پدافند غیرعامل در مقررات ملی ساختمان

پدافند

پدافند یا پاد آفند (پاد به معنی ضد) در مفهوم کلی«مجموعه اقداماتی است که به‌منظور دفع،خنثی سازی،کاهش تاثیر اقدامات آفندی دشمن و جلوگیری از دستیابی دشمن به اهداف خودی انجام می‌گیرد.  پدافند به دو گروه پدافند عامل و پدافند غیرعامل تقسیم‌بندی می‌شود.

پدافند عامل

پدافند عامل عبارت است از مقابله و رویارویی مستقیم با دشمن و استفاده از جنگ‌افزارهای مناسب و در دسترس برای دفع حمله و خنثی کردن اقدامات و عملیات آفندی دشمن. بطور مثال استفاده از سیستم‌های ضدهوایی و هواپیماهای رهگیر جزو پدافند عامل محسوب می‌شود.

پدافند غیرعامل

پدافند غیرعامل نیز اقداماتی است که موجب کاهش ضرر و زیان در مقابل عملیات‌های خصمانه هواپیماهای دشمن و تهدیدات خارجی با هزینه کمتر و بکارگیری ترفند و شیوه‌های غیر مسلحانه نظیر: استتار و اختفا و ایجاد سرپناه برای تاسیسات مهم و استراتژیک انجام می‌شود و در این نوع پدافند از هیچگونه سلاحی استفاده نمی‌شود. پدافند غیرعامل به پدافندی گفته می شود که با استفاده از کلیه امکانات بدون استفاده از سلاح وجنگ افزار کشور را در برابر انواع عملیات های دشمن در امان بدارد.

پدافند غیر عامل در حوزه ساختمان

موضوعیت پدافند غیر عامل در حوزه ساختمان بخشی از خسارات و صدمات وارده از حملات هوایی-موشکی، مربوط به اصابت بمب یا هر نوع پرتابه دیگری و ایجاد انفجار توسط آنها را شامل می  شود   که در لحظه وقوع حادث می‌گردد و اغلب موارد، خسارات و صدمات مربوط به پیامدهای این حملات از خسارات ناشی از انفجار اولیه به مراتب بیشتر  است  و با رعایت اصول پدافند غیرعامل و اجرای طرح‌های مربوطه می‌توان ضمن کاهش خسارات اولیه از بروز خسارات و صدمات بعدی جلوگیری نمودیا تاثیر آنها را تا حد بسیار زیادی کاهش داد. جهت در نظر گرفتن ملاحظات معماری، طراحی سازه های مقاوم در برابر انفجار و تعبیه و هماهنگی سیستم های تاسیساتی مناسب، لزوم حضور مبحث 21 مقررات ملی ساختمان محرز گردید.

رعایت این مبحث موجب حفظ جان و مال انسان در برابر حوادث، تهدیدات و استمرار فعالیت‌های اساسی و ضروری مردم، تضمین تداوم تامین نیازهای حیاتی مردم (از قبیل آب، نان و غذا، پناهگاه، انرژی، ارتباطات، بهداشت و امنیت) و سهولت در ادره کشور در شرایط بروز تهدید و بحران ناشی از تجاوزات خارجی در مقابل حملات و اقدامات خصمانه و مخرب دشمن از طریق طرح ریزی و اجرای طرح‌های دفاع غیر عامل و کاهش آسیب‌پذیری نیروی انسانی و مستحدثات و تاسیسات و تجهیزات حیاتی و حساس کشور می‌شود.

ضوابط ارائه شده مبحث 21 به منظور کاهش آسیب‌پذیری ساختمان‌ها در برابر تهدیدات نظامی و همچنین اعمال اقدامات و تدابیر و  ملاحظات لازم، شامل ایمن سازی، مستحکم سازی، پیش‌بینی سامانه‌های جایگزین، تسهیل مدیریت بحران در زیرساخت‌ها و مکان‌یابی، در حوزه ساختمان‌سازی استفاده می‌شود.

در این مبحث که همانند سایر مباحث مقررات ملی ساختمان در سراسر کشور لازم الاجرا می‌باشد ضمن ارائه تعریف و مفهوم پدافند غیرعامل به ارائه دامنه کاربرد مبحث و همچنین به کارکرد پدافند غیرعامل در معماری، سازه و تاسیسات برقی و مکانیکی نیز پرداخته شده است. در این مقررات، ساختمان‌ها بر مبنای نوع کاربری آن، تعداد ساکنین یا شاغلان درون ساختمان، ارزش ساختمان و … به پنج گروه اهمیتی با درجه اهمیت ویژه (1)، بسیار زیاد (2)، زیاد (3)، متوسط (4) و کم (5) طبقه‌بندی شده‌اند.
در فصول مربوط به الزامات پدافند غیرعامل در طراحی سازه به مشخصه‌های مکانیکی و دینامیکی مصالح مقاوم در برابر انفجار و سیستم‌های سازه‌ای مقاوم در برابر انفجار پرداخته شده است .

دامنه کاربرد مبحث ۲۱

ضوابط مندرج در مبحث ۲۱ از مجموعه مقررات ملی ساختمان شامل طرح و اجرای ساختمان‌ها با انواع سیستم باربری، در برابر آثار بارهای انفجار ناشی از اصابت غیر مستقیم است.

دامنه کاربرد مقررات این مبحث شامل ساختمان‌های متعارف از جمله: ساختمان‌های مسکونی ۴ طبقه و بیشتر، اداری  و تجاری ۴ طبقه و بیشتر، مجموعه‌های ورزشی، تفریحی، سالن‌های اجتماعات، فروشگاه‌ها، هتل‌ها، دانشگاه‌ها، مساجد با ظرفیت بیش از ۱۰۰ نفر، سالن‌های سینما و تئاتر و بیمارستان‌ها است.

ساختمان‌ها و تاسیسات زیر مشمول مقررات مندرج در مبحث ۲۱ نیستند.

سیلوها، سدها، آب بندها، مخازن ذخیره سوخت، برج‌های صنعتی، برج‌های مراقبت فرودگاه‌ها، برج‌های مخابراتی و رادیو تلویزیونی، یادمان‌های مرتفع، دکل‌ها، دودکش‌ها، ابنیه راه‌ها، پل‌ها، پالایشگاه‌ها، نیروگاه ها، اسکله‌ها و بنادر، استحکامات نظامی، تونل‌ها، متروها، خطوط انتقال نفت و گاز و آب و فاضلاب و مخابرات و برق، تاسیسات تلمبه خانه‌های نفتی، ایستگاه‌های تقویت و تقلیل فشار گاز، پست‌های توزیع و انتقال برق و …

به منظور تامین ایمنی، کاهش آسیب پذیری و مقابله با تهدیدات الکترومغناطیسی (EMP) و گرافیکی و سایبری، باید از مقررات و آیین نامه‌های مربوطه استفاده شود.

تهدیدات ناشی از انفجارهای هسته‌ای، حملات شیمیایی و میکروبی، برخورد مستقیم پرتابه به سازه ها و تاسیسات، اغتشاشات الکترونیکی، تهدیدات بیولوژیکی، مشمول مقررات این مبحث نیستند.