فاضلاب : بررسی کامل سیفون و علل تخلیه آن، ونت و سوپر درین

سیفون فاضلاب

تصور اینکه درست در زیر خانه تمیز و دلنشین شما، دنیایی پر از آلودگی و حشرات، به نام فاضلاب وجود دارد، ترسناک است. اما چیزی که باعث مصونیت ما و خانه مان از این دنیای آلوده می شود، چیزی نیست جز آب. بله، همان آبی که در تله هایی به نام سیفون یا به قول لوله کش های وطنی، شترگلو،  گیر می کند و مانع نفوذ بوهای نامطبوع و سوسک و حشرات مزاحم از سیستم فاضلاب به داخل خانه می شود.

مکانیزم سیفون ساده است، همانطور که در شکل زیر می بینید، به واسطه فرم U شکل آن، آبی که از شیرآلات مصرفی خارج شده در آن گیر می افتد و به مرزی میان خانه ما و سیستم فاضلاب تبدیل می شود.

شکل 1: سیفون و نحوه اتصال آن به وسیله بهداشتی

سیفوناژ

اما مشکل زمانی پیش می آید که آب سیفون تخلیه شود. بدین ترتیب مرز بین فاضلاب و خانه از بین می رود. به این پدیده، «سیفوناژ» گفته می شود. علل مختلفی می تواند باعث تخلیه سیفون شود. از جمله:

1. تبخیر آب سیفون به علت عدم استفاده از وسیله بهداشتی به مدت زیاد (یک یا دو روز برای تبخیر این آب کافی است). به همین علت است که وقتی از مسافرت بر می گردید، معمولا سوسک های زیادی در حمام یا توالت خانه مشاهده می کنید!
2. سیفوناژ خودکار (Self-siphonage). این پدیده زمانی رخ می دهد که مقدار زیادی آب، به طور ناگهانی از وسیله بهداشتی به سیفون وارد شود و در نتیجه به فشار کل سیفون را تخلیه می کند. (در پایین این پست می توانید کتابچه ای را که وزارت بازرگانی آمریکا درباره پدیده سیفوناژ منتشر کرده دانلود کنید.)

شکل 2: سیفوناژ خودکار

3. سیفوناژ القایی (Induced-siphonage). در این حالت بر اثر حرکت فاضلاب در لوله های پشت سیفون، با ایجاد فشار منفی در پشت سیفون، فشار اتمسفر بیرون سیفون بر فشار هوای گیر افتاده در پشت آن غلبه کرده و آب موجود در تله آب بند را به خارج از سیفون هدایت می کند.

شکل 3: سیفوناژ القایی

4. ایجاد فشار مثبت گذرا در پشت سیفون که می تواند باعث بالا آمدن آب سیفون در وسیله بهداشتی شود. این پدیده را احتمالا در دستشویی های قدیمی یا بعضی دستشویی های فرنگی که به طور غیر اصولی نصب شده اند مشاهده کرده اید. علت آن می تواند برگشت حجم زیادی از هوا که در لوله قائم فاضلاب گیر افتاده، به وسیله های بهداشتی پایین دست باشد.

شکل 4: ایجاد فشار مثبت گذرا در پشت سیفون

راهکاری که سال ها برای جلوگیری از تخلیه آب سیفون استفاده شده، اجرای سیستم هواکش (ونت) در ساختمان است.

سیستم ونت (هواکش) فاضلابمعرفی سیستم ونت فاضلاب، هواکش اولیه یا هواکش تر، سیستم هواکش موازی مستقیم و غیر مستقیم، سیستم هواکش ثانویه در قسمت قبل، پدیده سیفوناژ و مضرات آن را شرح دادیم. گفتیم که برای جلوگیری از این مشکل، از سیستم ونت استفاده می شود. هواکش یا ونت، با ایجاد ارتباط بین پایین دست جریان سیفون و هوای آزاد، مانع از تخلیه سیفون به علت اختلاف فشار بین قبل و بعد سیفون می شود.

طراحی سیستم هواکش، بسته به نوع و تعداد طبقات ساختمان، انواع مختلفی دارد که در این قسمت از سلسله مقالات فاضلاب به زبان ساده، به آن ها خواهیم پرداخت.

هواکش اولیه یا هواکش تر

در این سیستم، در واقع هواکش، همان لوله قائم اصلی فاضلاب است که تا پشت بام ادامه یافته است. این سیستم به علت عدم نیاز به لوله کشی جداگانه ونت، ساده ترین و اقتصادی ترین نوع هواکش مورد استفاده است. اما  برای ساختمان هایی با تعداد طبقات بالا محدودیت های زیادی در استفاده دارد. در این سیستم لوله های افقی فاضلاب نباید طولی بیشتر از 4 متر داشته باشند و شیب آنها باید حداقل 1 درصد باشد.

در واقع در این سیستم، هر مقطع از لوله قائم برای وسایل بهداشتی بالاتر از خود حکم لوله فاضلاب، و برای وسایل پایین تر از خود، حکم هواکش را دارد.

شکل 1: سیستم هواکش اولیه

اگر بخواهیم در ساختمان های بیش از 5 طبقه از هواکش اولیه استفاده کنیم، نباید خروجی فاضلاب وسایل بهداشتی طبقه اول مستقیما به رایزراصلی فاضلاب متصل شود، بلکه باید آن را از طریق یک لوپ (هواکش مداری) از یک سو به لوله قائم (برای تهویه) و از یک سو به لوله افقی (برای دفع) فاضلاب ساختمان وصل نماییم. به شکل زیر توجه کنید.

شکل 2: هواکش اولیه برای ساختمان بیش از پنج طبقه – لوله افقی در سقف زیرزمین

شکل 3: هواکش اولیه برای ساختمان بیش از پنج طبقه – لوله افقی در سقف زیرزمین

سیستم هواکش موازی مستقیم و غیر مستقیم

این سیستم از یک رایزر هواکش موازی با رایزر فاضلاب تشکیل می شود. در سیستم با هواکش مستقیم، رایزر هواکش مستقیما به لوله قائم فاضلاب متصل است اما در نوع غیر مستقیم، رایزر هواکش به انشعابات فاضلاب وصل می شود. شکل زیر به درک درست این سیستم ها کمک شایانی می کند.

چند نکته در مورد هواکش موازی

• این سیستم ها از هواکش اولیه گران تر هستند.
• برای ساختمان های بیش از دو طبقه مناسب هستند.
• اگر هواکش موازی مستقیم باشد، انشعابات فرعی حداکثر می توانند 4 متر طول و حداقل 1 درصد شیب داشته باشند.
• اگر هواکش موازی مستقیم باشد، انشعابات فرعی حداکثر می توانند 10 متر طول و حداقل 0.5 درصد شیب داشته باشند.

شکل 4: سیستم هواکش موازی مستقیم (چپ) و غیر مستقیم (راست)

در اجرای سیستم هواکش موازی مستقیم برای ساختمان های بیش از پنج طبقه، مطابق شکل زیر، لوازم بهداشتی نزدیک به انتهای رایزر باید به وسیله لوله کمکی دیگری به لوله افقی اصلی اتصال یابند و جهت بهبود هواکش فاضلاب ضروری است این لوله کمکی با حلقه هواکش (vent loop) به رایزر فاضلاب متصل شود.

شکل 5: هواکش موازی مستقیم ساختمان بالای 5 طبقه – لوله افقی کف طبقه زیرزمین (راست) و لوله افقی در سقف طبقه زیرزمین (چپ)

سیستم هواکش ثانویه

این سیستم از یک رایزر هواکش که به موازات رایزر فاضلاب اجرا می گردد، تشکیل شده است. شبکه هواکش از طریق سیفون ها و با اتصال به لوله افقی، به رایزر قائم فاضلاب و کلیه لوازم بهداشتی متصل می شود.

شکل 6: سیستم هواکش ثانویه

نکاتی در مورد هواکش ثانویه

• گرانی، به علت مقدار مصالح مصرفی و پیچیدگی سیستم.
• مناسب برای ساختمان های بلند مرتبه که احتمال استفاده همزمان از سرویس های بهداشتی افزایش می یابد.
• با این سیستم امکان اجرای شاخه های افقی فاضلاب با طول بیش از ده متر و شیب 0.5 درصد نیز وجود دارد.

سوپر درین جایگزینی برای لوله کشی ونت

سوپر درین V، مدل ارتقا یافته و تکمیل شده ی لوله کشی های ونت. سوپر درین V، محصولی است که رضایت مندی اکثر کار فرما ها را به دنبال داشته، چه از جهت کارآمدی در تهویه و چه از نظر سرعت اجرا در سیستم.

در بالا به این موضوع اشاره کردیم که افزایش جمعیت و رشد صنعت ساختمان سازی، باعث پیشرفت سیستم های لوله کشی فاضلاب شد که رفع بوی بد فاضلاب از طریق سیستم های جدید از آن جمله بود.

این سیستم های لوله کشی ونت بودند که اولین قدم را در جهت بهبود برداشتند. ساز و کار بسیار ساده ای هم دارند، به این شکل که از طریق شتر گلوی تعبیه شده، مانع ورود گازها و هوای نامطبوع به فضای داخلی ساختمان می شوند. آب موجود در سیفون، دیوار حائلی است که هوای نامطلوب را در خود حل می کند و نمی گذارد از طریق فاضلاب وارد ساختمان شود. نکته اینجاست که آب سیفون قبل از تمام شدن باید فورا عوض شود و آب تمیز جایگزین آن شود، که استفاده از ونت این مشکل را حل می کند و مانع از هدر رفتن آب سیفون می شود.

سوپر درین V

مدل ارتقا یافته و تکمیل شده ی لوله کشی های ونت. سوپر درین V، محصولی است که رضایت مندی اکثر کار فرما ها را به دنبال داشته، چه از جهت کارآمدی در تهویه و چه از نظر سرعت اجرا در سیستم.

هم چنین با استفاده از سوپر درین ساکنان ساختمان ها این اطمینان خاطر را خواهند داشت که به طور قریب به یقین، فضای ساختمان آن ها از بوی نامطبوع فاضلاب ها در امان است.

نقش ارزشمند شیر های سوپر ونت

اگر گاز های نامطبوع فاضلابی اجازه ی ورود به آپارتمان یا خانه ی شمارا پیدا نمی کنند، به دلیل استفاده از شیر های سوپر ونت در سیستم های فاضلابی سوپر درین است.

در مورد نحوه ی عملکرد سوپر ونت باید گفت، سوپر ونت از دیافراگمی تشکیل شده است که در کمترین فشار منفی (70 پاسکال) بلافاصله باز شده و ضمن تامین هوای مورد نیاز در محل، به دلیل یک طرفه بودن نمی گذارد تا هوا از شبکه ی دفع فاضلاب در جهت معکوس حرکت کند و وارد محیط ساختمان شود و در بازه گرمایی -20 تا 60 درجه ی سانتی گراد کارایی دارد.

در اصل سوپر ونت برای ایجاد تعادل فشار در شبکه ی فاضلاب استفاده می شود.

سوپر ونت ها با دو مدل 50 با ظرفیت هوادهی 7.5 لیتر بر ثانیه و مدل 100 با ظرفیت هوادهی 32 لیتر بر ثانیه، روانه ی بازار شده اند. به همه ی ویژگی های مثبت این محصول، عدم نیازمندی به تعمیر و نگهداری را هم اضافه کنید. نبود قطعه ی مکانیکی در ساختمان سوپر ونت، آن را از تعمیر بی نیاز کرده است و دارای گارانتی عملکرد مادام العمر است.

محل نصب و زمان نصب سوپر ونت ها

سوپر ونت باید جایی نصب شود که اصطلاحا خفه نباشد و هوا بتواند وارد آن شود، سقف کاذب، درون کابینت و یا داخل دیوار با نصب توری، برای نصب مناسب است. هم چنین نباید از این موضوع غافل شد که محل  نصب سوپر ونت باید از آسیب های فیزیکی به دور باشد. از مزایای سیستم های سوپر ونت قابلیت های نصب گوناگون آن هاست.

ضمن اینکه امکان اتصال هم زمان چند وسیله ی بهداشتی به سوپر ونت وجود دارد.

 زمان نصب سوپر ونت بعد از تست فاضلاب و قبل از پوشاندن سقف است، در زمان تست محل سوپر ونت را باید با  درپوش و قفل درپوش پوشاند. در کل سوپر ونت مشکلات اجرای ونت را ندارد و اجرای سریع تر و راحت تری دارد، مجری ها دردسر کنده کاری و تخریب بر روی دیوار ها را به شدت سیستم های ونت ندارند و با کاهش عصایی روی بام نیاز به سوراخ کاری بام نیز کاهش می یابد.

در یک نگاه کلی تمام ویژگی های مثبت این محصول را می شود در قالب موارد زیر لیست کرد:

• حذف لوله‌کشی ونت
•  افزایش سرعت و دقت اجرای سیستم فاضلاب
• ارتقای کارآیی سیستم ونت
• رساندن به‌هنگام هوا به محل موردنیاز
• تامین بهداشت وسلامت بیشتر برای ساکنین ساختمان، به دلیل جلوگیری از انتشار آلودگی و میکروب از سیستم دفع فاضلاب به محیط داخلی ساختمان
• کوچکتر شدن داکت، عدم نیاز به سوراخ  کردن پشت‌بام، حذف عصایی
•  آزادی عمل بیشتر در طراحی معماری
• صرفه‌جویی در هزینه‌های حمل و انبارش
• بدون قطعات مکانیکی و عدم نیاز به نگهداری و تعمیرات
•  مناسب برای کلیه‌ی ساختمان ها از یک طبقه تا بلند مرتبه

با در نظر گرفتن همه ی این موارد، متوجه محبوبیت و مقبولیت این محصول می شویم. باید منتظر ماند و دید در آینده  محصولی می تواند جانشین شایسته ای برای سیستم های سوپر درین و شیر های سوپر ونت شرکت سوپر پایپ باشد.