معماری ازبکستان از گذشته تا امروز
معماری ازبکستان سمبل تاریخ ملت ها
به دلیل تغییر شرایط اقتصادی، پیشرفت های تکنولوژیکی، نوسانات جمعیتی و تغییرات فرهنگی، اصالت معماری در کشور ازبکستان دیده می شود. شهر های سمرقند، بخارا، خویا، شکیرسابز، ترمز و کوکند، معروف ترین شهر های ازبکستان از نظر آثار معماری، علم و هنر می باشند. همچنین، کاخ ها، مقبره ها و مساجد، مناره ها و شاهکارهای باستانی بسیاری از تاریخ معماری ازبکستان هنوز باقی مانده اند.
با توجه به نظر باستان شناسان گقته شده است که روند معماری ازبکستان با موازات دوره ی Acheulean دیده می شود.
در کوه های سورخان دریا، تاشکند، سمرقند، فرگانا، نوایی و در دره ی رود خانه ها تکه هایی از سنگ و برنز یافت شده است که متعلق به بناهای تاریخی می باشد. در طول قرون وسطی، ازبکستان مرکز این جاده ابریشم 7000 میلیارد ساله بود که باعث شکوفایی معماری و فرهنگ ازبک شد. علاوه بر این، در دوره ی تیموریان از قرن 14 تا سده شانزدهم و شیبانیان در قرن شانزدهم منجر به مشارکت معماری اسلامی و همچنین قرون وسطی شد. از قرن بیستم، معماری سنتی ازبکستان با ترکیب معماری مدرن تغییر بسیاری کرد.
تاریخ معماری ازبکستان
موزاییک های رنگی و پر زرق و برق، نمادهای مذهبی و الگوهای هندسی انتزاعی را در ساختمان ها و عمارت های ازبکستان مشاهده می شود. این عناصر به نظر بسیاری فقط معنای زیبایی می دهند، در صورتی که در درون این هنر ها نگاه عمیقی از علم، فرهنگ و عقل وجود دارد.
دوره های قرون وسطی
بخارا، سمرقند و خویا تأثیر معماری زیادی در دوره های قرون وسطی ازبکستان ایفا کردند. به عنوان مثال، کاخ های حاکمان، مکان های اقامت اشراف، بازار، مدرسه و مقبره به عنوان الگوهای معماری استثنایی تأیید می شوند.
عمارت چهل دختران در ترمس که از قرون 9 تا 10 میلادی است. معبد سمنیدز (Samanids) در بخارا هنوز هم به عنوان یک ساختمان با معماری خوب در اوایل قرون وسطی است.
منطقه ریگستان (رجیستان)
در قرن 11 الی12، سمرقند به یکی از شهرهای بزرگ ازبکستان تبدیل شد. رجیستان آثار اصلی معماری و قلب سمرقند است.
بناهای معروف و دیدنی رجیستان
مدرسه الغ بیگ
این مدرسه در دوران تیموریان ساخته شده است. با نگاه کردن به نکته های معماری این مدرسه که ورودی ها و پنجره های آن به صورت پیش طاق یا مربعی شکل است.
گوشه های ساختمان با مناره های بلند تصویر زیبایی را ایجاد کرده است. با کاشی کاری های هندسی در بالای قوس ورودی ها معمارانه طراحی شده است.
این ساختمان شامل مساجد و اتاق های سخنرانی می باشد که برای دانش آموزان اختصاص داشته است. در دیوار راهروهای این مدرسه پر از نقاشی های باشکوه آن دوره می باشد که در تمامی مسیر های راهرو مشاهده می شوند.
همچنین مدرسه های Sher-Dar و Tilla-Kari در قرن هفدهم ساخته شد. همان طور که در عکس مشاهده می کنید. ورودی این مدارس حیرت آور است.
مدرسه Sher Dar
در مدرسه Sher Dar تصاویر شیطان، گوزن و چهره انسان یافت می شود. آنها نه تنها نقاشی ها، بلکه نمادهای ویژه قدرت از طریق ادراکات دین اسلام نیز هستند.
مدرسه Tilla-Kari
مدرسه Tilla-Kari آخرین و در عین حال بزرگترین و با شکوه ترین ساختمان رجیستان شناخته می شود. ارتفاع ورودی این مدرسه بسیار بلند است. مناره ی گوشه های ساختمان باعث میشود تا این مدرسه محکم و استوار نشان داده شود. نمای خارجی این مکان با کاشی کاری های رنگارنگ تزئین شده است.
مسجد بی بی خانم
بزرگترین معماری معاصر ازبکستان، مسجد بی بی خانم است که دارای ایوان های به ارتفاع 115 فوت و مناره های به ارتفاع 165 فوت می باشد.400 گنبد و به همراه حیاطی بسیار عظیم دارد. ویژگی شاخص این مسجد دروازه ورودی آن است که از سه نوع فلز در ساخت آن استفاده شده وخود بنا از مرمر و آجر قرمز ساخته شده است به همراه تزئینات به کار رفته در بنا که با موزائیک و نقاشی های به رنگ آبی طلایی است.
دوره سلسله تیموریان و شیبانیان به طرح های رنگارنگ مانند گنبدهای رنگی فیروزه ای معروف است. مانند: گنبد گور امیر
در اواخر قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم ساختمان های مسکونی ازبکستان به شکل آپارتمان ساخته شد. در حالی که این آپارتمان ها به تجارب تاریخی و همچنین شرایط محلی ازبکستان ارتباطی نداشت. به عنوان مثال، خانه های واقع در شهر بخارا از سر و صدا و گرد و غبار خیابان به دور است. اتاق های جدا شده آن براساس تغییرات آب و هوایی ساخته شده و محیطی منحصر به فرد را در گرما و سرما ایجاد می کنند. مثال دیگر ساختمان های Khiva، با ایجاد تراس در طبقه ی بالا باعث ایجاد یک محیط مطلوب در خانه ها می شود.
نتیجه گیری از معماری سنتی ازبکستان
با توجه به آنچه در باره معماری ازبکستان گفته شد، نتیجه گرفته می شود که ازبکستان دارای معماری سنتی و اصیلی می باشد که با شرایط آب و هوایی سازگار است. شهرهای باشکوه تاشکند، سمرقند، بخارا و خویا مجموعه های معماری فوق العاده ای مانند امام خزر، رجستان، لیبی کوه، ایچان کلا و … را دارا هستند.
معماری مدرن ازبکستان
در نیمه دوم قرن نوزدهم زمانی که روسیه بخشی از بخارا را گرفت. معماری سنتی و برنامه ریزی شهری به موازات معماری روسیه و اروپا توسعه یافت. مهندسین و معماران روس شهرهای جدیدی مانند اسکووبیل (فرغانه)، کگان و شهرهای جدید تاشکند، سامرغان و اندیژان را ایجاد کردند.
ورود مدرنیسم به کشور ازبکستان بعد از استعمار با توجه به سنت و معماری کهن آن باعث دگرگونی هایی در معماری مدرن ازبکستان شده است. با تصاویر زیر مفهوم وارد شدن مدرنیته به معماری ازبکستان را بهتر متوجه می شویم.
