عملیات‌های ساختمان همیشه با خطراتی همراه هستند و از این رو قوانین سفت و سختی در خصوص بیمه تدوین شده است. بیمه پیمانکاری هم از جمله این قوانین است. بیمه پیمانکاری می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. بیمه در قراردادهای پیمانکاری نکات ریز و درشتی دارد. اینکه بیمه پیمانکاری چیست و انواع آن کدام‌ها هستند؟ چگونه محاسبه می‌شود؟ قانون ۱۶/۶۷ در بیمه پیمانکاری به چه معناست؟ همگی از موضوعاتی هستند که در این مقاله از ویکی ساختمون به آنها خواهیم پرداخت.
قرارداد پیمانکاری چیست ؟
قبل از پرداختن به مبحث بیمه، بد نیست که ابتدا مروری کلی بر قراردادهای پیمانکاری داشته باشیم. پیمانکار در لغت به معنی کسی که انجام دادن کاری را در برابر پول معینی برعهده بگیرد. قرارداد پیمانکاری هم بر اساس تعاریف موجود قراردادی است که به موجب آن کارفرما، انجام عملی با شرایط معین و در برابر وجه معین، در مدت مشخص را به شخص حقیقی یا حقوقی به نام پیمانکار واگذار می‌کند. موضوع قرارداد پیمانکاری ممکن است ایجاد ساختمان، حمل و نقل و یا تهیه و تدارک کالا باشد.
بیمه قرارداد پیمانکاری چیست ؟
حق بیمه در واقع مبلغی است که بر اساس قوانین تعریف شده باید به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت شود. معمولاً انجام این کار بر عهده کارفرما است. به عنوان مثال، کارفرما با استخدام افراد باید حق بیمه آنها را نیز پرداخت کند. پرداخت و چگونگی محاسبه این حق بیمه بر اساس میزان حقوق و مزایایی بوده که آنها دریافت می‌کنند.
از طرفی داستان در مورد حق بیمه در قراردادهای پیمانکاری متفاوت است و حق بیمه بیشتر بر اساس حق‌الزحمه‌ای است که در قرارداد قید می‌شود. به طور کلی مابین کارفرما و پیمانکار باید قراردادی عقد شود. این قرارداد یک حق بیمه دارد که از آن تحت عنوان بیمه پیمانکاری یاد می‌کنند. ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی و بخشنامه شماره ۱۴ مجموعه قوانین حاکم بر این نوع از بیمه را تشریح می‌کنند.
قانون در رابطه با بیمه پیمانکاری چه می‌گوید؟
در ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی این‌گونه آمده است گه در هنگامی که انجام یک کار به صورت مقاطعه یا پیمانکاری است و به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار می‌شود، کارفرما در قرارداد تنظیم شده باید پیمانکار را متعهد کند که نسبت به پرداخت کل حق بیمه را به ترتیب مقرر در قانون اقدام کند.
به بیانی ساده‌تر، این قانون می‌گوید که تمامی کارفرمایان و پیمانکارانی که تحت عضویت سازمان تأمین اجتماعی هستند باید علاوه بر بیمه کارکنان خود در خصوص بیمه کردن نیروهای مربوط به پروژه‌های مناقصه‌ای و قراردادی نیز اقدام نمایند. از این رو همه پیمانکاران که در مناقصه‌های دولتی و غیر دولتی، اقدام به قرارداد با نیروهای خود می‌کنند؛ باید نسبت به بیمه این نیروها اقدام کنند.
از طرفی هم تأمین اجتماعی به منظور اطمینان از پرداخت بیمه نیروهای پیمانکاری یا همان بیمه پیمانکاری، تمامی کارفرماها را ملزم کرده است که تحت عضویت این سازمان باشند. به طوری که تا زمانی که پیمانکار امور مربوط به بیمه کارکنان و تسویه حساب با سازمان تأمین اجتماعی را تکمیل نکند، طلب خود را کامل دریافت نخواهد کرد.
انواع بیمه پیمانکاری
بر اساس ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی، حق بیمه را بر اساس احتساب حق بیمه در سه دسته زیر قرار داد که در ادامه به شرایط و نحوه محاسبه بیمه پیمانکاری در هر یک از آنها پرداخته شده است.
- قراردادهای مشمول ضوابط طرح‌های عمرانی
- قراردادهای غیر عمرانی
- موارد خاص قراردادهای غیر عمرانی
قراردادهای عمرانی
به طور کلی بر اساس قانون قراردادهای عمرانی به آن دسته از قراردادهایی گفته می‌شود که دارای دو شرط زیر باشند.
- اول اینکه قرارداد بر اساس فهرست بهای سازمان‌های مدیریت و برنامه ریزی کشور منعقد شده باشد.
- دوم این که تمام یا قسمتی از بودجه قرارداد از محل اعتبارات عمرانی دولت تأمین شده باشد. در واقع از محل تملک دارائی‌های سرمایه‌ای دولت تأمین اعتبار شود و دارای ردیف بودجه باشد.
حق بیمه پیمانکاری در قراردادهای عمرانی
درصد بیمه پیمانکاری در قراردادهای عمرانی به دو صورت محاسبه می‌شود. ناگفته نماند که در قراردادهای عمرانی پیمانکار صرفاً لیست کارکنان شاغل در قرارداد را ارسال می‌کند و نیازی به پرداخت حق بیمه ندارد. مبالغ حق بیمه باید توسط ذیحساب طرح یا کارفرمای طرح از هر صورت وضعیت یا صورت حساب کسر و به حساب سازمان تأمین اجتماعی واریز شود.
- قراردادهای اجرایی عملیاتی (مثل جاده سازی، پل، سد و مواردی از این قبیل) که نرخ حق بیمه ۶/۶ درصد می‌باشد که از این نرخ ۱/۶ درصد آن به عهده پیمانکار و ۵ درصد به عهده کارفرما می‌باشد که در پایان هر صورت وضعیت مبالغ اشاره شده تعیین و به حساب سازمان تأمین اجتماعی واریز می‌گردد (توسط ذیحساب یا کارفرما).
- قراردادهای مشاوره‌ای و نظارتی که در این قراردادها نرخ حق بیمه ۱۵/۶ درصد است که از درصد اشاره شده، ۳/۶ درصد به عهده مشاور (پیمانکار) و ۱۲ درصد به عهده ذیحساب یا کارفرما است که در پایان هر صورت حساب تعیین و کسر که به حساب تأمین اجتماعی واریز می‌شود.
بیشتر بخوانید: قرارداد پیمانکاری چیست؟ تعهدات، شرایط و انواع قراردادها
قراردادهای غیر عمرانی
قراردادهایی که عمرانی نباشند، قاعدتاً جزء قراردادهای غیر عمرانی محسوب می‌شوند. این قراردادها باید از جدول حق بیمه قراردادهای پیمانکاری و لیست بیمه پیمانکاران استفاده کنند. حق بیمه این قراردادها بر اساس مصوبات و مقررات شورای عالی تأمین اجتماعی تعیین می‌شود. همچنین محاسبه و وصول حق بیمه قراردادها نیز به‌عهده شورای عالی تأمین اجتماعی است. این قراردادها به طور کلی در چهار دسته زیر قرار می‌گیرند.
- خدماتی مکانیکی
- دستمزدی و خدماتی
- قراردادهایی با هزینه مشترک پیمانکار و کارفرما
- خدماتی مکانیکی و دستی
حق بیمه پیمانکاری در قراردادهای غیرعمرانی
درصد حق بیمه پیمانکاری در قراردادهای پیمانکاری به نوع قرارداد غیرعمرانی بستگی دارد؛ بنابراین درصد بیمه پیمانکاری در خصوص ۴ نوع اصلی قراردادهای غیر عمرانی را می‌توان به صورت زیر بیان کرد.
- قراردادهای خدماتی که در آنها تمامی کارها به صورت مکانیکی و با استفاده از ماشین‌آلات تجهیزات مخصوص صورت می‌گیرد در پروژه‌هایی هستند که مصالح و ابزار مورد استفاده در کار را پیمانکار تهیه می‌کند. این قراردادها تنها ۷ درصد از ناخالص کل کارکرد را به عنوان حق بیمه بیکاری در قراردادهای پیمانکاری دریافت می‌کنند.
- قراردادهای دستمزدی و خدماتی نیز آن دسته از قراردادهای پیمانکاری هستند که به صورت غیر مکانیکی انجام می‌شوند. در این قراردادها حق بیمه ۱۵ درصد از ناخالص کارکرد به عنوان بیمه بیکاری است.
- نوع دیگری از قراردادهای پیمانکاری هم وجود دارند که در آنها پیمانکار و کارفرما در تهیه ابزار و مصالح شریک هستند. در این شرایط، ارزش مصالح واگذاری شده به پیمانکار محاسبه می‌شود و به میزان ناخالص کل کار افزوده می‌شود. میزان حق بیمه این قراردادها به میزان ۷ درصد از ناخالص کل کار به عنوان بیمه بیکاری است.
- دسته‌ای از قراردادهای خدماتی هستند که در آنها لازم می‌شود که مقداری از کار توسط ماشین آلات و ابزار و به نوعی مکانیکی انجام شود. بخشی از کار هم به صورت دستی باید انجام شود. حق بیمه برای بخش مکانیکی ۷ درصد و برای بخش کار به صورت دستی ۱۵ درصد محاسبه می‌شود.
قراردادهای عمرانی خاص
به طور کلی این نوع از قراردادهای عمرانی شامل مواردی خاصی می‌شود که از نظر تنوع و تعداد کم هم نیستند و در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره شده است.
-
پیمانکارانی که دارای کارگاه تولیدی، صنعتی و فنی است
به موجب مصوبه شورای عالی تأمین اجتماعی نحوه احتساب حق بیمه پیمانکارانی که دارای کارگاه صنعتی، فنی و تولیدی در ارتباط با موضوع عملیات قراردادهای منعقده هستند و امور اجرایی پیمان‌ها در کارگاه آنها انجام می‌شود، به شرح زیر خواهد بود. ضمناً این گونه قراردادها در محل شعبه مربوط به کارگاه پیمانکار متمرکز و حساب هر پیمان نیز به تفکیک از همان شعبه صادر می‌شود.
در صورتی که پیمانکار شخص حقوقی و دارای دفاتر و اسناد قانونی بوده و دفاتر آن مورد تأیید سازمان باشد در این صورت با وصول حق بیمه طبق گزارش بازرسی از دفاتر صدور مفاصاحساب قرارداد بلامانع است.
در مواردی که پیمانکار تمکن پرداخت نقدی بدهی طبق پرونده مطالباتی را نداشته باشد و چنانچه معادل حق بیمه قرارداد طبق مصوبه را پرداخت و همچنین مانده بدهی را تقسیط کند، در این صورت نیز صدور تسویه حساب قرارداد بلامانع است.
در مواردی که پیمانکار فاقد پرونده مطالباتی در شعب سازمان و یا فاقد بازرسی و ارسال لیست در دوره اجرای قرارداد باشد باید حق بیمه قرارداد وی طبق تصویب نامه مورخ ۷۰/۰۱/۲۴ محاسبه و وصول شود.
بیشتر بخوانید: دستور کار کارگاهی چیست؟ انواع دستور کار کارگاهی و نکات مهم آن
-
قراردادهای خرید و فروش
قراردادهای خرید و فروش اجناس، مواد و تجهیزات که نیاز به انجام کار اضافی نباشد و موضوع قرارداد منحصراً خرید یا فروش باشد مشمول کسر حق بیمه نبوده و صدور حساب بدون وصول حق بیمه بلامانع خواهد بود. همچنین در مورد قراردادهای اجاره انواع ماشین آلات و اتومبیل، در صورتی که بدون راننده باشد مطابق این بند عمل خواهد شد.
در مواردی که پیمانکار دارای کارگاه تولیدی- صنعتی و فنی (اعم از حقیقی یا حقوقی) قرارداد ساخت یا فروش (ساخت در کارگاه وی انجام می‌شود) همراه با حمل و نصب اجرا کند، در مورد قسمت ساخت طبق بند الف و در مورد فروش حق بیمه‌ای تعلق نخواهد گرفت و در خصوص حمل و نصب طبق مصوبه مورخ ۷۰/۰۱/۲۴ عمل خواهد شد.
علاوه بر این، در صورتی که واگذار کنندگان کار میزان کارکرد حمل و نصب را مشخص ننمایند حق بیمه نسبت به کل کارکرد اعم از ساخت یا فروش و حمل و نصب کلاً طبق مصوبه مورخ ۷۰/۰۱/۲۴ محاسبه خواهد شد.
-
قراردادهای گاز رسانی
در قراردادهای گاز رسانی که فی‌مابین شرکت ملی گاز ایران و پیمانکاران منعقد می‌شود لوله و اتصالات، نوار زرد اخطار، مواد عایق و الکترود مخصوص که مختص عملیات گازرسانی است و از طرف واگذارنده کار به پیمانکار تحویل می‌شود جزء مصالح انحصاری است؛ لذا حق بیمه قراردادهای مورد اشاره قرار گرفته با توجه به نوع عملیات به شرح زیر محاسبه می‌شود.
حق بیمه قراردادهای احداث شبکه‌های گاز رسانی به طور کلی با مأخذ ۷ درصد محاسبه می‌شود. قراردادهای نصب انشعابات (نصب علمک) با توجه به استفاده از ماشین آلات و دستگاه‌های جوشکاری و بعضاً کمپرسور و دستگاه‌های حفاری مشمول ماده چهارم است، به این ترتیب که ۷۰ درصد عملیات مکانیکی محسوب و حق بیمه آن به مأخذ ۷ درصد و ۳۰ درصد عملیات غیر مکانیکی تلقی و حق بیمه آن مأخذ ۱۵ درصد محاسبه می‌شود.
قراردادهای نصب و رگلاتور چنانچه قرارداد مربوطه جداگانه و مستقل از نصب انشعاب (علمک) منعقد شده باشد در این صورت با توجه به نوع کار کلاً خدماتی و غیر مکانیکی و حق بیمه آن طبق ماده مصوبه با مأخذ ۱۵ درصد محاسبه می‌شود.
-
قراردادهای خدمات شهری و نگهداری فضای سبز
در این‌گونه قراردادها نیز معادل ۷۰ درصد از ناخالص کارکرد به عنوان کارکرد مکانیکی محسوب و حق بیمه آن به مأخذ ۷ درصد و معادل ۳۰ درصد از ناخالص کارکرد به‌عنوان کارکرد غیر مکانیکی تلقی و حق بیمه آن به مأخذ ۱۵ درصد محاسبه و وصول می‌شود.
-
قراردادهای طراحی و ساخت نرم افزار و ارائه خدمات رایانه‌ای
قراردادهایی که موضوعات آنها تهیه و نصب سخت افزار (رایانه)، طراحی و ساخت نرم افزار و سیستم‌های مختلف عملیاتی و اطلاعاتی و پشتیبانی نرم افزاری و سخت افزاری و تعمیر و نگهداری آنها است، در صورتی که پیمانکار مربوط دارای شخصیت حقوقی باشد طبق بند الف این بخش عمل می‌شود.
بیشتر بخوانید: سرپرست کارگاه ساختمانی کیست و چه وظایف و مسئولیت هایی دارد؟
منظور از بیمه پیمانکاری ۱۶/۶۷ چیست؟
در صورتی که مقداری در خصوص این که بیمه پیمانکاری چیست و چگونه محاسبه می‌شود و درصد آن چقدر است مقداری در اینترنت چرخیده باشید، حتماً به اصطلاح بیمه پیمانکاری ۱۶/۶۷ برخورد داشته‌اید. این اصطلاح یا بیمه پیمانکاری عنوان می‌کند که در قرارداد پیمانکاری، مصالح و ابراز یا توسط کارفرما تهیه می‌شود یا پیمانکار، آن را فراهم می‌کند. به قراردادهایی که مصالح توسط کارفرما تأمین شود ۶۷/۱۶ درصد بیمه تعلق می‌گیرد و در صورتی که مصالح به عهده پیمانکار باشد ۸/۷ درصد محاسبه می‌شود.
کسورات بیمه پیمانکاری چیست؟
در قراردادهای پیمانکاری کسورات زیادی لحاظ می‌شود که در دو دسته کسورات قانونی و کسورات قراردادی قرار می‌گیرند. کسورات بیمه پیمانکاری خود جزء کسورات قانونی هستند که در ادامه مفصل به آن پرداخته شده است.
مقدار و درصد حق بیمه با توجه به نوع قرارداد، متفاوت خواهد بود. اگر در قرارداد، تهیه مواد و مصالح بر عهده پیمانکار و با هزینه وی صورت گرفته باشد و یا موضوع قرارداد ارائه خدمات بوده و کار تماماً به صورت مکانیکی انجام گرفته باشد، حق بیمه به میزان ۷ درصد ناخالص کل کارکرد به علاوه بیمه بیکاری و در مجموع برابر ۷/۷۸ درصد ناخالص کل کارکرد خواهد بود.
اگر قرارداد به صورت دستمزدی و خدماتی غیر مکانیکی باشد به میزان ۱۵ درصد ناخالص کل کارکرد به اضافه بیمه بیکاری و در مجموع ۱۶/۶۷ درصد ناخالص کل کارکرد از هر صورت وضعیت پیمانکار کسر و تا زمانی که پیمانکار از سازمان تأمین اجتماعی مفاصا حساب نگرفته باشد نزد کارفرما باقی خواهد ماند.
هم چنین حق بیمه قراردادهای پیمانکاری مقطوعاً ۶ درصد ناخالص کارکرد به اضافه ۰/۶ درصد به عنوان بیمه بیکاری، جمعاً به میزان ۶/۶ درصد ناخالص کارکرد می‌باشد که ۶/۱ درصد آن سهم پیمانکار و ۰/۵ درصد آن سهم کارفرما خواهد بود.
لازم به ذکر است پیمانکار جهت گرفتن مفاصا حساب از سازمان تأمین اجتماعی در ابتدای قرارداد موظف به گرفتن کد پیمان است و باید لیست بیمه پرسنل مربوطه را در کد پیمان اخذ شده ارسال کند.
بدین ترتیب در پایان قرارداد، باتوجه به مبلغ کل قرارداد و نرخ بیمه و همچنین محاسبه مجموع لیست‌های ارسال شده، محاسبات مربوط به مفاصا حساب صورت گرفته و پس از تسویه حساب نهایی با پیمانکار، مفاصا حساب (تسویه حساب) به وی ارائه خواهد شد. در آخر نیز پیمانکار این تسویه حساب را به کارفرما تحویل و کسورات بیمه خود را دریافت خواهد کرد.
سخن آخر
در این مقاله سعی شد به پرسش‌هایی مانند بیمه پیمانکاری چیست و انواع آن کدام‌ها هستند و درصد حق بیمه پیمانکاری چگونه محاسبه می‌شود؟ پاسخ داده شود. خوشحال خواهیم شد نظرات و پیشنهادهای خود را در خصوص این مقاله با ما در میان بگذارید.
عالی بود ممنون
سلام
ممنون از شما که همراه ما هستید.
ممنون از شما که همراه ما هستید.
مطالب واقعا در عین بیان ساده و مختصر مفید و عالی بود
بسیار عالی
ممنون که به تیم تحریریه ویکی ساختمون انرژی مضاعف می‌دهید.