توالت های متحرک؛ راهکار کمبود سرویس های بهداشتی
در ترددهایتان در شهر حتما بارها و بارها با صحنه های آشنایی مانند این روبرو شده اید که مادری که در باغچه کنار پیاده در حال سرپا گرفتن بچه اش است و یا مردی که گوشه خیابان پشت به مردم و یا پشت شمشادها در حال قضای حاجت است! هرچند که بیان کردن این حقایق زشت و دور از انتظار است اما اگر مساله ای بیان نشود هیچ وقت هم حل نمی شود.
همین اتفاق برای راننده اتوبوس ها، موتور سوارها و پیک های موتوری، دستفروشان نیز رخ می دهد. همین طور برای مسافرانی که به تهران می آیند، شهروندانی که از صبح از خانه بیرون می آیند تا چند کار اداری و بانکی انجام دهند، افراد میانسال و پیر که زود به زود به دستشویی نیاز پیدا می کنند و کودکان و خردسالان.
طبق استانداردهای شهرسازی به ازای هر ۱۰۰۰ شهروند باید یک چشمه توالت عمومی در شهر ساخته شود.برای مثال در شهر مشهد ۳۵۴۰ دستشویی عمومی وجود دارد که از این تعداد ۱۴۶ اعداد به طور ثابت و دائمی ساخته شده است ۵۰۹ عدد آن ها دستشویی های سیار هستند که در بعضی خیابان ها و پارک ها قرار گرفته اند و ۸۸۵چشمه هم به طور مشارکتی ساخته شده اند، یعنی شهرداری هزینه ای به مراکزی که سرویس بهداشتی دارند (مثلا مساجد ) می دهد، تا امکان استفاده از دستشویی برای شهروندان فراهم باشد. این کار، هم برای مساجد درآمد ایجاد می کند و هم باعث صرفه جویی بیش از یک میلیارد تومان در هزینه های سالانه خدمات شهری می شود.
پایتخت ایران با جمعیت 12 میلیون نفری که بنا به گفته مدیرکل ثبت احوال استان تهران هر ساعت 13 نفر به آن اضافه می شود نیز مانند شهرهای دیگر با کمبود سرویس های بهداشتی بین شهری مواجه است و توالت های عمومی شهری محدود به توالت هایی می شود که در پارک ها و بوستان های شهر وجود دارد و همین طور 59 توالت عمومی مکانیزه ای که چند سال پیش در یک اقدام ضربتی ساخته شد ولی ادامه پیدا نکرد تا همه میدان ها و خیابان های شهر از موهبت توالت عمومی برخوردار شوند. هرچند مدت کوتاهی پس از افتتاح این توالت های مکانیزه، آنها کاملا دستی شدند و از مکانیزه بودنشان دیگر هیچ نشانی وجود ندارد. باید این نکته را هم در نظر گرفت که بسیاری از توالت های عمومی در پارک ها و همین طور توالت های مکانیزه نیز خراب و بسته هستند. هرچند آمار دقیقی از تعداد آنها در دسترس نیست ولی مشاهدات میدانی همه ما، بر این ادعا صحه می گذارد.
نبود سرویس های بهداشتی مشکلی بر سر راه گردشگران
اگر درصدد جذب گردشگر و به تبع آن رشد و توسعه ایران هستیم، باید تلاش داشته باشیم چهره ایران را نزد جهانیان تغییر دهیم. این در حالی است که ایران به عنوان کشور بدون سرویس های بهداشتی شناخته شده است. باید توجه داشت که ساخت سرویس بهداشتی معضل این حوزه نیست، بلکه چگونگی نگهداری و بهره برداری از آن اهمیت دارد.
بیش از یک دهه از مطرح شدن رسمی معضل نبود سرویس های بهداشتی مناسب در حوزه گردشگری می گذرد، اما همچنان این بحران پابرجاست.
هرچند ایده ساخت سرویس های بهداشتی بسیار خوب است اما برنامه ریزی، مکان یابی، انتقال زیرساخت ها و نگهداری و حفاظت برخی موارد مشکل داشت. با این وجود 350 مورد به بهره برداری رسیده است و حدود 450 مورد نیز در حال واسپاری هستند. اما جانمایی 140 مورد از سرویس های بهداشتی با مشکلاتی از جمله دور بودن از آبادی ها، خروجی ها و زیرساخت هایی مانند آب و برق رو به رو هستند.
قطعا تا زمانی که پروژه ای بازده اقتصادی نداشته باشد، نمی توان به دوام آن امید داشت. ساخت سرویس های بهداشتی در بیابان و به دور از هرگونه آبادانی و امکانات زیرساختی آنها تنها دورریختن سرمایه است، بلکه مورد بهره برداری نیز قرار نمی گیرد؛ چرا که نبود توجیه اقتصادی، بهره برداری از آن را با مخاطره رو به رو می سازد.
سرویس های بهداشتی خدمتی است که فرد خاصی را نمی شناسد؛ یعنی می تواند گردشگر خارجی یا مسافر داخلی را دربر گیرد. این خدمتی است که مجموعه مدیریت راه ها و شهری باید نسبت به تردد افراد ارائه دهند. به طور مثال در حوزه راه ها، وزارت راه با مجموع سازمان حمل و نقل و راهداری و در داخل شهرها مدیریت شهری و شهرداری ها باید این سرویس را ارائه کنند.در حال حاضر با انبوهی از سازه های نیمه کاره رو به رو هستیم که در نقاط کارشناسی نشده قرار گرفته اند. سازه هایی که بدون استفاده باقی مانده اند و کسی نیست تا از آنها بهره برداری و نگهداری کند.
این در حالی است که می توان با دریافت پول این خدمت را به یک کار اقتصادی تبدیل کرد. می توان در کنار یک واحد اقتصادی سرویس های بهداشتی ساخت؛ و می توان با تعریف ساخت رستوران یا کافی شاپ یا مرکز اقامتی و کمپ در کنار این مناطق گردشگری، هم امکانات بهره برداری از سرویس های بهداشتی که چارچوب آنها ساخته شده است را فراهم کرد، هم اشتغال زایی و رونق اقتصادی را به منطقه گردشگری تزریق کرد.
مسوولان شهرداری پایتخت می گویند: «تعداد سرویس های بهداشتی عمومی در سطح شهر به صورت تصاعدی افزایش یافته تا جایی که از 200 دستگاه از سال 90 این تعداد به هزار و 776 دستگاه در سال 94 رسیده است» در حال حاضر ساخت و جاگذاری سه مدل سرویس بهداشتی در دستور کار مسوولان قرار دارد؛ سرویس های بهداشتی ثابت که در پارک ها و بوستان ها فعالیت می کنند؛ مدل پرتابل که شبیه به کانکس است و قابلیت جا به جایی دارند و مدل LSF که سازه ای سبک و آلومینیومی است. نگهداری و نظافت همه این سرویس های بهداشتی با پیمانکاران شهرداری است.
بارها برای هر یک از ما اتفاق افتاده است که در سفرهای شهری و بین شهری با معضل بزرگی به نام نیاز مطلق به سرویس بهداشتی دست و پنجه نرم کرده باشیم. حتی اگر از گفتن لفظ توالت هم خجالت بکشیم، اما این را قبول داریم که رفاه و آسودگی خیال در سفرهای شهری و بین شهری در گرو این مساله خجالت برانگیز اما مهم قرار دارد. با این وجود گله و شکایت های بسیاری از نابسامانی وضعیت این کثیف های دوست داشتنی وجود دارد و همواره مورد بی مهری و بی توجهی مسوولان قرار می گیرد.
شهرهای دنیا چه کار می کنند؟
جالب است اگر بدانید در مسابقه ای که سازمان جهانی توالت برگزار کرد کشور سنگاپور از نظر داشتن سرویس های بهداشتی تمیز و مدرن در مقام اول و سویس در مقام دوم ایستاد.
لازم به ذکر است نصب توالت های فوق پیشرفته ژاپنی که مجهز به گرمکن صندلی، سیفون هوشمند، خنثی کننده اتوماتیک بو و حتی مجهز به ملودی هستند، در برنامه گردشگران این کشور قرار گرفته و تا سال 2020 اجرایی خواهدشد. این طرح پیشتر در برخی از هتل های ژاپن اجرا شده بود و مسوولان قصد دارند آن را در اماکن عمومی همچون فرودگاه ها و مکان هایی که بیشتر مورد تردد گردشگران خارجی است، نصب کنند.
پیشنهاد ویژه: دستشویی های متحرک برای سطح شهر
با این نوع دستشویی ها شما می توانید با خیال راحت از استفاده از یک دستشویی عمومی استفاده کنید. در این نوع دستوشی ها هنر مهندسی به نحو احسن استفاده شده است و همه چیزهایی که یک توالت عمومی می تواند داشته باشد را دارد. فناوری ها و نوآوری ها در مصالح، تزینات لوکس داخلی و نقاشی های هنری می تواند به زیبایی این نوع دستشویی ها بیفزاید.
این نوع توالت های بهداشتی می توانند دارای طیف گسترده ای از کاربردها در مکان های عمومی، سواحل، مکان های گردشگری، بزرگراه های بین شهری، مترو، قطار، کشتی، استادیوم ها، مناطق مسکونی، بیمارستان ها، ، ایستگاه های راه آهن، اسکله ها، فرودگاه ها، کارخانه ها و غیره باشند. در این صورت می توانند با استفاده از تجهیزات و تکنولوژی زندگی شهر را برای شهروندان راحت تر کنند.
جنس مصالح داخلی می تواند فولاد ضد زنگ باشد و به صورت پک های بسته بندی شده می تواند قابل حمل بوده و یا برای حمل آسان به صورت قطعات گوناگون حمل شده و در محل به صورت بسته های کامل ساخته می شود. داری سیستم تهویه مطبوع بوده و نیز یک مخزن کوچک در داخل آن قرار دارد که می تواند با ذخیره سازی برای کمپوست استفاده شود.
بعضی از این نوع توالت ها به صورت آسانسور شب ها به زیر زمین رفته و روزها به بالا می آیند و نیز دارای موتور هیدرولیک هستند. شما می توانید این فناوری را در خیابان های شلوغ شهر استفاده کنید زیرا هماهنگی بصری فضای شهر را نیز خراب نمی کند.
کاربرد های این سرویس های بهداشتی
مناسب برای زائران شهرهای مذهبی
این یک واقعیت است که مسافران و زائران در شهرهای مذهبی مشکلات زیادی در زمینه تردد، اسکان و پارکینگ دارند اما باید اذعان کرد که یکی از بزرگ ترین مشکلات شهروندان و زئران ، همین مقوله اولیه بشر یعنی سرویس های بهداشتی است. برای مثال در شهرهای مذهبی شاید بارها و بارها زایران این سوال را از شما پرسید اند که سرویس بهداشتی کجاست ؟ اما دادن جواب که این اطراف سرویس بهداشتی عمومی وجود ندارد آن هم در شهر مذهبی مانند قم، بسیار تامل برانگیز است.
سرویس های بهداشتی عمومی جز در برخی بوستان ها سراغ ندارم که در بیشتر مواقع یا با در بسته رو به رو می شویم و یا با وضعیت نامناسب بهداشتی، همین موضوع باعث می شود که برخی افراد از روی ناچاری طبیعت را آلوده کنند. بسیاری از شهروندان و زائران نوروزی با قدردانی از اقدامات انجام شده در زیباسازی و نظافت شهر و تفاوت آن با سال های قبل، در عین حال می پرسند چرا به موضوع سرویس های بهداشتی توجه لازم نشده درحالی که شاهد برخی طرح های پرهزینه در زمینه المان های شهری هستیم. بنابراین این نوع سرویس ها می توانند کمک بزرگی برای زائران و مسافران باشند.
سرویس های بهداشتی بیشتر؛ افزایش بهداشت فردی شهروندان
نیاز به ساخت توالت همگانی در مکان‌های عمومی نیز فراگیر شده ولی فرهنگسازی برای استفاده ازآن همچون تعداد آن، در کل کشور، کم و ناچیز صورت گرفته است.
امکانات عمومی غنایم نیستند. به سرویس‌های بهداشتی عمومی مدارس، دانشگاه‌ها، مساجد، بیمارستان‌ها، پارک‌ها، میادین و معابر عمومی سطح شهر، مراکز خرید قدیمی‌تر، سینماها، فرهنگسراها، پمپ بنزین‌ها، رستوران‌ها، توقفگاه‌های بین راهی، ایستگاه‌های مترو و قطار، حتی فرودگاه‌های داخلی و خارجی دقت کنید.
چندتای آنها دسترسی راحت دارند و سرداب طور، با چندین پله در اعماق زمین ساخته نشده‌اند یا برای سالمندان، کودکان و معلولان مناسب سازی شده‌اند یا به لحاظ امکانات بهداشتی، استاندارد هستند یا لااقل شیر آب و صابون مایع و سیفون و قفل در سالم دارند؟
نیاز به سرویس بهداشتی تمیز با استانداردهای مطلوب حق مردم است. باید از مشارکت بخش خصوصی برای ساخت سرویس‌های بهداشتی پیشرفته استقبال کنیم و مشوق‌هایی هم برای آن در نظر بگیریم
به گفته کارشناسان مدیریت شهری، جای بخش خصوصی برای مشارکت در ساخت و بهره‌برداری سرویس‌های بهداشتی پیشرفته و بهداشتی خالی است و این بخش می‌تواند با راه‌اندازی چنین سرویس‌هایی در رفع این کمبود که به‌طور جدی احساس می‌شود همکاری کند.
قابل استفاده برای مترو
چرا مترو بدون دستشویی است؟ ممکن است برای شما هم پیش بیاید که در مترو دستشویی تان بگیرد و هر چقدر دنبال دستشویی بگردید، پیدایش نکنید. ایستگاه های مترو اغلب سرویس بهداشتی عمومی ندارند، مسئولان مترو علت این موضوع را مشکلات بهداشتی دفع فاضلاب در عمق زمین بیان کرده اند، به علاوه اینکه با توجه به میانگین پایین توقف مسافران در ایستگاه ها تحمیل هزینه ساخت و نگهداری از سرویس های بهداشتی به مردم خارج از استاندارد و گزاف است. البته باید این موضوع را بدانید که به کارکنان مترو گفته شده است افراد سالمند، کودکان یا افرادی که بیماری دارند و نیاز فوری به استفاده از دستشویی دارند را به توالت های مخصوص کارکنان هدایت کنند تا دچار مشکل نشوند. بنابراین می توان برای مترو نیز از این دستشویی ها استفاده کرد.
قابل استفاده برای مراکز تجاری
رعایت بهداشت در مراکز تجاری طبق مقررات ساختمانی، وجود دستشویی در مراکز تجاری واجب است و همین موضوع معمولا مراکز تجاری را به بهترین مکان برای استفاده از دستشویی تبدیل کرده است، چرا که هم تعداد دستشویی هایشان زیاد است و هم وضعیت بهداشتی مناسبی دارند، این نکته را مدنظر داشته باشید که رعایت نظافت هنگام استفاده از سرویس های بهداشتی واقع در مراکز تجاری بسیار مهم است، چرا که آلودگی این توالت ها می تواند افراد زیادی را به بیماری های میکروبی مبتلا کند. این نکته را هم مدنظر داشته باشید که بعد استفاده از سرویس های بهداشتی مراکز تجاری، حتما به خوبی دست هایتان را بشویید، به خصوص اگر برنامه تان این است که بعد از خرید و پاساژگردی، غذا و خوراکی بخورید.
قابل استفاده برای مناطق دیدنی حومه شهر و نقاط باستانی
شاید برای من و شما اصلا مهم نباشد ولی رعایت نکردن بهداشت موقع استفاده از توالت های عمومی باعث می شود که یک عده رغبت نکنند به هیچ عنوان از توالت های عمومی استفاده کنند، در صدر فهرست این افراد می توان گردشگران خارجی را نام برد. مسافران خارجی فقط در هتل از سرویس های بهداشتی استفاده می کنند، همین موضوع به ظاهر ساده می تواند باعث دلخوری گردشگران و کاهش رفت و آمدشان به یک شهر بشود، که ناشی از کمبود سرویس های بهداشتی یا در دسترس نبودن آن ها می باشد.
مناسب برای بزرگراه های بین شهری
احتمالا شما هم در پارک یا کنار توالت های سیار با افرادی روبه رو شده باشید که کار در دستشوی نشسته اند تا بعد از استفاده شما از دستشویی، پولی با عنوان هزینه خدمات و تمیز کردن دستشویی بگیرند. شاید از خودتان پرسیده باشید که کار این افراد قانونی است یا خیر، این افراد طبق مصوبات شهری و با نظارت شهرداری انتخاب و در آن نقطه مشغول به کار می شوند و پولی که از مردم می گیرند، صرف تمیز کردن و نگهداری از سرویس های بهداشتی می شود. البته برای استفاده از دستشویی لازم نیست پول زیادی بدهید و هزینه هر بار استفاده از سرویس های بهداشتی بیشتر از ۱۰۰ تومان نیست.
کمبود سرویس بهداشتی و فرهنگ استفاده درست از آن یک دغدغه جهانی است. طبق آمارها بیش از ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر از جمعیت جهان به توالت تمیز و بهداشتی دسترسی ندارند و حدود یک میلیارد نفر از جمعیت جهان هم در فضای باز و به شکل صحرایی قضای حاجت می کنند، شاید تعجب کنید اگر بگویم در تقویم روزی با عنوان «روز جهانی توالت» وجود دارد و از سال ۲۰۰۱ سازمان بین المللی توالت تاسیس شده است، می خواهیم در ادامه کمی از مشکلات دیگر کشورها و معضلاتشان در بحث توالت های عمومی را بگوییم تا بدانید پیدا کردن یک توالت راحت در دنیا کار چندان آسانی هم نیست.
با چاشنی آموزش
نکته مهمی که در بحث توالت های عمومی حائز اهمیت است و کمتر کسی به آن توجه دارد، بهداشت روان است، افرادی که از چنین مکانی استفاده می کنند اگر به محیطی وارد شوند که بهداشت در آن رعایت شده است و مکان خوشبو به عنوان نمونه مثل سرویس بهداشتی پارک ساعی تهران با گل و گیاه تزیین شده باشد، بی تردید در بهداشت روان افراد استفاده کننده بی تأثیر نیست و در بدیهی ترین شکل ممکن انتقال دهنده بیماری نخواهد بود اما در شرایطی که شهروندان بی توجه به رعایت بهداشت از سرویس های بهداشتی عمومی سطح شهر استفاده می کنند، بد نیست بدانند که می توانند انتقال دهنده بیماری های انگلی و میکروبی به دیگر افراد استفاده کننده باشند یکی از بیماری های شایع انگلی در بحث یاد شده بیماری کرمک است که متاسفانه ناشی از رعایت نکردن بهداشت در توالت های عمومی است، آسکاریس یا کرم های قلاب دار در صورت نبود بهداشت در سرویس بهداشتی در محیطهای عمومی منتقل کننده بیماری به افراد هستند، بیماری های میکروبی یا باکتریایی از جمله حسبه، وبا و دیگر بیماری های عفونی مشابه ناشی از رعایت نکردن بهداشت در توالت های عمومی به شمار می آیند یکی از مباحثی که تا کنون از آن غافل بوده ایم آموزش استفاده از توالت است که باید در مباحث آموزشی مورد توجه قرار بگیرد.
با نصب کانکس های پیشرفته در اقصی نقاط ایران و پایتخت، می توان علاوه بر رفع این مشکل، برای اقشار مختلف جامعه درآمد و اشتغال ایجاد کرد.
با توجه به متحرک بودن آن نیز می توان بخش هزینه خرید زمین و ملک را از ساخت سرویس های بهداشتی حذف کرد و به بخش نظافت و بهره برداری از آن افزود. با عملیاتی شدن چنین طرح هایی در سطح ملی، می توان به رفع معضل سرویس های بهداشتی امید داشت.
خوب است مطلب زیر را هم مطالعه نمایید:
کتاب راهنمای فنی سیستم های سرویس بهداشتی فرنگی
منابع:
