مطالعات امکان سنجی در پروژه‌های ساختمانی و فواید آن برای کارفرما
آیا این پروژه انتظارات را برآورده می‌سازد؟ هزینه این پروژه چقدر است؟ آیا می‌توانیم پروژه را به موقع کامل کنیم؟ چه کسانی در کوتاه مدت و بلند مدت سود خواهند برد؟ آیا تیم ما برای تکمیل به موقع و بودجه لازم برای پروژه مجهز است؟ این‌ها تنها برخی از سوالاتی هستند که مطالعات امکان سنجی به آن‌ها پاسخ می‌دهند. اینکه یک مطالعه امکان سنجی چیست و چرا انجام آن ضروری است، مباحثی هستند که ما در این مقاله به آن‌ها می‌پردازیم. با ویکی ساختمون همراه باشید.
مطالعات امکان سنجی در پروژه‌های ساختمانی چیست؟
از یک مطالعات امکان سنجی برای تجزیه و تحلیل و ارزیابی دوام یک پروژه ساختمانی استفاده می‌شود. در مطالعات امکان سنجی از تکنیک‌های عینی (قابل مشاهده) برای ارزیابی جوانب مثبت و منفی پروژه ساختمانی استفاده خواهد شد. در نهایت، یک مطالعه امکان سنجی جنبه‌های پنهان از پروژه مانند خطر تاخیر در برنامه ریزی، هزینه‌های زیاد، مشکلات طراحی و سایر مسائل را آشکار می‌کند.
مطالعات امکان سنجی به ذینفعان این امکان را می‌دهد تا درباره پروژه خود به طور آگاهانه فکر کنند. آن‌ها می‌توانند با این مهم در نحوه بهبود پروژه، مواردی که باید تغییر کنند و نقاط قوت آن تصمیم بگیرند. باید تأکید کرد که یک مطالعه امکان سنجی فقط برای جستجوی نقص یا زمینه‌هایی برای بهبود نیست. هنگامی که به درستی انجام شود، مطالعات امکان سنجی نقاط قوت و مزایای پروژه ساخت را نیز برجسته می‌کند .
هدف از مطالعات امکان سنجی در ساخت و ساز
مطالعات امکان سنجی به سازندگان و پیمانکاران کمک می‌کند تا تعیین کنند که آیا یک پروژه قابل اجراست یا خیر! یک مطالعه امکان سنجی داده‌های مشخصی را ارائه می‌دهد که به نتیجه گیری‌های لازم ختم می‌شود. همچنین گزینه‌هایی برای اطمینان از عملی بودن پروژه را فراهم می‌کند که مواردی مانند برنامه اجرایی و مدیریت استراتژیک را شکل می‌دهد. در پروژه‌های بزرگ‌تر، غیر معمول نیست که چندین ارزیابی امکان سنجی پروژه مربوط به جنبه‌های مختلف وجود داشته باشند، این جنبه‌ها اغلب عبارتند از :
- خطرات زیست محیطی
- نیاز به تایید نظارتی (احتمال دستیابی به آن در جدول زمانی اعلام شده)
- کافی یا عدم کافی بودن بودجه
- مسائل مربوط به تعمیر و نگهداری
- مسائل مربوط به طراحی
- تدارکات، تجهیزات و مصالح ساختمانی
با توجه به ماهیت وسیع و بالقوه امکان سنجی پروژه‌های ساختمانی، غیر معمول نیست که بسیاری از ذینفعان و حتی اشخاص ثالث مانند نهادهای نظارتی در این امر دخیل باشند. به همین ترتیب، هنگام انجام مطالعات امکان سنجی برای یک پروژه ساختمانی، داشتن دانش و مهارت بالا در مورد بسیاری از بخش‌های مهم صنعت ساختمان ضروری است.
فواید مطالعات امکان سنجی
برنامه ریزی ضعیف در ساخت‌وساز، منجر به تاخیرات زمانی، هزینه زیاد و خطاهای ساختمانی می‌شود. وقتی زمان از دست می‌رود، غالباً تغییرات لحظه آخری برای طراحی ایجاد می‌شوند یا هزینه‌ای صرف تلاش برای بازگرداندن پروژه به مسیر قبلی خواهد شد. بهترین روش برای جلوگیری از این مشکلات بزرگ، مطالعات امکان سنجی است که نگاهی عمیق به مدیریت پروژه دارد.
در طول پروژه، امکان برنامه ریزی و تجزیه و تحلیل طراحی در اموری مانند نقشه‌های معماری، مصالح ساختمانی، بودجه، مقررات و ریسک‌ها بسیار مفید خواهند بود. همچنین ارزیابی پروژه برای ایمنی، تأثیرات زیست محیطی و جتی مزایای پروژه برای جامعه و مردم نیز مهم هستند. اینجاست مطالعات امکان سنجی وارد میدان می‌شود تا کلیه مسائل پنهان و آشکار پروژه را نمایان کرده و از دل آن امکان اجرا و عدم اجرا امور را بررسی کند.
یک مطالعه امکان سنجی در مورد چگونگی و مکان مورد نیاز به بهبود امور مربوط به پروژه، از هزینه‌های اضافی در ساخت و ساز جلوگیری می‌کند. نتایج مطالعات امکان سنجی که شامل برنامه‌های فنی، اقتصادی، حقوقی، عملیاتی و برنامه ریزی هستند، تأکید می‌کنند که چه کارهایی باید قبل از شروع فرآیند ساخت انجام شوند.
مزیت اصلی مطالعات امکان سنجی در شناسایی تهدیدها و زمینه‌های خطر (مدیریت ریسک) است که می‌تواند زمان بندی پروژه را به تاخیر بیندازد و آن را مجبور به افزایش هزینه کند. ذینفعان پروژه باید از نتایج حاصله از مطالعات امکان سنجی برای تعیین بهترین روش برای ادامه پروژه استفاده کنند.
انواع مختلف مطالعات امکان سنجی کدام‌ها هستند؟
یک مطالعه امکان سنجی دارای انواع زیر است:
امکان سنجی فنی
از امکان سنجی فنی برای تعیین چگونگی تامین منابع فنی مورد نیاز پروژه ساختمانی، پیمانکاران اصلی و شرکت‌های ذینفع استفاده می‌شود. این مهم شامل جنبه‌هایی مانند حمل و نقل، مصالح ساختمانی، نیروی‌های کاری، طراحی و زیرساخت‌های فناوری است.
آیا تجهیزات و مصالح کافی برای مدت زمان اجرای پروژه در دسترس هستند؟ آیا از بهترین تکنولوژی ساخت استفاده می‌شود؟ آیا تیم، مهارت و تجربه فنی برای استفاده از آخرین فناوری‌ها را دارد؟ چگونه مواد و سایر کالاهای حمل می‌شوند؟ آیا طراحی، مواد و مهارت‌ها با هم همسو هستند؟ این پرسش‌ها در این مرحله پاسخ داده می‌شوند.
مطلب پیشنهادی: مدیریت ساخت چیست
امکان سنجی اقتصادی
هدف هر پروژه ساختمانی باید سودآوری باشد. پروژه باید مدیریت، برنامه ریزی و بودجه بندی شود تا از هزینه‌های زیاد و خسارت مالی جلوگیری کند. مطالعات امکان سنجی اقتصادی، تجزیه و تحلیل عمیق هر جنبه از پروژه است و به دنبال مناطقی است که بتوان در آن‌ها هزینه‌ها را بهبود بخشید.
این مهم است که بودجه مطابق با انتظارات ذینفعان و مالکان پروژه بررسی و ارزیابی شود. این زمانی است که می‌توان از نظارت بر پروژه و «تکنیک‌های مهندسی ارزش» برای ارزیابی امکان سنجی اقتصادی استفاده کرد.
امکان سنجی قانونی
کلیه قراردادها، مقررات و جنبه‌های حقوقی پروژه ساخت باید ارزیابی شوند. آیا ذینفعان، پیمانکاران ساختمانی و شرکت‌ها می‌توانند توافق نامه‌ها و استانداردهای قانونی را رعایت کنند؟ آیا لازم است قراردادهای حقوقی و توافق نامه‌ها به روز شوند؟ این نوع امکان سنجی به مسائل حقوقی و قراردادی در ساخت‌وساز می‌پردازد.
امکان سنجی عملیاتی
امکان سنجی عملیاتی ارزیابی می‌کند که پروژه ساختمانی تا چه اندازه اهداف را برآورده می‌کند. هر پروژه ساختمانی، پاسخی برای یک مشکل در سطح جامعه است. به عنوان مثال، احداث آپارتمان‌های کم متراژ در تهران به دلیل جمعیت زیاد و تراکم بالای شهری است.
امکان سنجی عملیاتی از نتایج پروژه دید وسیع‌تری می‌دهد تا مطمئن شد که وقتی پروژه طبق برنامه و بودجه حرکت می‌کند، مشکلات و اهداف شناسایی می‌شوند. این پروژه به نفع چه کسانی خواهد بود؟ نتایج مورد انتظار پروژه چیست؟ اهداف کوتاه مدت و بلند مدت پروژه چیست؟ آیا تیم مدیریت پروژه مهارت و تجربه لازم برای دستیابی به اهداف پروژه ساخت را دارد؟ این سوالات در این مرحله پاسخ داده می‌شوند.
آیا یک مطالعات امکان سنجی در ساخت و ساز همیشه لازم است؟
در حالی که مطالعات امکان سنجی در مدیریت پروژه معمول هستند اما انجام آن همیشه ضروری نیست! بیایید نگاهی به چند سناریو بیندازیم که در آن‌ها شرکت‌ها اغلب از ارزیابی امکان سنجی پروژه صرف نظر می‌کنند:
پروژه‌های کوچک
در پروژه‌های کوچک، مطالعات امکان سنجی در مقیاس کامل اغلب غیر ضروری هستند زیرا متخصصین باتجربه می‌توانند نگاهی گذرا به جزئیات داشته و تصمیم گیری نهایی را انجام دهند.
پروژه‌های غیرممکن
متخصصان مدیریت ساخت اغلب از منابع موجود در هر زمان مشخص به خوبی آگاهی دارند. هنگامی که یک فرصت مناقصه پیش می‌آید، بررسی اولیه جزئیات اغلب نشان می‌دهد که آیا دامنه کار با توجه به منابع موجود حتی از راه دور نیز امکان پذیر است یا خیر! وقتی جواب منفی باشد، شرکت‌ها اغلب توجه خود را به سمت پروژه‌هایی معطوف می‌کنند که نوید بیشتری می‌دهند.
پروژه‌های مشابه
بسیاری از شرکت‌های ساختمانی در مواردی که پروژه فعلی بسیار مشابه پروژه قبلی است، از ارزیابی امکان سنجی پروژه چشم پوشی می‌کنند. در چنین سناریویی، ارزیابی امکان سنجی پروژه قبلی، همراه با داده‌های حاصل از آن برای تعیین تصمیم‌های اجرایی کافی خواهند کرد.
سخن آخر
تشخیص اینکه در کجا یک پروژه باید بهبود یابد یا اصلاً چه اموری باید متوقف شوند، فرآیند اجرای پروژه را بسیار چالش برانگیز می‌کند. اینجاست که مطالعات امکان سنجی به شما کمک می‌کند با حفظ و اجرای امور اجرایی، از هزینه‌های زیاد ساخت‌وساز جلوگیری کنید.
هر پروژه ساختمانی ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد و برای چنین ویژگی‌هایی، نیاز به استفاده از انواع روش‌های امکان سنجی است. هدف نهایی یک پروژه که اجرای به موقع کار در بودجه پیش بینی شده است، تنها با سنجش و ارزیابی قابلیت اجرای کار میسر می‌شود.
