تراز دستی ابزاری برای تعیین تراز بودن سطح افقی یا عمودی (شاقول) است. ابتدایی‌ترین این ابزار «تراز حبابی» است که سطح افقی و شاقول بودن را با یک حباب درون یک شیشه پُر از مایع سبز رنگ نشان می‌دهد. بدون تراز دستی، هیچ دیواری بالا نمی‌رود و هیچ خانه‌ای ساخته نمی‌شود. درحقیقت، تراز دستی وظیفه تعیین موقعیت فیزیکی جسم در جهت افقی و عمودی را بر عهده دارد. به هر روی، اگر می‌خواهید در مورد یکی از پُراستفاده‌ترین ابزارآلات ساختمانی آشنا شوید، با ویکی ساختمون همراه باشید.
تراز دستی بنایی چیست؟
اگر در صنعت ساختمان کار می‌کنید، احتمالاً کارگری را دیده‌اید که مشغول دیوارچینی است و ابزاری زرد رنگ را به صورت افقی و عمودی بر روی دیوار قرار می‌دهد. او چکار می‌کند؟ کاری که کارگر انجام می‌دهد اشاره به فرآیندی دارد که به آن «تراز کردن» می‌گویند. این کار با استفاده از تراز دستی انجام می‌شود تا کارگران مسئولین پروژه بابت اجرای صحیح عناصر ساختمانی، اطمینان لازم را به دست آورند. کاربرد تراز دستی تنها برای مطمئن شدن از تراز بودن عنصر ساختمانی مانند دیوار در یک سطح افقی و عمودی است. بدون تراز دستی دیوار کج بالا می‌‍رود.
انواع تراز دستی
در زیر انواع تراز را معرفی می‌کنیم:
تراز کلاسیک (Box Levels)
تراز کلاسیک نوعی تراز دستی که برای استفاده‌های معمول ساختمانی مانند دیوارچینی استفاده می‌شود. این تراز تقریباً در همه محیط‌های ساختمانی دیده می‌شود و محبوب‌ترین نوع تراز دستی است. اگر به درستی از آن استفاده شود، تراز کلاسیک مدت زمان زیادی دوام خواهد آورد. بدنه آن اغلب آلومینیومی یا پلاستیکی است. تراز کلاسیک دارای دو یا سه کپسول است. در مدل سه کپسول، یک کپسول برای سطح افقی، یکی برای عمودی و دیگری برای زاویه ۴۵ درجه تعبیه شده است. همچنین، در دو انتهای خود از ضربه‌گیر پلاستیکی بهره می‌برد.
تراز آی شکل (I-Beam Levels)
این تراز همان کار تراز کلاسیک را انجام می‌دهد و تنها تفاوتش در شکل ظاهری‌اش است. سطح مقطع عرضی این تراز به صورت تیرهای فولادی I شکل است. این تراز اغلب بدنه‌ای پلاستیکی دارد و فاقد ضربه گیر در دو انتهای خود است. اگر به ترازی نیاز دارید که در محیط سخت مورد استفاده قرار نگیرد و قیمت پایینی داشته باشد، تراز آی شکل انتخابی عالی است. در این نوع تراز دستی نیز از سه کپسول افقی، عمودی و ۴۵ درجه استفاده می‌شود. همچنین، مدل‌های دو کپسول نیز موجود هستند.
تراز دیجیتالی (Digital Levels)
روند در حال ظهور که چند سالی در تعدادی از پروژه‌های ساختمانی دیده می‌شود، تراز دیجیتالی است. علاوه بر امکان تراز کردن افقی و عمودی را دارد، تراز دیجیتالی می‌تواند هر زاویه اعم از ۴۵ درجه را نیز تایید کند. آن‌ها با یک شاخص بصری کار می‌کنند و فاقد کپسول هستند. شاخص بصری به این صورت است که اگر تراز روی سطح افقی قرار گیرد، زاویه صفر را نشان می‌دهد و اگر روی سطح شاقول قرار گیرد، زاویه ۹۰ درجه را نشان می‌دهد. در حالی که برخی از ترازهای دیجیتالی به کالیبراسیون نیاز دارند اما جدیدترین مدل‌های آن‌ها کالیبراسیون خودکار را ارائه می‌دهند.
تراز شتری (Torpedo Levels)
در موقعیت‌های کاری تنگ که هنوز هم تراز بودن سطح مهم است، تراز دستی شتری نیاز است. این تراز طول کوتاهی دارد، به همین دلیل فقط برای کار در فضاهای کوچک ساخته شده است. در حالی که اکثر ترازهای شتری ظاهری مستطیلی با لبه‌های مخروطی دارند، برخی از مدل‌های آن‌ها دارای برآمدگی هستند که به کاربر این امکان را می‌دهد تا از آن در فضای کوچک‌تر یا در یک زاویه خاص استفاده کند. این تراز می‌تواند دو کپسول یا سه کپسول باشد و برای تاسیسات ساختمان (برق و لوله کشی) به فور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تراز مگنتی (Magnetic Levels)
افزودن آهنربا به یک تراز دستی مگنتی، ویژگی خارق‌العاده است. این تراز برای کارهای عمومی ساختمان مانند دیوارچینی یا سنگ فرش کردن کف، به ندرت استفاده می‌شود. حالت مغناطیسی باعث می‌شود این تراز بر روی سطوحی فلزی بچسبد. تراز مگنتی به طور خاص برای کاربردهای لوله کشی استفاده می‌شود. کاربر بدون آنکه تراز را دست بگیرید، می‌تواند آن را روی سطح فلزی قرار بدهد و شرایط تراز بودن لوله را بررسی کند. اگر به اندازه گیری دقیق‌تری نیاز دارید، تراز مگنتی معمولا به صورت دیجیتالی نیز در بازار موجود هستند.
تراز لیزری (Laser Levels)
این تراز با انتشار خطوط لیزری افقی و عمودی، میزان تراز بودن سطوح را مشخص می‌کند. تراز لیزری اغلب دارای یک سه پایه است که بر روی آن سوار می‌شود تا با کنترل پنلی که دارد، لیزرها بر روی سطح انداخته شده تا میزان عدم تراز بودن مشخص شوند. از این تراز برای نصب انواع کلید و پریز، چسباندن کاغذ دیواری، نصب و تراز نمودن ستون، نصب انواع کاشی و سرامیک، اتصال تجهیزات به دیوار، پارتیشن‌بندی و دیوارهای کاذب، نصب و هم راستایی دو پنجره کنار هم، نصب کابینت و قفسه‌های آشپزخانه استفاده می‌شود.
تراز دستی با لامپ اِل ای دی (LED Lights Levels)
در بعضی از ترازها از چراغ‌های LED برای کمک به بیشتر دیده شدن کپسول‌ها استفاده شده است. فقط به خاطر داشته باشید که تراز شما یک جزء الکترونیکی دارد. در حالی که محفظه‌های کپسول معمولا خوب آب‌بندی شده‌اند، باید مراقب باشید که آب به داخل آن‌ها راه پیدا نکند. شما همچنین باید یک باتری اضافی داشته باشید و مطمئن شوید که در وسط کار یکدفعه کپسول‌ها خاموش نمی‌شوند. تراز با لامپ LED برای محیط‌های تاریک مورد استفاده قرار می‌گیرد و کاربران برای کارهای عمومی ساختمان هیچ نیازی به آن ندارند.
کلام آخر
هر پیمانکار و بنایی ابزارهای مختلفی را دارد که باید در انبار خود داشته باشد. یکی از این ابزارهای مهم تراز دستی است. تراز خوب به شما اطمینان می‌دهد که هر آنچه می‌سازید درست و صحیح اجرا شده است. یقینا هیچ دیواری کج بالا نمی‌رود یا هیچ کابینت آشپزخانه‌ای به شکلی کج در محل خود قرار نمی‌گیرد. با یک تراز می‌توان مطمئن شد که یک سطح آیا از نظر افقی یا عمودی تراز است یا خیر!
