اهمیت بتن و بتن ریزی در ساختمان‌های بتنی و فلزی بر کسی پوشیده نیست. قالب بندی در بتن ریزی نقش ویژه‌ای دارد. در واقع قالب بندی به بتن شکل می‌دهد و از همین رو هم در استحکام بتن نقش ویژه‌ای دارد. مصالحی که برای قالب بندی استفاده می‌شوند، بسته به موقعیت آن می‌تواند متفاوت باشد. آجر، بلوک سیمانی، چوب، فلز، پلاستیک و پلی کربنات از جمله مصالحی هستند که در قالب بندی استفاده می‌شوند. اینکه قالب بندی چیست و انواع آن کدام‌ها هستند موضوعی است که در این مقاله از ویکی ساختمون به آن خواهیم پرداخت.
سازه ساختمان را با متخصصان کارگشا اجرا کنید.
قالب بندی چیست؟
در پاسخ به پرسش قالب بندی چیست؟ باید گفت که یکی از عملیات در اجرای فونداسیون، ستون و تیرهای بتنی است. قالب بندی در واقع عملیاتی موقت است که در یک بازه زمانی از پیش مشخص شده در بخش خاصی از ساختمان اجرا می‌شود. قالب بندی در فونداسیون، ستون و تیر‌ها اجرا می‌شود. در ادامه بیشتر به انواع آن خواهیم پرداخت.
انواع قالب بندی از نظر جنس
بعد از اینکه به پرسش مبنی بر اینکه قالب بندی چیست و از چه ساخته شده است، بد نیست که مروری بر انواع مختلف قالب بر اساس جنس، شکل و کاربرد داشته باشیم.
قالب آجری
قالب بندی‌های آجری در بتن ریزی فونداسیون استفاده می‌شوند. استفاده از این قالب بندی به دلیل ساده بودن عملیات و همچنین قیمت کم و در دسترس بودن مصالح، بسیار استفاده می‌شود. در قالب بندی آجری عمدتاً از ملات‌های سیمانی برای چیدن دیوارها استفاده می‌شود. نکته مهم میزان استفاده از ملات سیمان است که این مقدار باید چیزی در حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب باشد.
نقطه ضعف این نوع از قالب بندی، خروج شیرآبه بتن و جذب مقدار زیاد آب از طریق شکاف‌های موجود و یا خود آجر است. به منظور جلوگیری از این پدیده مخرب، قبل از بتن ریزی، از یک ورق عایق نایلونی استفاده می‌شود. از طرفی هم در حین اجرای این نوع از قالب بندی باید از تراز بودن آجر‌ها اطمینان حاصل کرد. از دیگر نقاط ضعف قالب آجری باید به این اشاره کرد که بعد از چیدن و محکم شدن، دیگر نمی‌توان تغییری در آن‌ها ایجاد کرد.
قالب چوبی
در حال حاضر در صنعت ساختمان سازی، قالب بندی با استفاده از چوب رایج‌ترین روش است. قالب‌های چوبی وزن کمی دارند، ارزان هستند، به راحتی می‌توان آن را جایگزین کرد. استفاده از قالب‌های چوبی در فونداسیون ساختمان، ستون و تیر دیده می‌شود. تخته قالب بندی، پشت‌بند فرعی، پشت‌بند اصلی، شمع مایل و شمع افقی از جمله اجزای قالب بندی چوبی هستند. اگر چه استفاده از قالب‌های چوبی بسیار ساده است اما وقتی مقیاس پروژه بزرگ باشد، حجم زیاد قالب‌های چوبی می‌توانند وقت‌گیر باشند.
بیشتر بخوانید: قالب بندی فونداسیون چیست؟ مزایا و معایب هر یک از انواع آن
استفاده از قالب بندی چوبی خالی از عیب و ایراد هم نیست. اول اینکه قالب‌های چوبی بعد از چند بار استفاده انسجام خود را از دست خواهند داد و امکان خروج بتن و شیرآبه بتن وجود خواهد داشت. از طرفی هم قالب‌های چوبی در برابر رطوبت مقاومت پایینی دارند.
قالب فلزی
قالب‌های فلزی روز به روز در پروژه‌های ساختمانی بیشتری استفاده می‌شوند. قالب‌های فلزی در کنار ابعاد کوچک‌تری که دارند، از مقاومت بسیار بهتری برخوردار هستند و در برابر فشار ناشی از بتن شکل خود را از دست نخواهند داد. مقاومت بالا این امکان را می‌دهد که بتوان بارها و بارها از آن‌ها استفاده کرد. به دلیل مهندسی شدن این قالب‌ها، رعایت دقیق‌ترین استانداردها در ساخت اسکلت‌های بتنی ممکن خواهد شد. در واقع دقت کار با این قالب‌ها بسیار بالاتر است.
مطلب پیشنهادی: کاشت میلگرد چیست؟ انواع کاشت میلگرد همراه با مراحل اجرا
قالب پلاستیکی
قالب‌های پلاستیکی از جدیدترین در نوع خود هستند. استفاده از آن‌ها در داخل کشور بسیار کم دیده می‌شود. استفاده از پلاستیک‌ها به دلیل انعطاف پذیری بالا و همچنین سبک وزن بودن می‌تواند مزایای زیادی در پی داشته باشد. در هر صورت هزینه بالای این نوع از قالب نقطه ضعف بزرگی است و بسیاری دیگر انواع قالب‌ها را ترجیح می‌دهند.
انواع قالب بندی بر اساس شکل
قالب‌ها را صرف نظر از مصالحی که در ساخت آن‌ها به کار می‌برند، می‌توان به شکل‌های مختلفی در آورد. قالب‌ها می‌توانند مربعی، مستطیلی و دایره‌ای باشند. قالب‌های مربعی و مستطیلی و دایره بیشتر در اجرای ستون‌ها و تیر‌ها استفاده می‌شوند.
انواع قالب بندی بر اساس موقعیت
قالب بندی‌ها با شکل و مصالح مختلف را می‌توان در بخش‌های مختلفی از اسکلت ساختمان اجرا کرد. قالب‌ها را از نظر موقعیت مکانی می‌توان در چند دسته زیر قرار داد:
- قالب بندی فونداسیون
- قالب بندی ستون
- قالب بندی تیر
- قالب بندی دیوار
- قالب بندی سقف
اصطلاحات قالب بندی
در ادامه رایج‌ترین اصطلاحات به کار رفته در فرآیند قالب بندی توضیح داده شده‌اند:
- سه گوش: قطعه چوب باریک با مقطع مثلثی است که برای پخ نمودن گوشه‌های عضو بتنی در گوشه‌های قالب به کار برده می‌شود. گوشه‌های تیز آسیب پذیر هستند.
- زبانه آزاد: نوار باریک با جنس چوب است که در شکاف عرضی موجود در محل درز دو قطعه مجاور چوبی قرار داده می‌شود و موجب چفت شدن آن‌ها به یکدیگر می‌شود.
- روکش قالب: ورقه‌های نازکی از جنس پلاستیک چوب یا فیبر هستند که در رویه قالب یعنی سطحی که با بتن در تماس است کوبیده می‌شود و سطح بتن را صاف و یکدست می‌کند.
- تخته کوبی رویه قالب: آن قسمت از قالب که مستقیماً با بتن تماس دارد.
- کلاف قالب: سیم یا پیچی است، که دو قطعه مقابل را به یکدیگر متصل نموده تا از باز شدن آن‌ها جلوگیری کند.
- پشت‌بند: قطعه چوبی است، که به صورت افقی و یا قائم برای سخت کردن قالب به پشت آن کوبیده می‌شود.
- دریچه نظافت: برای تمیز کردن کف قالب ستون، دریچه‌ای در پایین آن نصب می‌کنند که به دریچه نظافت موسوم است.
- پشت‌بند قائم: به اعضای قائمی اطلاق می‌شود، که در پشت قالب وجود دارند و کلاف‌های قالب از دور یا میان آن‌ها عبور می‌کنند. مهارهای مایل نگهدارنده قالب دیوار نیز به این اعضا تکیه می‌کنند.
- دستک: یک عضو فشاری.
- کمرکش: به چهار تراشه‌ای گفته می‌شود که به صورت افقی در پشت‌بندهای قائم نصب می‌شوند و مهارهای مایل را به آن‌ها تکیه می‌کنند. سختی طولی قالب نیز توسط کمر کش‌ها زیادتر می‌شود.
- تکیه گاه مهار یا پابند: به قطعه چوبی گفته می‌شود که برای تامین نقطه اتکا بر روی قطعه اصلی نصب می‌شود.
- مهار مایل: یک عضو فشاری است، که برای نگه داشتن تعادل قالب، به صورت مایل در پشت آن قرار داده می‌شود.
- لقمه: قطعه کوچک بتنی است که ما بین میلگردها و قالب قرار می‌گیرد. برای تامین فاصله مناسب برای پوشش بتن روی میلگرد استفاده می‌شود.
- پاخور- رامکا: برای قرار گیری لبه پایینی قالب اصلی در محل خود، قبل از قرار دادن قالب، باید قالب‌های کوچک موقت در محل دقیق دیوار یا ستون قرار داده شود و پس از گیرش بتن، این قالب‌ها را باز نموده و قالب اصلی در محل خود قرار داده می‌شود.
- یوغ: حلقه‌هایی که محیط قالب‌های گرد را در بر می‌گیرد و از باز شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند.
- چپ و راست – مهار: یک قطعه چوبی مورب برای مهار قالب
- پایه: شمع سبکی به طول مشخص
پایداری سازی ساختمان خود را در کارگشا ثبت و انجام دهید.
نکات مهم در قالب بندی
تا به این جا به پرسش قالب بندی چیست و انواع قالب کدام ها هستند؟ پرداخته شد. در انتخاب و اجرای انواع مختلف قالب‌ها باید اصول و نکات مهمی را مورد توجه قرار داد که در زیر به مواردی از آن‌ها اشاره شده است:
- اول از همه در انتخاب نوع قالب از نظر جنس باید به نوع پروژه و بودجه در دسترس توجه شود و با توجه به اینکه قالب بندی هزینه‌های زیادی در پی دارند، سعی شود کمترین هزینه را به کارفرما تحمیل کرد.
- صفحات و اندازه قالب‌ها باید به اندازه کافی به هم چسبیده و متصل شوند تا از خارج شدن شیره بتن، که باعث ایجاد حفره‌هایی در سطح بتن می شود و همچنین خراب یا به اصطلاح کرمو شدن بتن جلوگیری شود.
- قبل از بتن‌ریزی قالب‌ها را باید در کلیه جهات عمودی و افقی، کنترل نمود و از استحکام پشت‌بندها، دستک‌ها و تیرهای نگهدارنده قالب مطمئن شد.
- در موقع بتن‌ریزی قالب‌ها را باید پیوسته کنترل کرد و در صورت لزوم آن‌ها را تنظیم و یا تقویت کرد.
- قبل از بتن‌ریزی کلیه قسمت‌های داخلی قالب را باید کنترل نمود و آن را از هر گونه اشیا اضافه، نظیر خرده‌های چوب پاک کرد.
- اگر ارتفاع بتن‌ریزی بیش از ۱/۵ متر باشد باید از وسایلی نظیر ناودان‌های فلزی و یا لوله‌های لاستیکی استفاده کرد تا از جدا شدن دانه‌های شن و ماسه و دوغاب سیمان از هم جلوگیری شود.
- در موقع ویبره کردن بتن باید انتهای ویبراتور تا حد پایین بتن پایین برد و حتی بتن ریخته شده قبلی را تا حداکثر ۲۰ سانتیمتر ویبره کرد. باید توجه داشت که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی، به ویژه در صورتی که بتن سخت شده باشد، احتمال دارد موجب باز شدن و شکستگی قالب به ویژه در دیوارها شود.
- یادآوری می شود که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی در صورتی که بتن به حالت پلاستیکی درآید برای بتن ضروری نخواهد داشت.
- هنگامی که بتن‌ریزی با پمپ و از ته قالب انجام می شود باید توجه داشت که پر کردن قالب از بتن با سرعت زیاد صورت گیرد تا از سخت شدن آن قبل از پر شدن قالب جلوگیری شود. در صورتی که قدرت پمپ و میزان بتن‌ریزی به اندازه‌ای کم باشد که بتن شروع به گرفتن کند فشار زیادی به سطوح داخلی قالب وارد آمده و ممکن است باعث باز شدن و یا شکستگی شود.
سخن آخر
در پاسخ به پرسش مبنی بر اینکه قالب بندی چیست باید عنوان داشت که قالب بندی از عملیات مهم در ساختمان سازی است که اغلب در مرحله اسکلت به اجرا در می‌آیند. قالب بندی از نظر شکل، جنس و موقعیت مکانی به انواع مختلفی تقسیم بندی می‌شوند. هر یک از انواع قالب‌ها تحت شرایط مشخصی اجرا خواهند شد. خوشحال خواهیم شد، نظرات و سؤالات خود را در خصوص این مقاله با ما در میان بگذارید.
