فضاهای باز مسکونی از منظر پدافندغیرعامل
پیشنهاد می کنم قبل از مطالعه این مطلب، مطالب زیر را بخوانید:
راهکارها و اصول پدافند غیرعامل در شهرسازی
کاربرد پدافند غیرعامل در شهرسازی
در این مطلب می خوانید
ایمن سازی فضاهای باز مسکونی با استفاده از پدافندغیرعامل
فضا سطح یا حجمی که اشیا یا پدیده ها اشغال می کنند و آنچه آن ها را به یکدیگر مربوط می کند، می باشد. در این میان با ایجاد توده های ساختمانی فضایی بین آن ها ایجاد می گردد که به عنوان فضای باز از آن یاد می شود. این چنین فضایی در بین بلوک های ساختمان مسکونی نیز وجود دارد که اگر بلوک های ساختمانی برای یک مجتمع باشند فضای باز بین آن ها حالت نیمه خصوصی داشته و اغلب مورد استفاده ساکنان آن مجتمع قرار می گیرد که ایمن کردن این فضا در برابر انواع تهدیدات از اهمین فوق العاده ای برخوردار است.
توجه به فضاهای باز مسکونی از آن جهت اهمیت دارد که در ایجاد فرصت های تفریحی و گذران اوقات فراغت، سلامتی محیطی و تحقق اهداف تعاملات اجتماعی ساکنین را تداوم بخشیده و تقویت می کند. همچنین با توجه به جمیع مسایل موجود در محوطه های مسکونی در زمینه ایجاد امنیت و ایمنی در فضاهای مختلف آن لازم است این فضا با استفاده از اصول پدافندغیرعامل ایمن گردد.
فضای باز
فضای باز به فضای فاقد سقف و در صورت وجود جداره، از تمامی جهات این فضا را مسدود نمی کنند، گفته می شود. این فضا اغلب جز دسته بندی فضاهای عمومی که در حیطه طراحی، طراحان شهری است و همچنین فضاهای نیمه عمومی که در حیطه طراحی طراحان شهری و معماری است قرار می گیرد. در این فضا تعاملات اجتماعی صورت می گیرد.
فضای باز شهری
منظور از فضای باز شهری، هر آن چیزی است که، در میان توده ها قرار گرفته است. شامل خیابان ها، میدان ها، فضای تفریح و گردهمایی خارج از توده ها، فضای پیاده و … می شود. فضای باز شهری را می توان سیستمی از روابط میان اشیا (توده ها) در نظر گرفت. فضایی که بین اشیا قرار گرفته (فضای ما بین) تنها یک فضای تهی نیست. فضاهای مابین برای شناخت اشیا ضروری هستند. بدون این فضاها بازشناسی مستقل اشیا عملی نیست و گذشته از آن فضاهای مابین نقش بسیار مهمی در رابطه تک تک عناصر با یکدیگر ایفا می کنند.
فضای باز طبیعی تا به امروز بخش تفکیک ناپذیر زندگی انسان را تشکیل می داده است و انسان از طریق ارتباط با فضای باز زندگی کرده است. ویژگی های کمی و کیفی فضای باز شهری طی زمان و در اثر عوامل گوناگون چندی تغییر کرده است، اما همواره شهروندان و سایر استفاده کنندگان از شهر به چنین فضاهایی نیازمند بوده اند.
فضاهای باز مسکونی
فضاهای باز پیوند دهنده ساکنان با طبیعت است و هنگامی می تواند موفق باشد که طیف وسیعی از افراد از کودکان گرفته تا سالمندان را به خود جذب کند، برای همه در دسترس باشد، امکان بروز گونه های متعددی از فعالیت ها را فراهم سازد، امکان برقراری ارتباط ساکنین با یکدیگر را به وجود آورد. فرصت هایی برای یادگیری و تفریح آنان ایجاد کند، به افراد این امکان را بدهد که در استفاده از محیط، احساس ایمنی و امنیت کنند. فضاهای راحتی را فراهم کند، فرصت هایی برای لذت بردن، کشف و چالش را در برداشته باشد و با مشارکت خود افراد اداره شود.
پیش نیاز استفاده افراد از این فضاها، احساس امنیت و ایمنی است. ابعاد و کیفیت سطوح، بافت مصالح، پوشش گیاهی و چیدمان عناصر محیطی و تجهیزات محیط نیز بر فعالیت افراد و حس مالکیتشان نسبت به فضا تاثیرگذار است. پایین بودن کیفیت این عوامل می تواند اثرات منفی بر میزان فعالیت افراد در محیط های بیرونی داشته باشد. فضای باز واحدهای مسکونی جز فضاهای عمومی ساکنین به حساب می آید و از قسمت های مختلفی مانند: فضای سبز، زمین های باز، پیاده رو و پارکینگ، مناظر و چشم انداز، مبلمان و سایر تجهیزات فضاهای باز تشکیل شده است. نقش اصلی آن ایجاد فضا برای انجام فعالیت هایی است که ساکنین در فضای بسته نمی توانند انجام دهند و همچنین در کاهش تراکم ساختمانی واحدهای مسکونی نقش بسزایی ایفا می کند.
ایمن سازی فضاهای باز مسکونی با استفاده از پدافندغیرعامل
فضاهای باز مسکونی از جمله فضاهای پردد و مهم از محوطه هستند که به دلیل رفت و آمد ساکنان و بازی بچه ها در محوطه و … لزوم ایمن سازی آن ها با استفاده از اصول و الزامات پدافندغیرعامل بر کسی پوشیده نیست. عدم وجود فضاهای امن در فضاهای باز محوطه های مسکونی باعث به وجود آمدن تهدیدات بسیاری برای ساکنین آنها در هنگام بروز بحران می گردد.
چنانچه با استفاده از طراحی هوشمندانه این فضاها طراحی و ایمن گردند نه تنها می توان تا حدود زیادی از آسیب پذیری محیط در شرایط بحرانی و در زمان اولیه حمله دشمن به واسطه اصابت ترکش و یا قطعات پرتاب شده، برخورد موج انفجار و یا فرو ریختن آوار بر روی افرادی که در این محیط ها حضور دارند جلوگیری نمود بلکه می توان با ایجاد فضاهایی زیبا و متباین به غنای معمارانه فضاها نیز افزود به نحوی که این فضاها در مواقع عادی نیز به بهترین شکل ممکن از کارایی برخوردار باشند.
ارائه راهکارهای اجرایی:
- محصور نمودن فضا به وسیله دیوارها و یا ایجاد اختلاف سطح و کاشت درخت.
- ایجاد کنج های امن با استفاده از اختلاف سطح و ساختمان های اطراف محوطه ها
- فرم ساختمان ها که به صورت پلکانی ایجاد می شوند در جلوگیری از ریزش آوار به محوطه موثر می باشند.از طرفی طراحی گوشه های گرد در رد کردن موج انفجار و مستهلک نمودن آن نقش مهمی دارد.
- حذف عناصر الحاقی به ساختمان مانند تراس ها که خود از عوامل مهم در افزایش خسارات می باشند. از طرفی ممکن است وسایل موجود در آن ها مانند گلدان، کولر و … به اطراف پرتاب شوند.
- عناصر تزئینی مانند آب نما، مجسمه و … که در داخل محوطه فضاهای مسکونی استفاده می شود بایستی به گونه ای مکانیابی شود که در معرض موج انفجار قرار نگیرد. همچنین از شیشه در ساخت چراغ های محوطه استفاده نشود.
- جوی های آب محل مناسبی برای پناه گرفتن ساکنان به هنگام بروز خطرات می باشند .
- بلوک های ساختمانی از محوطه فاصله مناسب داشته باشند به منظور جلوگیری از ریزش آوار ناشی از تخریب ساختمان روی محوطه باید فاصله مناسب بین آنها رعایت شود.
- پنجره ها و نماهای مجاور محوطه بایستی از نماهای شیشه ای و پنجره های بزرگ در مجاورت محوطه ها که بدون رعایت تمهیدات لازم به دلیل پرتاب قطعات شیشه به اطراف عامل موثری در افزایش تلفات و خسارات در محوطه ها می باشند، به صورت محدود استفاده شود. از طرفی لازم است در صورت استفاده از این عناصر اولا قطعات شیشه توسط قاب تا حد امکان کوچک انتخاب شوند ثانیا نوع شیشه از نوع مسلح باشد. تو رفتگی پنجره ها نیز می تواند کمک موثری در کاهش آسیب ها باشد.
- پناهگاه های مختلف به لحاظ گنجایش در قسمت های مختلف محوطه ایجاد گردد و اطلاع رسانی و آموزش لازم برای استفاده از این فضا در صورت بروز تهدیدات به ساکنان داده شود.
فایل آموزشی پدافند غیرعامل در مدارس ابتدایی را می توانید در زیر دانلود کنید.
مطالب بیشتر:
منابع
1. الهی، سروین، «ارتقای فضاهای باز جمعی خیابانی در راستای افزایش تعاملات اجتماعی (نمونه موردی شهر تهران)»، 1390.
2. فرزام شاد، مصطفی، «ملاحظات طراحی فضاهای باز مسکونی با رویکرد پدافند غیر عامل»، اولین همایش علمی- پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، اردیبهشت، 1390.
3. صفری، حسین و خمیرانی، هاجر، «تاثیر فضاهای باز بر رضایتمندی ساکنین از فضای زندگی در مجتمع های مسکونی، نمونه موردی: مجتمع مسکونی پردیسان در رشت»، 1395.
4. محمودی نژاد، هادی، «فضا و مکان در طراحی شهری»، چاپ اول، انتشارات هله، 1388.
