مبلمان هایی با محوریت سنت، خانواده و گفتگو

به بهانه نوروز خاطرات کرسی ها را اینبار با مبلمانی مدرن تر و در فضاهایی  به دور از تکنولوژی تجربه کنید.

نیاز به ارتباط، گفتگو، تعامل و تبادل اطلاعات، یکی از نیازهای اساسی بشر و از ارکان مهم در تحکیم روابط اجتماعی و ایجاد فضای گرم در زندگی خانوادگی است. در دنیای امروزی و بیشتر با تاثیرات ایجاد شده از طریق تکنولوژی و فضاهای مجازی، دیگر افراد وقتی برای گفتگو و مکاتبه با یکدیگر ندارند و ارتباط چهره به چهره افراد خانواده، حتی در محیطی که با همدیگرند، کمرنگ شده است. این معضل نه تنها در بین بزرگسالان، بلکه در بین کودکان نیز چشمگیر است که به شدت روابط بین افراد را تحت تاثیر قرار داده و میزان گفت و گو بین خانواده ها راکم و کیفیت آن را پایین آورده است.

امروزه فرهنگ ما ممکن است از لحاظ سرعت و کارایی تکنولوژی پیشرفت زیادی داشته باشد اما جامعه به سمتی پیش می‌رود که اختراعات الکترونیکی از جمله کامپیوتر، موبایل، و ارسال پیام، به طور ضمنی ارتباطات واقعی را با ارتباطات مجازی و روابط خانوادگی را با روابط اجتماعی جایگزین کرده که همین موضوع خود به تنهایی به محدودتر و کمرنگ‌تر شدن زمینه‌های گفتگوی خانواده ها می‌انجامد.

کرسی، گرمایی دلپذیر برای جمع کردن خانواده ها: 

در گذشته به منظور برقراری روابط عاطفی بین اعضای خانواده، مبلمان هایی طراحی شده بود که به هدف ایجاد گرما و  پیوند شکل گرفته بودند و حتی تا همین دهه های اخیر نیز مورد استفاده قرار می گرفتند. یکی از این مبلمان های تاثیرگذار کرسی است.

ایرانیان طبق فرهنگ باستانی خود در مراسم های خاص و رویداد ها از جمله عید نوروز و شب یلدا، جشن های یا میهمانی های دوستانه خود را با دور هم جمع شدن و صرف آجیل و میوه و تنقلات و … می گذرانند و به گفتگو و خواندن اشعار شاعران بزرگ می پرداختند و کرسی، بهترین مکان برای گرد هم آمدن افراد در این دورهمی ها بود تا محیطی دنج، گرم و آرام را فراهم کند.

ساختار کرسی شامل یک میز کوتاه به شکل میز پذیرایی و مربعی بود که در زیر آن ذغال می گذاشتند (بعدها با ورود برق به جای ذغال از هیتر برقی چسبیده به پشت میز استفاده می شد) و روی آن قالیچه مخصوصی به نام رو کرسی نیز انداخته می شد تا کرسی را از لکه های حاصل از غذا هنگام صرف وعده های غذایی در امان نگه دارد. افراد، دور این میز بر روی بالشتک هایی روی زمین می نشستند و پاهای خود را در زیر لحاف قرار می دادند تا گرم شوند.

با این حال کرسی صرفا یک بخاری یا وسیله گرمایشی در فرهنگ فارسی نبود بلکه گرمای دلپذیر آن، اعضای خانواده را به یکدیگر نزدیک و گفتگوها و دورهمی های صمیمانه را به ارمغان می آورد. به همین دلیل کرسی ها پایگاه شعرخوانی، قصه گویی و شاهنامه خوانی بودند و باعث گرمای تفکر و اندیشه اعضای خانواده و رشد افکار آن ها می شدند. اما چیزی که در این مبلمان جالب توجه است نقش «انسان محور» آن بوده و خانواده ها را دور یکدیگر جمع کرده و آنها را ترغیب به معاشرت و صحبت می کند. این در حالی است که در زندگی مدرن امروزه چیدمان مبلمان بدون توجه به قرار دادن انسان در مرکز توجه، «تلویزیون و تکنولوژی محور» شده اند. 

دلایل کم رنگ شدن کرسی در دنیای مدرن:

تا قبل از دهه ۶۰، کرسی های سنتی جایگاه ویژه خود را در زندگی ایرانی حفظ کردند اما وقتی بخاری های گازی همه گیر شد، کم کم دیگر زمستان که می رسید کرسی ها از انبارها و زیرزمین خانه ها خارج نمی شد، چراغ کرسی ها که می سوخت دیگر تعمیر نمی شد، لحاف های کرسی عریض و طویل و سنگین مادربزرگ ها اغلب شکافته و تبدیل به لحاف های کوچکتر می شد و رفته رفته «کرسی» تبدیل به المان  سنتی و نوستالژی شد.

اما روزگار حکمفرمایی بخاری های گازی بر زمستان های ایران هم دوام نداشت و ظهور وسایل گرمازای مدرن مثل شوفاژ و شومینه با برتری های مهمی همچون بهینه سازی مصرف انرژی، ایمنی و تمیزی بیشتر همگام با مدرن سازی بناهای ایرانی در بازار ساخت و ساز و انرژی رایج شد. ولی هر چه که هست گرمای این تجهیزات مدرن نیز نتوانستند همانند کرسی هم فضای خانه را گرم کنند و هم فضای خانواده را .

بنابراین می توان گفت رواج زندگی مدرن و ماشینی، وسایل و انرژی های گرمایشی جدید، تغییر استایل زندگی و دوری از فرهنگ اصیل و سنتی از جمله دلایل از رونق افتادن استفاده از کرسی برای گرم شدن در شهرهای بزرگ است. هر چه ما به سمت زندگی ماشینی پیش رفتیم و از فضای زندگی سنتی دور شدیم، صفا و صمیمیت جمع شدن دور کرسی و بهره بردن از گرمای آن در روابط خانوادگی نیز کمرنگ و سردتر شد. به همین دلیل امروزه در حالی که وسایل گرمایشی متعددی در خانه ها برای گرم کردن وجود دارد، اما  اعضای یک خانواده گاه هفته ها دور هم جمع نمی شوند و با یکدیگر صحبت و مشورت نمی کنند. به این ترتیب این موضوع باعث می شود در جامعه ما فاصله بین پدرها و مادرها با فرزندانشان زیادتر شود. 

لزوم بازگشت به سنت و تلفیق آن با تکنولوژی:

گفتگو، خنده، وقت گذاشتن برای هم و صرف وعده های غذایی با یکدیگر؛ از شاخصه های مهم هر خانواده پویای ایرانی است. تلویزیون به عنوان یک جایگزین صنعتی سرد به جای گرمای مبلمان سنتی و دوست داشتنی، جذابیت گفتگوی اعضای خانواده را حذف و آنها را از تعامل با یکدیگر دور می کند. بنابراین در این دنیای مدرن، یک خانواده موفق و شاداب، خانواده ای است که با بهره گیری از سنت های ارزشمند نیاکان خود، هر پدیده جدیدی را در راستای تحکیم این سنت ها و افزایش ارتباط و صمیمیت بین اعضا به خدمت بگیرد.

با اینکه از محاسن کرسی در زمان های گذشته در خانه های ایرانی گفتیم و از گرمای خاصی که به خانه و البته به روابط بین اعضای خانواده می بخشید صحبت کردیم، ولی جالب است بدانید هر چقدر که ما با توجه به تغییر نوع نگاه و باور نسل جدید و همچنین رنگ باختن برخی از سنت ها و رسوم قدیمی، از فرهنگ خود دور می شویم، کشورهای دیگر با نگاهی هوشمندانه و با افزودن چاشنی مدرنیته از آیین های قدیمی ایران زمین، الگو برداری می کنند.

به طور مثال با اینکه ژاپنی ها خود صادرکننده تکنولوژی به سراسر دنیا هستند ولی اصلا حاضر نیستند از سنت ها و اصول صحیح زندگی دور شوند و اسیر پیچ و تاب های زندگی مدرن شوند. آن ها تلاش خود را در طراحی معماری داخلی خانه ها معطوف به همگرایی و گرما بخشی و ارتباط بین اعضای خانواده و دوری از تکنولوژی در زمان های استراحت در خانه کرده اند. بدون شک آشنا شدن با کرسی ژاپنی و در ادامه آن، گودال گفتگوی آمریکایی-اروپایی، این موضوع را به کشورهای دیگر نیز که همواره به فکر استحکام بنیان و گرمای خانواده هستند نشان خواهد داد.

کرسی ژاپنی: 

در خیلی از خانه های ژاپنی کرسی (کوتاتسو) را می بینیم که هنوز هم گرمابخش محفل و خانه سامورایی هاست. قابل ذکر است که در چیدمان و فضای اطراف آن نسبت به کرسی های ایرانی کمی تفاوت وجود دارد.

کوتاتسو، که به قرن چهاردهم تعلق دارد؛ از دو واژه (کو) به معنی مشعل – آتش و (تاتسو) به معنی گرم کننده پا تشکیل شده که یک مبلمان سنتی از سیستم های گرمایشی ژاپنی  است. این سیستم از میزهایی با قاب هایی چوبی پوشیده شده از فوتن و یک سیستم الکتریکی گرمایشی در بخش زیرین آن، شکل گرفته است. ایده ای که ژاپنی ها برای استفاده از این مبلمان دارند، قرار دادن پاها در زیر آن و گرم شدن پاهاست در حالی که بقیه بدن سرد است. برخی از افراد حتی در زیر کرسی می خوابند یا به تعبیری کل بدن خود را در زیر آن قرار می دهند. لحافی که روی میز کوتاتسو قرار می گیرد این مبلمان را بسیار دنج و دلپذیر می کند، آنقدر دلپذیر که فردی که زیر آن قرار می گیرد را به سختی می توان از جای خود بلند کرد. 

نوع مشابه این مبلمان در چین به نام کانگ و در اروپا به foot stoves معروف است یعنی جایی که مردم پاهای خود را در آن قرار داده تا گرم شوند، آرامش پیدا کرده و شام بخورند. در استفاده از این کرسی ها علاوه بر لذت گرما و خواب، مسئله تحکیم خانواده و پرداختن به مراوده و گفتگوی چهره به چهره نیز مسئله ایست که نمی توان نادیده گرفت.

گودال گفتگو:

قطعا اولین تصوری که از کلمه گودال در ذهن نقش می بندد یک چاله ایست که ممکن است در آن بیافتید و حتی بیرون آمدن از آن برایتان سخت باشد. اما دنیای معماری تعریف بهتری برای این واژه به ظاهر دوست نداشتنی ارائه کرده است که از آن می توان به یک آرامش درون خانوادگی و فضای گرم و صمیمی رسید. 
به طور کلی در تعریف گودال گفتگو، اینگونه می توان گفت که مبلمانی است، معمارگونه که از تلفیق تفکر سنتی کرسی های ایرانی و طراحی معماری مدرن به وجود آمده که هدف آن همان دور هم بودن، هم صحبتی و فارغ بودن از دنیای جدید تکنولوژی است به طوری که خاطرات کرسی ها را اینبار با شیوه ای نوین تر و متفاوت تر برایمان تداعی می کند.

گودال گفتگو برای اولین بار در سال 1927، توسط یک معمار آمریکایی به نام  Bruce Goff، در خانه ای واقع در اوکلاهما طراحی و ساخته شد؛ اما اوج شکوفایی این نوع از فضا که منجر به شناخته شدن جدی آن در طراحی خانه ها شد، با نام خانه میلر (Miller House) به سال ۱۹۵۸ در شهر کلمبوس در ایالت ایندیانا بر می گردد.

اما چرا گودال؟ چرا باید این فضا در محیطی در سطح زیرین تر از سطح زمین ایجاد شود؟
پاسخ ساده است. وقتی پای بر روی پله های این گودال می گذارید و به درون آن می روید تا بر روی کاناپه ی راحتیه آن تکیه دهید، در واقع این آمادگی را در ذهن خود بوجود آورده اید که شما خود را به یک فضای صمیمی و متفاوت تر از فضای خارج آن دعوت کرده اید و یک نوع احساس دنج بودن و فارغ بودن را تجربه خواهید کرد. 

این گودالی که از آن صحبت شد یک فضای فرو نشسته در زمین به نسبت سایر فضا های پیرامونی اش است که می تواند گرد یا مربعی باشد و به هدف فراهم آوری شرایطی برای ارتباطات جمعی و گفتگو صورت می گیرد. گودال گفتگو را در هر فضایی فارغ از فضاهای واسط و حتی اتاق خواب می توان ساخت. این فضا عموما با کوسن و فرش های کرک دار پر می شود و نوع مدرن آن دارای کاناپه نیز می باشد. این مبلمان با هدف برقراری روابط اجتماعی طراحی شده و علاوه بر آن کمک به سزایی در زیبایی معماری و البته تفکیک فضا های خانه می کند.

هنگامی که شما در گودال گفتگو کنار یکدیگر نشسته اید و چیزی برای نگاه کردن وجود نداشته باشد، نمی توانید برای طولانی مدت ساکت بمانید.  بنابراین شروع به گفتگو می کنید و دیگر به دنبال کنترل تلویزیون و یا گوشی خود نخواهید بود، چون اگر قرار بر چک کردن شبکه های اجتماعی تان بود بر روی تخت خود دراز کشیده بودید و یا بر روی کاناپه نشیمن لم داده بودید. 

 لذا گودال یک حسی به مانند بودن در یک جکوزی به همراه دوستانتان را به شما القا خواهد کرد که نه تنها از حواس پرتی حاصل از تلویزیون و کامپیوتر در زندگی مدرن می کاهد بلکه انگیزه ای برای تعامل رو در رو در زندگی واقعی ایجاد کرده که علاوه بر اینکه با یکدیگر صحبت می کنید، آرامش درونی و جسمیتان نیز تامین می گردد. این نوع فضاها در بین دهه‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ در اروپا و آمریکای شمالی محبوبیت زیادی پیدا کردند و خانه‌های زیادی در سراسر این دو بخش از دنیا از چنین سازه جذاب و خلاقانه‌ای بهره بردند. 

در چند سال اخیر از گودال‌های گفتگو دوباره استقبال شده است و اکنون در بسیاری از خانه‌های لوکس و ویلاهای خاص در سراسر دنیا از این نوع عنصر معمارانه استفاده می‌شود. 

منبع:

kargosha.com