مدیریت ساخت یا مدیریت پروژه ساخت و ساز شامل نظارت بر جنبه‌های مختلف پروژه‌های ساختمانی است. این مهم در دل خود ترکیبی از مهارت‌ها و تخصص‌های مورد نیاز است که باید با طبیعت همیشه در حال تغییر صنعت ساختمان همراه باشد. برای موفقیت در هر پروژه ساختمانی، مدیریت ساخت به عنوان یک برگ برنده محسوب می‌شود! زیرا می‌توان از طریق آن، مشکلات و خطرات اجرایی و اقتصادی را پیش بینی کرد و ساخت و ساز را بر طبق بودجه تعیین شده و برنامه زمانی به اتمام رساند؛ با ویکی ساختمون همراه باشید.
مدیریت ساخت چیست؟
مدیریت ساخت و ساز مفهوم نسبتاً جدیدی است. این اصطلاح اولین بار در دهه 1960 هنگامی که تعدادی از دانشجویان دانشکده مهندسی عمران دانشگاه فلوریدا یک گروه پژوهشی را راه‌اندازی کردند، ظاهر شد. درحقیقت، مدیریت ساخت هم یک مدل عملی و هم یک مدل تجاری است، بنابراین می‌تواند تعاریف متفاوتی داشته باشد. چند تعریف از مدیریت پروژه ساخت و ساز در زیر آورده شده است:
- «مدیریت ساخت یک روش تحویل پروژه است که به موجب آن کارفرما (مالک یا سازنده) یک مدیر ساخت را استخدام می‌کند تا از تخصص او برای تخمین هزینه، زمانبندی و اجرای پروژه استفاده کند.»
- «مدیریت ساخت و پروژه یک روش مدیریت حرفه‌ای است که مجموعه‌ای از خدمات اعم از برنامه‌ریزی، طراحی، اجرا و پس از ساخت را شامل می‌شود که هدفش دستیابی به اهداف پروژه از جمله مدیریت کیفیت، هزینه و زمان است.»
- «مدیریت پروژه ساخت شامل سازماندهی، برنامه‌ریزی، بسیج و جهت‌دهی تجهیزات، مصالح ساختمانی و مدیریت نیروهای کاری در مرحله اجرای پروژه است.»
تعاریف متفاوت هستند! اما در یک تعریف جامع‌تر می‌توان گفت: «مدیریت ساخت و ساز به معنای ترکیب طراحی و دانش ساختمان‌سازی با مدیریت مالی، مدیریت زمان و مدیریت نیروی کار است.»
هدف از مدیریت پروژه ساخت و ساز چیست؟
پروژه‌های ساختمانی معمولاً شامل صدها فعالیت مختلف در چندین فاز متفاوت است. هر یک از مراحل ساخت و ساز نیاز به دانش مهندسی و توانایی حل مسئله برای ادامه روند پروژه را دارد. با توجه به ماهیت پیچیده و غالباً متغیر پروژه‌های ساختمانی، نقش اصلی مدیریت ساخت یا بهتر است بگوییم «مدیر ساخت»، این است که پروژه را طبق برنامه به جلو پیش ببرد.
هدف این است که پروژه مدیریت شود تا به موقع و با بودجه از پیش تعیین شده و مطابق با ضوابط و مقررات ساختمانی به اتمام برسد. این مهم می‌تواند شامل برنامه‌ریزی و مدیریت هزینه، کیفیت و ایمنی باشد گه برای انواع پروژه‌های ساختمانی اعم از مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی، راهسازی، محیط زیست و سایر موارد باشد.
مدیریت ساخت چه مزایایی دارد؟
بدون وجود مدیریت ساخت و ساز، پروژه در معرض خطرات پیش‌بینی نشده قرار می‌گیرد. هنگامی که پروژه در مراحل اولیه قرار دارد، مدیر ساخت نه تنها می‌تواند برای مشکلات احتمالی برنامه ریزی بهتری ایجاد کند، بلکه می‌تواند از فرصت‌های صرفه‌جویی در وقت و زمان نیز بهره‌مند شود.
بیشتر پروژه‌های ساختمانی می‌توانند به چندین پروژه کوچک‌تر یا فازهای مختلف ساختمانی تقسیم شوند. یکی از مزایای اصلی کار با یک مدیر ساخت این است که برنامه زمانبندی پروژه کنار هم قرار می‌گیرد تا چندین مورد از این کارهای کوچک به طور همزمان اتفاق بیفتند تا پروژه سریع‌تر شروع و به پایان برسد.
مزیت دیگر مدیریت ساخت «مهندسی ارزش» است. یک مدیر ساخت که در مرحله طراحی با یک تیم کار می‌کند، قادر خواهد بود فرصت‌هایی را برای پس‌انداز مالی ایجاد کند بدون اینکه جلوه و کیفیت کار کاهش یابد. علاوه بر این، او می‌تواند در مناطقی که ممکن است وقت و هزینه اضافی لازم باشد و ارزش سرمایه‌گذاری برای منافع پروژه را دارا باشد، مشاوره دهد.
مدیریت ساخت شامل چه مواردی است؟
مدیریت ساخت و ساز متولی سایت‌های ساختمانی است که بسته به نوع پروژه می‌تواند شامل طیف گسترده‌ای از فنون مختلف به شرح زیر باشد:
- مدیریت هزینه‌ها: مدیر ساخت وظیفه تعیین بودجه و اطمینان از اتمام پروژه در حد انتظارات مالی کارفرما را دارد.
- تضمین کیفیت: مدیران ساخت مطمئن می‌شوند که پیمانکاران اصلی و فرعی وظایف خود را به طور کامل و مطابق با قوانین و مقررات انجام می‌دهند.
- نظارت بر قراردادها: این متخصصان اطمینان مطمئن می‌شوند که قراردادها تحقق یافته و همه افرادی که در این قرارداد مشارکت دارند از پروژه راضی هستند. این مهم می‌تواند شامل مدت زمان انجام کار و قیمت توافقی باشد.
- مدیریت ایمنی: مدیر ساخت خطرات موجود در کارگاه ساختمانی را برای ایمنی کارکنان به حداقل می‌رساند. او همچنین مطمئن می‌شود که نیروهای کاری با احتیاط از مقررات و دستورالعمل‌های ایمنی پیروی می‌کنند.
- ارتباطات: به عنوان رهبران پروژه، مدیران ساخت و ساز اغلب تماس اصلی همۀ افراد درگیر در پروژه هستند و انتظارات و تغییرات را به اطلاع نیروهای مشغول در پروژه می‌رسانند.
- مجوزها و مدارک: مدیر ساخت کلیه مدارک و مجوزهای لازم برای شروع و پایان پروژه را پیگیری و کنترل می‌کند.
عملکرد مدیریت ساخت چگونه است؟
عملکردهای مدیریت پروژه ساخت و ساز به شرح زیر هستند:
- برنامه‌ریزی: یک مدیر ساخت و ساز از برنامه‌ریزی برای بهینه‌سازی استفاده از منابع، کاهش درگیری‌ها و حل خلاقانه مشکلات استفاده می‌کند.
- زمانبندی: مدیران ساخت و ساز تعیین می‌کنند که کل پروژه چقدر به طول می‌انجامد. آنها وظیفه زمان بندی هر مرحله از پروژه را بر عهده دارند.
- سازماندهی: متخصصان ساخت، پروژه مورد نظر را به بخش‌های مختلف تقسیم می‌كنند و وظایف خاصی را به هر یک از اعضای تیم اختصاص می‌دهند.
- نیروهای کاری: یکی از وظایف مهم مدیران ساختمانی، تعیین وظایف هر یک از نیروهای فعال در کارگاه ساختمانی است.
- کنترل: آنها دستاوردهای حال حاضر پروژه را با برنامه زمانبندی مقایسه می‌کنند و برنامه‌هایی را برای رسیدن به مهلت‌های کاری و اهداف انجام می‌دهند.
- هماهنگی: مدیران ساخت و ساز مطمئن می‌شوند که هر بخش از پروژه نقش خود را به خوبی درک کرده و درمورد انتظارات و تغییرات ارتباط روشنی بین تیم‌های مختلف کاری وجود دارد.
فرآیند و مراحل مدیریت ساخت
هر پروژه الزامات مختلفی دارد، اما هم آنها اغلب مراحل زیر را طی می‌کنند:
1- شروع
پس از برنده شدن شرکت در مناقصه، مدیر ساخت گزارش امکان سنجی را طراحی می‌کند. این سند تعیین می‌کند که آیا پروژه می‌تواند در مدت زمان مشخص و طبق بودجه مورد نظر اجرا شود یا خیر. پس از آنکه ذی‌نفعان پروژه با عملی بودن آن موافقت کردند، مدیر ساخت یک سند شروع پروژه (PID) را می‌نویسد. PID دامنه پروژه، سازماندهی تیم و اهداف را بیان می‌کند.
2- برنامه‌ریزی
در مرحله بعدی، مدیر ساخت مستندات و ساختار پروژه را سازمان می‌دهد. در زیر انواع مختلفی از اسناد در مدیریت ساخت وجود دارند که در مرحله برنامه‌ریزی طراحی می‌شوند:
- برنامه مدیریت پروژه: برنامه مدیریت پروژه سندی است که نحوه اجرای پروژه و برآورد هزینه‌ها را به طور خلاصه بیان می‌کند. برنامه‌های مدیریت پروژه معمولاً با پیشرفت پروژه کامل می‌شود.
- سند اسکوپ: اهداف، مزایا، نیازها و عناصر اصلی پروژه توسط سند اسکوپ تجزیه و تحلیل می‌شود. این سند برای اطمینان از اینکه همه افراد درگیر پروژه می‌دانند چه انتظاری دارند استفاده می‌شود.
- ساختار شکست کار (WBS): ساختار شکست سلسله مراتبی از چگونگی انجام کارهای تیمی در هر مرحله از پروژه و اهداف است. این سند مقدار بودجه و برنامه را برای هر مرحله از ساخت ارائه می‌دهد. ساختار شکست این اطمینان را ایجاد می‌کند که هر مرحله از پروژه در مدت زمان معقولی به اتمام رسیده است.
- طرح مدیریت ریسک: برنامه مدیریت ریسک خطرات احتمالی موجود در پروژه را مشخص می‌کند. این مهم به مدیر ساخت اجازه می‌دهد تا پیش بینی کند که چه مشکلی پیش می‌آید و چگونه می‌توان منابع را آماده کرد تا برای هر اتفاقی آماده بود! تکمیل یک طرح مدیریت ریسک می‌تواند به مدیران ساختمانی کمک کند قبل از شروع کار خطرات احتمالی (مشکلات اقتصادی یا اجرایی) را شناسایی کنند.
3- اجرا
مراحل اجرای پروژه یکی از مراحل مهم مدیریت ساخت است. در این مرحله، مدیر ساخت بر طبق برنامه زمانبندی پیش می‌رود تا مطمئن شود هر مرحله از ساخت به موقع و در بودجه تعیین شده انجام می‌شود. مدیر ساخت و ساز به طور منظم جلسات را ترتیب می‌دهد تا مطمئن شود که اهداف برآورده شده و چه تغییراتی باید در بودجه و برنامه ایجاد شود. آنها همچنین روند پیشرفت پروژه را به کارفرمای پروژه منتقل می‌کند.
4- نظارت
مدیران ساخت و ساز بیشتر پروژه را صرف نظارت بر ایمنی کارکنان و اندازه گیری پیشرفت می کنند. همانطور که پیشرفت را کنترل می کنند ، در صورت نیاز ، جدول زمانی یا اهداف را تنظیم می کنند. پروژه های ساختمانی غالباً کارهای طولانی و پیچیده ای هستند و مدیران ساخت و سازها غالباً برای دستیابی به اهداف برنامه را تنظیم می کنند. آنها همچنین کیفیت کار را کنترل می کنند تا مطمئن شوند پیمانکاران و پیمانکاران فرعی انتظارات را برآورده می کنند.
5- خاتمه
مدیر ساخت و ساز پروژه را با تحلیل اینکه آیا تیم اهداف اولیه را برآورده کرده، به اصطلاح می‌بندد. سپس او گزارشی تهیه می‌کند تا ارزیابی دقیقی از تخمین برنامه و مقدار بودجه در آینده انجام دهد. در این مرحله، او همچنین از کارفرما بازخورد لازم را می‌گیرد تا ببینند آیا می‌تواند جنبه‌های دیگر مانند بهره‌برداری و فروش را بهبود بخشند.
چطور مدیریت ساخت پروژه را آنلاین انجام دهیم؟
شما این فرصت را خواهید داشت که دورنمای خود از برنامه‌ریزی پروژه و فعالیت‌های اساسی که در مدیریت ساخت رخ می‌دهند را به صورت آنلاین انجام دهید. این روش مزایای بسیاری مانند صرفه‌جویی در وقت و افزایش دقت اطلاعات درخواستی اعم از برآورد هزینه، پیش‌بینی بودجه و برنامه ساخت را دارد.
وبسایت «متری چند» با ارائه دقیق‌ترین و سریع‌ترین برآورد هزینه و برنامه ساخت، توانسته نیازهای کلی افراد مشغول در این حوزه را به کلی برطرف کند. متری چند یک تجربه کاربری فوق العاده را در اختیار قرار می‌دهند تا آنها با ساده‌ترین، ارزان‌ترین ودقیق‌ترین پلتفرم برنامه‌ریزی و کنترل پروژه بتوانند به کلیه خواسته‌های خود جامه عمل بپوشانند.
کلام آخر
مدیریت ساخت نقش مهمی برای اطمینان از هموار بودن اهداف پروژه‌های ساختمانی از ابتدا تا انتها دارد. وجود این مهم برای همۀ پروژه‌های ساختمان حیاتی است، به ویژه برای پروژه‌ها در مقیاس بزرگ که پتانسیل بیشتری برای مشکلات دارند. مدیریت پروژه ساختمانی به طور قابل توجهی تأخیرات و هزینه‌های احتمالی مازاد را کاهش می‌دهد. درحقیقت، کدام کارفرمایی دوست دارد پروژه او به جای یک سال، طی دو سال تمام شود؟ تأخیر در برنامه زمانی و مقدار بودجه به معنای از رفتن سود و افزایش بار مالی اضافی است.
