی سفت، ساقه‌های زیر زمینی و رونده از جمله انواع چمن گرمسیری است و سطح خوبی را ایجاد می‌کند.
مزایا
- مقاومت به خشکی و شوری
- مقاومت در برابر هوای گرما
- مقاومت در برابر آفات و بیماری‌ها
- مقاومت به سایه
- قابلیت پاخوری خوب
معایب
- چمن زومیسیا از سایر چمن‌های گرمسیری زودتر به خواب می‌روند و برای مدت طولانی‌تری قهوه‌ای می‌مانند.
- همچنین این چمن نیز کاهبرگ زیادی تولید می‌کنند.
- از دیگر معایب این نوع چمن می‌توان به خزان کردن در مناطق معتدل، تکثیر کند (به ویژه در رقم‌های قدیمی) می‌توان اشاره کرد.
کاشت
چمن زومیسیا به‌صورت قطعه‌ای، نشایی و تکه‌ای تکثیر می‌شوند.
چمن باهیا
چمن باهیا (grass Bahia) با نام فارسی دانه ترنگ، گیاهی علفی، چند ساله، مقاوم و با ریشه‌های عمیق است. این چمن برای زمین‌های شیب‌دار، خاک‌های نرم، خاک‌های غیر پایدار و زمین‌های بزرگ ورزشی مناسب است.
مزایا
- مقاومت در برابر بیماری‌ها و آفات
- قابلیت پاخوری بسیار خوب
- قابلیت رشد خوب در خاک‌های ماسه‌ای و غیر حاصلخیز
- مقاومت نسبی در برابر خشکی
- نسبت به دیگر چمن‌های گرمسیری در زمستان به مدت طولانی‌تری سبز باقی می‌ماند.
- مقاوم به شوری و خشکی
- مناسب مناطق گرم و مرطوب
معایب
- نیاز زیاد به چمن زنی برای جلوگیری از تولید ساقه گل دهنده
- عدم ایجاد یک سطح متراکم و پوشانندگی کم
- نسبتاً مهاجم
- در برابر چمن‌های ظریف علف هرز محسوب می‌شود
- زرد شدن در اثر کلروزه شدن و لکه دلاری
کاشت
- چمن باهیا معمولاً به وسیله بذر و چمن قطعه‌ای کشت می‌شود.
- نیاز به 5/2 گرم کود نیتروژن در هر متر مربع در هر ماه از فصل رشد
چمن سنتی پد
چمن سنتی پد (Centipede Grass) با نام علمی (Eremochloa ophiuroide)، چمنی گرمسیری به رنگ سبز روشن و بافت متوسط تا ریز که به وسیله ساقه‌های رونده (ریزوم) پراکنده می‌شود. قدرت رویش این چمن در حدی است که بر سایر علف‌های هرز غلبه می‌کند. عمق ریشه‌های آن از سطحی تا عمیق متغیر است.
مزایا
- سازگاری در خاک‌های اسیدی و غیر حاصلخیز
- نیاز به نگهداری کم
- مقاوم در برابر قارچ رایزوکتونیا و سن
معایب
- حساسیت نسبت به کلروز
- پاخوری پایین به دلیل ریشه‌های سطحی
- حساسیت نسبت به آب و هوای سرد
- بروز لک‌های قهوه‌ای در برابر سرما
کاشت و نگهداری
- این نوع چمن نور آفتاب کامل را دوست دارد اما نسبت به مقداری سایه نیز مقاوم است.
- نیاز به آبیاری دائم دارد و ارقامی که ریشه کم عمق دارند نسبت به خشکی مقاوم نیستند.
- ارتفاع چمن زنی آن از 2/5 تا 5 سانتیمتر است.
- به کمتر از 1 گرم کود نیتروژن در متر مربع در هر ماه از فصل رشد نیاز دارد.
چمن دایکوندرا
چمن دایکوندرا (Dichondra) با نام علمی (Dichondra micrantha) معروف به چمن شبدر آفریقایی از چمن‌های گرمسیری است. این نوع چمن پوششی چند ساله برای سطوح فراهم می‌کند. حالت آن نرم و رنگ آن سبز براق است و با برگ‌های پهن و کوچک پوشش انبوهی (شبیه به سوسن مینیاتور) ایجاد می‌کند. ریشه‌های آن سطحی است و به وسیله ساقه‌های رونده موجعد (ریزوم) در سطح خاک پرانده می‌شود.
مزایا
- چهره پر پشت و زیبا دارد
- بسته به دلخواه می‌توان چمن زنی را کمتر انجام داد
- مقاومت نسبت به حرارت
- مقاومت نسبی در برابر سایه
معایب
- نیاز به آب فراوان دارد
- حساسیت نسبی به آفاتی نظیر کرم بُرنده، حلزون‌ها، کک و ریسه
- گیاه مهاجمی است
کاشت و نگهداری
- برای این نوع چمن نور کامل آفتاب مطلوب است اما نسبت به کمی سایه نیز مقاوم است.
- نیاز به آبیاری دائم و همیشگی دارد که باعث تحریک رشد عمیق ریشه شده و مقاومت آن را نسبت به خشکی افزایش می‌دهد.
- قابلیت پاخوری متوسطی دارد، در برابر رفت و آمدهای معمولی مقاوم است ولی تردد با حجم بالا آسیب رسان است.
- چمن دایکوندرا به‌صورت بذر، چمن قطعه‌ای و چمن نشایی کشت می‌شود.
- ارتفاع چمن زنی آن 2 تا 5 سانتیمتر است.
- این چمن به 4 تا 5 گرم کود نیتروژن خالص را در هر متر مربع و در هر ماه از فصل رشد، نیاز دارد.
به دلیل فنوتیپ خاص و برگ‌های پهن چمن شبدر آفریقایی، این چمن‌ها نیاز به کوتاه کردن و چمن زنی ندارند و همیشه کوتاه می‌مانند. اگر حوصله چمن زدن ندارید این چمن بهترین گزینه است و همیشه سبز و در یک سایز باقی می‌ماند. در زمستان کمی طراوت خود را از دست می‌دهد ولی دوباره با آمدن بهار سبز و درخشان می‌شود.
چمن پاسپالوم ساحلی
چمن پاسپالوم ساحلی (Seashore Paspalum) با نام علمی (Paspalum vaginatum) یک چمن گرمسیری بومی استرالیا که بافتی درشت، رنگی سبز تیره و نمایی جالب توجه دارد. از این چمن به عنوان جایگزین برمودا گرس در نواحی ساحلی خشک استفاده می‌شود.
مزایا
- گسترش و رشد سریع و جلوگیری از رشد آن آسان است (مهاجم نیست).
- نیاز به نگهداری کمی دارد.
- در برابر خشکی، خاک‌های شور و آفات مقاوم است.
- قابلیت پاخوری خوبی دارد.
معایب
نسبت به آب و هوای سرد حساس است و سریع قهوه‌ای می‌شود.
کاشت و نگهداری
- چمن پاسپالوم ساحلی آفتاب کامل را دوست دارد اما کمی در برابر سایه مقاوم است.
- به آبیاری متوسطی نیاز دارد (بیشتر از برموداگرس).
- معمولاً به شیوه چمن قطعه‌ای کشت می‌شود.
- ارتفاع چمن زنی آن 2 تا 2/5 سانتیمتر است.
- به کود دهی 2/5 تا 3/5 گرم نیتروژن خالص در متر مربع در هر ماه از فصل رشد نیاز دارد.
چمن سنت آگوستین
چمن سنت آگوستین (St. Augustine Grass) با نام علمی (Stenotaphrum secundatum) یک چمن گرمسیری با ریشه‌های عمیق، بافت بسیار خشن، برگ‌های پهن به رنگ سبز تیره است که به واسطه ساقه‌های رونده (ریزوم) گسترش سریعی دارد. البته ارقام تجاری جدید بافت ظریف‌تری دارند.
مزایا
- در بین چمن‌های گرمسیری بیشترین مقاومت به سایه را دارد.
- پاخوری خوب دارد و نسبت به عبور و مرور دائمی و شرایط شوری مقاوم است.
- در بین چمن‌های فصل گرم، بیشترین مقاومت به سایه را دارد.
- مقاومت عالی نسبت به گرما دارد.
معایب
- مهاجم است و به اغلب علف‌های هرز غلبه می‌کند.
- میزان تولید کاهبرگ آن بالاست.
- با بالا رفتن سن آن، طراوتش را از دست می‌دهد.
- به برخی ارقام ویروس حساس است.
- در زمستان کهنه و بد چهره می‌شود.
کاشت و نگهداری
- در آفتاب رشد می‌کند و به سیاه زیاد نیز مقاومت خوبی دارد.
- نیاز به آبیاری دائم دارد.
- معمولاً به‌صورت چمن قطعه‌ای، چمن نشایی و چمن تکه‌ای کشت و تکثیر می‌شود.
- به 4 تا 5 گرم کود نیتروژن خالص در متر مربع در هر ماه از فصل رشد نیاز دارد.
چمن زویسیا
چمن زویسیا گرس (Zoysia) با نام علمی (Zaysia) یک چمن گرمسیری با بافت ریز، برگ‌های سفت، ریشه‌ای عمیق که به وسیله ساقه‌های زیر زمینی و ساقه‌های رونده به تدریج گسترش یافته و سطحی متراکم ایجاد می‌کنند. بعضی ارقام، سطح خوبی را برای بازی مهیا می‌کنند.
مزایا
- مقاومت به آفات به جز شپش غلات دارد.
- نسبت به خشکی و حرارات مقاوم است.
- تا حدودی در برابر سایه نیز مقاوم است.
- نیاز آبی کمی دارد.
- قابلیت پاخوری خوبی دارد.
معایب
- رشد و تکثیر کندی دارد البته ارقام جدید آن رشد سریع‌تری دارند.
- زودتر از سایر چمن‌های گرمسیری نیز به خواب می‌رود و برای مدت طولانی‌تری قهوه‌ای باقی می‌مانند.
کاشت و نگهداری
- هنگامی‌که مستقر شود، نیاز آبی کمی دارد و به خشکی نیز مقاوم است.
- این چمن معمولاً به‌صورت چمن قطعه کاری، چمن نشایی و چمن تکه‌ای کشت و تکثیر می‌شود.
- ارتفاع چمن زنی مناسب آن 2/5 تا 5 سانتیمتر است.
- به 1 تا 2.5 گرم کود نیتروژن خالص در متر مربع در هر ماه از فصل رشد نیاز دارد.
چمن استیپا
چمن استیپا (Stipa) یا سوزنی (needle grasses) یک مناسب برای مناطق خشک و بیابانی، به منظور جلوگیری از فرسایش خاک است. البته از این نوع چمن برای تزیین باغ و باغچه به سبک صخره‌ای (به‌صورت تکی یا چندتایی) نیز استفاده می‌شود.
چمن ایزولیپس
چمن ایزولیپس (Isolepis cernua) گیاهی پوششی، علفی از جگن ها که متعلق به خانواده (Cyperaceae) بومی استرالیا، آفریقا و آمریکا است. گل‌های نقره‌ای رنگ در انتهای ساقه‌های دسته‌ای که کاربرد آن به‌عنوان گیاه پوششی یا گلدانی، باغ‌ها، باغ صخره‌ای و ساحلی است. همچنین شیوه تکثیر این چمن به‌صورت تقسیم بوته‌ای است.
چمن لیزیماکیا
چمن لیزیماکیا (Lysimachia Nummularia) گیاهی پوششی و همیشه سبز که در آفتاب به رنگ زرد طلایی و در سایه به رنگ سبز می‌شود. لیزیماکیا بدون سر برداری جایگزین بسیار خوبی برای چمن است و تکثیر و کشت آن از طریق تقسیم بوته، قلمه و کاشت بذر امکان پذیر است.
انواع گیاهان پوششی جایگزین چمن
ازآنجایی‌که چمن نیاز به آبیاری زیادی دارد، بنابراین کاشت آن‌ها در پای درختانی که نیاز به آب کمی دارند مانند چنار، باعث بروز بیماری‌های قارچی در چنار می‌شود؛ بنابراین پوشش‌های دیگری مانند انواع گیاهان رونده، کاج‌های خوابیده، شمشاد و چمن‌های گرمسیری مقاوم در برابر خشکی مانند چمن ایزولیپس و چمن استپیا استفاده شود.
انواع چمن فوتبال
انواع چمن فوتبال برای مناطق سردسیر انواع چمن رای، فسکوی بلند و برای مناطق گرمسیر انواع چمن برمودا، زویسیا و باهیا توصیه می‌شود.
سخن آخر
برای یافتن شرکت‌های تولید کننده چمن طبیعی و طراحی و اجرای فضای سبز به کارگشا مراجعه کنید. شرکت کارگشا همواره در پی جلب رضایت مشتریان و مخاطبان خود اقدام به معرفی بهترین شرکت‌ها در زمینه خدمات ساختمانی می‌کند.
