بررسی روش های اجرای نورپردازی شهری

آنچه در این مطلب می خوانید:

روش‌های نورپردازی شهری

راهکارهای اجرایی روش های مختلف نورپردازی شهری

در حال حاضر زندگی شهری و شرایط مربوط به آن به گونه ای است که سبب شده مردم در ساعات تاریکی هوا، بسته به هدفی که دارند به فضاهای شهری بیایند و از آن استفاده نمایند ؛ بر این اساس مناسب سازی مناظر شبانه شهری، فضاها و اجزای شهری به منظور فراهم نمودن شرایطی مطلوب برای حضور شهروندان از اهمیت بسزایی برخوردار است.
شایان ذکر است شهرها از بخش ها، اجزا و عناصر مختلفی از جمله فضاهای شهری، مبلمان و المان های شهری، ساختمان های مختلف با کاربری های متفاوت و … تشکیل شده اند. روش های مختلفی برای نورپردازی بخش ها و اجزاء مختلف شهر وجود دارد، که در هر فضا و مکان بسته به ویژگی های آن و شرایط محیطی می توان از روش های مختلف نورپردازی استفاده نمود. در این مطلب تلاش می شود که برخی از روش های مختلف نورپردازی شهری بررسی شود.

روش‌های نورپردازی شهری

طرح های نورپردازی در فضاهای شهری به طور عمده با بهره گیری از روش های زیر که از روش ‌های اساسی یک طرح نورپردازی موفق هستند انجام می شود؛ این روش ها بایستی متناسب با طرح و به نیاز تشخیص طراح باید مورد استفاده قرار گیرند، که در ادامه این موارد بررسی می شوند:

نورپردازی پس زمینه:

نورپردازی پس زمینه یا محیطی اشاره به نوعی از نورپردازی عمومی در فضاها دارد. هنگامی که نور به صورت یکدست و یکنواخت منتشر می‌شود، فضا را به گونه ای که شرایط اصلی دیدن را فراهم ‌کند روشن می نماید. در این روش روشنایی به وجود آمده دارای استانداردهای عددی و قابل اندازه‌ گیری است. به منظور نورپردازی مورد نیاز جهت محیط‌ ها و کاربری‌ های متفاوت قوانین، استانداردها و معیارهای مشخصی وجود دارد.

نورپردازی تأکیدی:

از کنتراست برای ایجاد تمایز بیشتر در محیط یا فضای شهری استفاده می شود. از طریق کنتراست درخشندگی می توان به ایجاد سلسله‌ مراتب در درک اشیا در محیط، منطقه ‌های مختلف و اشیا در یک فضا به دلیل نور تابیده‌ شده بر آن‌ ها جلب توجه بیشتری نمود و جهت‌ یابی در ساعات شب را آسان‌ تر ساخت. تضاد نوری با محیط اطراف تأکید خاصی به موضوع می‌ دهد. از طریق این روش می‌ توان بر روی اجزای شهری مانند مجسمه ‌ها یا المان ‌های معماری و نمادهای شاخص شهری تأکید بیشتری نمود.
این روش مطلوبی برای نورپردازی مسیرهای اصلی شهری، نمای ساختمان ‌ها، بخش های ورودی‌ ساختمان ها، المان های شاخص و منحصر به فرد شهر، مجسمه ‌ها و کلیه ی بخش هایی که بایستی بر آن تأکید شود، است. نورپردازی تأکیدی بر روی نشانه های شاخص و ساختمان‌ های بلند مرتبه در شهر می ‌تواند به جهت‌ یابی شهری کمک بسزایی نماید. نورپردازی از طریق نور یکنواخت باعث می‌ شود فضا یا المانی که نورپردازی شده تک بعدی به نظر بیاید. به منظور برجسته نمودن و تأکید بر المان به وسیله ‌ی نورپردازی تأکیدی لازم است از  شدت نوری بیشتر نسبت به نور پس زمینه یا نور محیط اطراف بهره گرفت و به بخش مورد نور بیشتری با توجه به استانداردها و شرایط محیطی تابانده شود.
شایان ذکر است در نورپردازی ساختمان ها با استفاده از این روش، می توان بر نقاطی از بنا از طریق نورپردازی جزئیات خاص تأکید نمود و با بهره گیری از چراغ‌ های کم توان و کوچک که به گونه‌ ای جاسازی ‌شوند که در ساعات روز به هیچ‌ وجه قابل رؤیت نباشند، ویژگی هایی خاصی از بنا را در شب نشان داد.

نورپردازی نمایشی یا تزئینی:

این روش از نورپردازی در راستای بر انگیختن احساسات و تزئین محیطی در فضاهای شهری ایجاد می‌شود. به عنوان مثال با بهره گیری از نورهای رنگی یا متحرک که جهت تغییر حالات در محیط مورد استفاده قرار می‌ گیرند، می توان فضای جذابی را در ساعات شب ایجاد نمود. در این روش در نظر گرفتن اصول زیبایی ‌شناسی و توجه به تأثیرات روحی و عاطفی ایجادشده از طرح های نورپردازی از اهمیت بالایی به منظور ایجاد زیبایی و روح بخشیدن به فضاهای شهری برخوردار است.
در این روش انتخاب محل مناسب برای نصب تجهیزات نورپردازی و همچنین انتخاب رنگ و شدت تابشی مناسب می تواند موجب دستیابی به نتیجه ‌ی مطلوب شود. یکی از مهم‌ترین نتایج انتخاب این روش برای نورپردازی بنا ایجاد تنوع و جذابیت بصری خاص در آن است.

نورپردازی سطحی

نورپردازی سطحی نور تابیده‌ شده به سراسر نمای خارجی یک ساختمان و فضای مورد می باشد. نور سطحی می تواند از پایین یا بالا، از نزدیک یا دور بر بخش مورد نظر و یا نما تابیده شود. از این روش برای نورپردازی سطوح مشخص مثل سطحی از دیوارهای خاص، نماهای ویژه و … استفاده نمود.

ضد نور

از این روش در نورپردازی نمای ساختمان ها و فضاهایی با المان ها و مجسمه ها می توان استفاده نمود. در ساختمان ها با نورپردازی فضای داخلی برجستگی‌ های موجود در نمای خارجی بنا لایه خارجی نما در تاریکی قرار می‌گیرد و متمایز می‌ شود. از این روش عمدتاً در بناهایی استفاده می ‌شود که دارای یک طاق و یا ایوان هستند، یا رواقی در مقابل نمای خارجی آن قرار دارد، به گونه ‌ای که ستون ‌ها در وضعیت ضد نور قرار می‌ گیرند و تیره دیده می‌ شوند، که با بهره گیری از این روش می توان بناهایی با ویژگی های جذاب در ساعات شب ایجاد نمود.

نورپردازی از داخل

این روش بیشتر در ساختمان ها و برای نورپردازی نماها به کار می رود که تا حدودی به روش نورپردازی ضد نور شباهت دارد. منابع نوری در داخل ساختمان قرار می‌ گیرند و هنگامی که روشن می ‌شوند، خطوط اطراف بازشوهای نما و پنجره ‌ها را مشخص می کنند و به نوعی آن ها تعریف و تأکید می ‌کنند. روشن کردن چراغ ها و منابع نوری از پشت پنجره‌ ها و شیشه‌ های که حتی می توان از شیشه های تزئینی استفاده نمود (مثل شیشه‌های نقاشی شده به سبک ویترای) زیبایی و جذابیت را بسیار زیاد می‌کند. با بهره گیری از این روش می توان نورپردازی نما از خارج ساختمان را به حداقل رساند که این بستگی به میزان نورپردازی از داخل نیز دارد.

تأکید خطی

در این روش خطی باریک از نور روی خطوط اصلی و ساختاری بنا، المان، احجام و عناصر شهری کشیده شود تا خطی بودن فرم و حجم آن را در ساعات شب به نمایش بگذارد، گاهی این خطوط، خطوط اصلی و غالب بخش مورد نظر می باشند و گاهی خطوط فرعی. همچنین در روش دیگر، با اجرای یکی از روش های نورپردازی بر عناصر ریتمیک و تعریف ‌کننده ی نظم خطی بنا، فرم نوری منطبق با کشیدگی ساختاری آن شکل می‌ گیرد. عناصری که حجم منحصر به فردی دارند، مانند پل ‌های خاص یا المان‌ های شاخص شهری را می ‌توان از این طریق روش نورپردازی نمود تا با نمایش زیبایی آن‌ ها در شب باعث ایجاد مناظری جذاب در مناظر شبانه ی شهری نمود.

نورپردازی نقطه‌ ای

در این روش از چراغ ‌ها و لامپ ‌های التهابی کوچکی استفاده می شود که متناسب با شکل و ویژگی های فضایی که نورپردازی می شود، کنار هم قرار می‌گیرند. در نورپردازی نمای ساختمان ها، تعدد منابع نوری ملایم می توان شکل‌ گیری ریتم خاصی در نمای ساختمان ها ایجاد نمود.

 نورپردازی ترکیبی

ترکیب و تلفیق دو یا چند روش از روش های ذکر شده باعث می شود وضعیت بهینه را ایجاد و طرح را به یک نورپردازی مطلوب و ایده آل شود. به¬کارگیری یک نور سطحی ملایم در کنار تابش نورافکن‌های خطی به منظور تأکید بر المان‌های معماری بنا، جذابیت طرح نورپردازی را به نمایش می‌گذارد.

نتیجه گیری

نورپردازی شبانه می‌تواند برای فضاهای شهری، المان ها، اجزا و عناصر شهری، ساختمان ها یا مجموعه ‌ای از ساختمان‌ ها در نظر گرفته شود. با استفاده از نورپردازی می ‌توان بر یک بنا یا المان شهری تأکید کرد و آن را شاخص نمود یا باعث همنوایی و وحدت اجزای یک مجموعه در شهر گردید. یک طرح مناسب و اصولی نورپردازی می‌تواند نقشی اساسی در دست یابی به مطلوبیت و شاخص شدن یک مجموعه شهری و ایجاد مناظر شهری مطلوب داشته باشد.
هر کدام از این روش ها عملکرد مختلفی دارد که ممکن است نسبتاً متفاوت باشد اما نکته ی اساسی و قابل توجه این است که همیشه نورپردازی بر مبنای اهداف مشخص و عملکردهای پیش ‌بینی ‌شده ایجاد گردد و اتفاقی و تصادفی صورت ‌نگیرد. به طور کلی می توان چنین نتیجه گیری نمود که می توان از روش های مختلف نورپردازی در فضاهای شهری در راستای افزایش جذابیت های بصری و ایجاد مناظر شبانه ی مطلوب بهره گرفت.

راهکارهای اجرایی روش های مختلف نورپردازی شهری

در پایان راهکارهای اجرایی در خصوص روش های مختلف نورپردازی شهری ارائه می شود:
توجه به روش های نورپردازی در مقیاس های کلان در تهیه ی طرح های نورپردازی
جانمایی و جهت دهی صحیح و مطلوب منابع نوری و نورپردازی ها
بهره گیری از روش های نورپردازی متنوع در فضاهای تجاری – گردشگری در راستای ایجاد جذابیت محیطی بیشتر
بهره گیری از روش های تأکیدی نورپردازی در بخش های تأثیرگذار بر مناظر شبانه شهر
برجسته سازی بناها و اشیا تاریخی، المان ها و احجام شاخص، منحصر به فرد و قابل توجه شهری با استفاده از روش های نورپردازی تأکیدی
شاخص سازی استخوان بندی شهری و ساختار فضایی شهری
 توجه به تنظیم زاویه ی منابع نورپردازی در کلیه ی روش های نورپردازی شهری
منابع:

1.    پاکزاد، جهانشاه، سوری، الهام،1391، "راهنمای نورپردازی مکان های شهری"، انتشارات آرمانشهر، چاپ اول.
2.    شرکت طراحان نورپردازان ایده، 1388، "دانش زیبا¬سازی شهری (7)، نورپردازی بناهای تاریخی"، سازمان زیباسازی شهر تهران.
3.    مشاور رستاک پویا طرح، 1389، "دانش زیبا سازی شهری (10)، نورپردازی پل¬ها"، سازمان زیباسازی شهر تهران.