نقش ارگونومی در طراحی صندلی های اداری
در این مطلب می خوانید:
فاکتورهای اصلی صندلی های ارگونومیکی
مبلمان اداری مجموعه ای از تجهیزات و ملزومات مانند انواع صندلی و میزهای کارمندی، مدیریتی، کانتر های پاسخگویی، مبل انتظار، قفسه های بایگانی، کمد های فلزی و چوبی، فایل های اداری، صندلی و میزهای کنفرانسی و… است که در طراحی ایستگاه های کاری تاثیر مستقیم بر راندمان کاری کارمندان دارند.
با توجه به اینکه امروزه تعداد بی شماری از نیروی کار انسانی در سازمان ها و ادارات دولتی و خصوصی مشغول به کار هستند و ساعات قابل توجهی از وقت خود را در این فضاها سپری می کنند، می بایست مبلمان اداری مورد نیاز آنها بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی طراحی و ساخته شوند زیرا طراحی اصولی متناسب با استانداردها و قوانین ارگونومیکی و همچنین جانمایی مناسب این تجهیزات می تواند منجر به افزایش بهره وری و رضایت شغلی، بهبود سلامت و ایمنی، افزایش کیفیت کار و در نهایت صرفه جویی در زمان شود.
در طی مطالعات انجام شده، پژوهشگران پی برده اند که نشستن زیاد روی نشیمن نامناسب علت اکثر ناهنجاری های جسمانی مانند انواع درد پشت، دردکمر، درد گردن، خستگی، واریس، استرس، ناراحتی دیافراگم، اختلال سیستم گردش خون و اختلال ستون مهره ها و از سوی دیگر، ناآرامی و بی قراری انسان وعدم توجه و تمرکز کاری است که با در نظر گرفتن مسائل ارگونومیکی در طراحی مبلمان و محیط های کاری می توان از صدمات ناشی از آن کاست.
در ادامه با کارگشا همراه باشید تا با تاریخچه شکل گیری صندلی های ارگونومیکی اداری، ویژگی ها و اجزای تشکیل دهنده آن ها بیشتر آشنا شوید.
ارگونومی چیست؟
اولین بار کلمه ارگونومی در سال 1875 با شروع انقلاب صنعتی، توسط Wojciech Jastrzebowski مطرح شد که از دو واژه یونانی ارگو (ergo) به معنی کار و نومی (noms) به معنی قاعده و قانون تشکیل شده است و عبارت است از قانون روابط انسان با کار.
ارگونومی که در ابتدا به درک و بهبود روابط انسانی با انواع، تجهیزات و محصولات در محیط های کاری می پرداخت، کم کم با فرآیندی سیستماتیک توانست ایده های خود را در تمام بخش های زندگی و فرهنگ استفاده از محصولات و سیستم های پیرامون انسان ها افزایش دهد. به طوریکه در علم ارگونومیک که امروزه به علم مهندسی فاکتورهای انسانی نیز شناخته می شود، کاربران در مرکز توجه قرار گرفته و روابط بین کاربر، فعالیت کاربر و محیط اطراف وی در هر سیستمی مورد بررسی قرار می گیرد.
ارگونومی در محیط کار
ارگونومی در محیط کار، عبارتست از علم بکارگیری بهینه از ابزار در محیط کاری، به نحوی که حداکثر بازدهی در فعالیت هایی که انسان در آن نقش دارد، بدست آید و کارگر یا کاربر حداکثر رضایت را از کاربرد ابزار مزبور داشته و همچنین ایمنی لازم درمحیط کاری آنها فراهم شده باشد. برای این منظور ارگونومی شامل استانداردها، قواعد و معیارهای است که توسط سازمان هایی همچون iso ( سازمان بین المللی استاندارد) تعیین می شوند.
آنتروپومتری چیست؟
آنتروپومتری که از ریشه دو کلمه یونانیی آنتروپو (anthropo) به معنی انسان و متری (metrikos) به معنی اندازه گیری تشکیل شده است؛ بخشی از دانش ارگونومی است که در خصوص سنجش و اندازه های ظاهری بدن انسان بحث و گفتگو می نماید. به عبارتی آنتروپومتری؛ علم اندازه گیری سیستماتیک بدن با استفاده از وسایل اندازه گیری دقیق است که در طراحی ایستگاه های کاری؛ نیاز به برخی داده های آنتروپومتری شامل ابعاد اختصاصی افراد نظیر ارتفاع ها، عمق ها، پهناها و فاصله انحناها است.
صندلی اداری
از آنجا که صندلی از اجزای اصلی مبلمان تشکیل دهنده محیط کاری و شخصی هر انسان است، باید به گونه ای طراحی شود که احساس راحتی و آرامش را از همان لحظه نشستن تا هر زمان که لازم باشد به بدن و روح انسان القاء کند. وقتی بر روی بعضی از صندلی ها می نشینید، احساس آرامش و راحتی نمی کنید.
این مساله به دلیل رعایت نکردن استانداردهای لازم در هنگام ساخت و عدم توجه به ابعاد انسانی است. پس باید بر روی صندلی نشست که بر اساس اصول ارگونومی طراحی شده و با توجه به ویژگی های کاربر قابل تغییر باشد تا علاوه بر راحتی ماهیچه ها، جریان خون در بدن گردش بهتری داشته باشد. طراحی و ساخت چنین محصول منحصر بفردی ترکیبی است از اصول ساخت صندلی های سنتی، خلاقیت، تکنولوژی و نیروی متخصص و آشنا با اصول طراحی مبتنی بر ارگونومی و نیاز مشتریان.
تاریخچه پیدایش صندلی اداری
در نیمه اول قرن 19ام، گروهی از طراحان به بررسی تاثیر فرم صندلی ها بر افزایش عملکرد کارمندان وحفظ سلامت و راحتی آنها پرداخته و دست به اختراع نمونه های اولیه صندلی های متحرک اداری زدند. از شاخص ترین این نمونه ها می توان به صندلی چرخدار بهار (Centropetal Armchair Spring) که توسط توماس ای. وارن (Thomas A. Warren) در سال 1849 در امریکا ساخته شد، اشاره کرد که با الهام از صندلی قطارهای مسافربری ساخته شده بود. این صندلی چرخدار چدنی با پوشش مخملی، قابلیت چرخش 360 درجه را داشته و با استفاده از پشتی بلند، به طور کامل از ستون فقرات پشتیبانی می کرد.
اما اواخر قرن 19 را می توان شروع خلاقیت و نوآوری در طراحی صندلی های اداری دانست. در این دوران مهندسین و پزشکان متعددی به بررسی حرکات فیزیکی بدن انسان در ساخت صندلی های مناسب و راحت برای مشاغلی چون آرایشگری، خیاطی، جراحی و دندانپزشکی پرداختند که شاهد ظهور صندلی هایی با شیب و ارتفاع قابل تنظیم، پشتی های نگهدارنده کمر و سایر ویژگی هایی هستیم که سر منشاء پیدایش صندلی های ارگونومیکی در بیش از یک قرن بعد خود هستند.
صندلی های ارگونومیکی
در نیمه دوم قرن 20 ام، ارگونومی به یک علم تاثیرگذار در طراحی صندلی تبدیل شد. به طوری که طراحان با استفاده از قوانین ارگونومی و ابعاد آنتروپومتری، صندلی هایی را طراحی کردند که علاوه بر ایجاد وضعیت مطلوب برای نشستن وکاهش تنش های اندامی، تحرک و سرعت عمل کاربر را در ایستگاه کاری افزایش می داد که اصطلاحا «نشیمن فعال» یا «نشیمن پویا» نامیده می شدند. در سال 1976، اولین صندلی کاملا ارگونومیکی به نام ارگون (Ergon) توسط ویلیام استامپف (William Stumpf) در مرکز طراحی هرمان میلر (Herman Miller) در آمریکا طراحی شد که با مشورت پزشکان ارتوپدی و عروقی به طور خاص برای سلامت جسمانی و محافظت از ستون فقرات کارکنان اداری طراحی شده بود. بنابراین صندلی آرگون را می توان مدل اولیه صندلی های مدرن ارگونومیکی قلمداد کرد.
فاکتورهای اصلی صندلی های ارگونومیکی
هنگام انتخاب یک صندلی ارگونومیکی مناسب برای محیط کاری خود، ابتدا باید به این نکته توجه کنید که در روز چه مدت از این صندلی استفاده خواهید کرد تا متناسب با آن، صندلی را انتخاب کنید که در طول ساعات کاری بدن شما را ایمن و در آرامش نگه دارد. بدین منظور می بایست صندلی چیزی فراتر از محلی برای نشستن باشد که این آسایش دراز مدت در هنگام نشستن، منوط به وجود یک طراحی ارگونومی صحیح است که به طور کلی شامل ویژگی های زیر می باشد:
- در هنگام نشستن بر روی صندلی، علاوه برپایداری و استحکام، امکان هر گونه حرکت پویا و طبیعی را برای شما فراهم کند.
- به گونه ای طراحی شده باشد که با توجه به ویژگی های اندامی شما قابل تغییر بوده تا علاوه بر راحتی ماهیچه ها، جریان خون در بدنتان گردش بهتری داشته باشد.
- صندلی های ارگونومیکی باید دارای مکانیزم تنظیم ارتفاع و شیب بوده و قفل شونده باشند.
- در هرحالتی، فرم s شکل ستون فقرات را حفظ کرده و از کمر و اندام های فوقانی شما پشتیبانی کند.
- از لحاظ عملکرد ساده و در هنگام استفاده برای شما لذت بخش باشد.
اجزای صندلی ارگونومیکی
نشیمن با ارتفاع قابل تنظیم
نشیمن در صندلی بسیار حایز اهمیت است که دارای 4 ویژگی مهم است:
- ارتفاع نشیمنگاه باید کمی کوتاهتر از ارتفاع زانو باشد تا پاها نه چندان کشیده و نه خم شوند و کف پا صاف روی زمین قرار گرفته و زانوها در راستای ران ها باشند. در این حالت ران وساق پا زاویه ی 90 درجه خواهند داشت.
- عرض صندلی، متناسب با کاربران مختلف می بایست مناسب و کافی بوده و امکان حرکت آزاد کاربر در صندلی را فراهم کند. در تعیین اندازه پهنای صندلی استفاده از صدک 95 در شاخص هایی همچون فاصله دو آرنج و یا پهنای سرشانه جمعیت مصرف کننده مناسب ترین مقدار است.
- عمق صندلی، فاصله مابین ابتدای نشیمن صندلی تا ابتدای پشتی صندلی از قسمتی که ستون فقرات محافظت می شود، است. این فاصله اگر زیاد باشد، افراد کوچکتر نمی توانند به پشتی صندلی تکیه کنند. براساس ابعاد آنتروپومتری بدست آمده، بهترین اندازه برای عمق نشیمن، در حدود 45.5 تا 50 سانتی متر مناسب برای همه کاربران است.
- شیب نشیمن می بایست حداکثر 10 درجه بوده تا در قسمت لبه صندلی، کمترین فشار به ران ها و زیر زانو وارد شود.
پشتی صندلی با شیب قابل تنظیم
به واسطه وجود پشتی متناسب با شکل ستون فقرات که در زاویه صحیح طراحی شده باشد، ماهیچه های پشت می توانند به درستی استراحت کنند. برای این منظور می بایستی پشتی صندلی با نشیمنگاه زاویه 120 درجه بسازد. زیرا در این زاویه کمترین فشار بر ستون مهره ها وارد می شود و انحناهای آن در وضع طبیعی خود قرار می گیرد. البته قابلیت تنظیم پشتی در زوایایی بیشتر از 120 درجه برای استراحت و ریلکس شدن بدن از مزایای این نوع از صندلی هاست.
اما اصلی ترین نکته درساخت پشتی ارگونومیکی، منطبق بودن آن با ارتفاع ستون فقرات کاربر است به گونه ای که ستون فقرات را از پائین ترین قسمت آن تا نزدیک گردن بطور کامل پوشش دهد و همچنین قابلیت حرکت شانه ها را فراهم آورد هر چه پشتی بلندتر باشد، ستون فقرات شما در حالت مناسب تری قرار می گیرد.
تکیه گاه ساعد
دسته های نگهدارنده ساعد می بایستی در جهت بالا و پایین حرکت داشته و قابل تنظیم و قفل شدن باشد تا افراد با قد متفاوت بتوانند دست خود را در زاویه مناسبی بر روی آن قرار دهند بطوری که وقتی ساعدهایشان روی آن قرار می گیرد، شانه ها کاملا شل و آزاد باشند. اما این بازوها نباید مانع از فعالیت طبیعی کاربر و دسترسی راحت او به میز کارش شود. همچنین سطح رویه این بازوها باید از مواد ضد حساسیت بوده تا در تماس با دستان، بی خطر و نرم و راحت باشد.
تکیه گاه سر
با استفاده از تکیه گاه سر در صندلی ارگونومیکی، می توان به مقدار زیادی فشار وارد برگردن را کاهش داد. در حین کار طولانی می بایست در فواصل مشخص با تکیه دادن سر به پشتی صندلی، آرامش و راحتی بیشتری را برای سر و عضلات گردن ایجاد کرد که با توجه به ابعاد متنفاوت افراد از نظر قد و کشیدگی گردن، تکیه گاه می بایست متحرک و قابل تنظیم باشد.
متریال مورد استفاده
صندلی از روکش های مختلفی همچون چرم، بالشتک پارچه ای و یا مش فلزی ساخته می شوند. اما در کل روکش نشیمن و پشتی صندلی باید از جنسی باشد که هوا را از خود عبور داده و سبب تعریق نشده و لغزنده نیز نباشد. همچنین نشیمن صندلی نباید زیاد نرم یا سفت باشد که عضلات بدن را در دراز مدت دچار بدفرمی یا فشار در عضلات نشیمنگاه کند.
مانور حرکتی صندلی
یک صندلی ارگونومیکی از 5 پایه محکم، امن و مقاوم ساخته شده بطوری که قابلیت تحمل فشاری معادل 5 برابر وزن بدن را داشته باشد. چرخ های صندلی نیز از موادی مقاوم و ضد ضربه همراه با قابلیت چرخش 360 درجه ساخته شده تا انعطاف لازم برای حرکت روی سطوح مختلف را داشته باشد و این امکان را به کاربران بدهد که با اعمال کمترین فشار فیزیکی و یا بلند شدن از صندلی، به سرعت به نقاط مختلف ایستگاه کاری خود دسترسی داشته باشند.
در مباحث آتی با کارگشا همراه باشید تا در مورد کاربرد ارگونومی در حوزه های دیگر مبلمان بیشتر آشنا شوید. در صورت علاقمندی به دریافت مطالب تخصصی تر با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
منابع : مقاله پژوهشی از فاطمه درویش زاده
• Nupur Agrawal, Design Of Ergonomically Efficent Office Chair
• Scott Openshaw, Allsteel ، Erin Taylor, Allsteel، Ergonomics and Design
• https://www.worksafenb.ca
• https://www.chairoffice.co.uk
• کارزارجدی وند رضا، ارگونومی و کاربرد آن، 1381
مطالب مرتبط با این محتوا:
صندلی به منزله یک شلوار بیونیکی
صندلی هایی جالب برای دوستداران کتاب
سلام. از سایت زیبای شما دیدن کردم . سایت بسیار خوبی دارین.
سپاسگذارم اگر از بخش های مختلف سایت من بازدید کنید و نظرتون رو برای بهتر شدن سایتم بدهید
خانه چین