تخریب یکی از عملیات ضروری ساخت‌و‌سازهای امروزی است. بازسازی ساختمان‌های قدیمی نیاز به تخریب سازه اولیه دارد. احداث سازه‌های مدرن‌تر و یا شاید بلندتر نیاز به تخریب سازه‌های قدیمی‌تر دارند. گاهی نیز تخریب سازه‌های بتنی در حال ساخت به دلیل اشتباهات محاسباتی در روند ساخت الزام‌آور می‌شوند. در این مقاله به بررسی انواع روش‌های تخریب ساختمان بتنی، مراحل پیشرفت آن و ماشین آلات مورد نیاز می‌پردازیم. در ادامه با ویکی ساختمون همراه باشید.
انواع روش‌های تخریب سازه کدام است؟
تخریب ساختمان بتنی به روش‌های زیادی انجام می‌شود و این روش‌ها با توجه به شرایط از قبیل نوع سازه، محیطی که سازه در آن واقع شده است، نوع اسکلت سازه، مورد بازیافت قرار گرفتن نخاله‌های ساختمانی یا دفن شدن آن‌ها، ارتفاع سازه و ویژگی‌های دیگر انتخاب می‌شود. در این مقاله به چند روش مرسوم تخریب ساختمان بتنی اشاره می‌شود.
تخریب ساختمان بتنی بلند
ساختمان‌ها و سازه‌های بتنی بلند هر نوعی که داشته باشند شرایط ویژه‌ای را باید در خصوص آن‌ها اعمال کرد تا از تخریب ایمن و کامل اطمینان حاصل شود. شایان ذکر است، که منظور از ساختمان‌های بلند در واقع سازه‌هایی با ارتفاع بیشتر از ۲۰ متر است. در ادامه دو روش رایج برای تخریب این ساختمان‌ها توضیح داده شده است.
روش از بالا به پایین به وسیله ماشین آلات سنگین
این روش به طور کلی برای سازه‌های بالای ۲۰ متر که دارای همسایگان فراوان است و امکان به کار بردن روش‌های دیگر مانند انفجار و گوی مقدور نیست، به کار گرفته می‌شود. در روش تخریب ساختمان بتنی با استفاده از ماشین آلات سنگین، معمولاً با استفاده از ادوات ساختمان سازی مانند بیل مکانیکی و با اتصال بازوهایی نظیر پتک، سنگ شکن و قیچی روند تخریب انجام می‌شود.
اصولاً تخریب از بالا، با استقرار بیل مکانیکی در پشت بام سازه‌ای که تخریب در آن صورت می‌گیرد آغاز می‌شود. نقشه تخریب از پیش تعیین شده است و استحکام سازه ساختمان در اثر اضافه بار بیل مکانیکی نیز بررسی شده و در صورت نیاز به شمع گذاری، این عملیات پیش از استقرار بیل مکانیکی در طبقات پایین‌تر از تخریب انجام می‌شود. استقرار بیل مکانیکی روی پشت بام نیز با استفاده از جرثقیل انجام می‌گیرد که اگر مساحت زیادی را شامل می‌شود و نیاز به مسدود کردن خیابان و تخلیه محله‌های اطراف است، باید نسبت به اخذ مجوزهای لازم به شهرداری و اداره آگاهی مراجعه شود.
پایین آمدن بیل مکانیکی از طبقات باید به وسیله رمپ‌های استاندار با شیب یک درجه تا نهایتاً یک ۱/۷ درجه انجام گیرد. فاصله بیل مکانیکی از لبه بام نباید کمتر از ۲ متر باشد. همچنین فاصله آن از بازشوهای کف و لبه‌های پیش آمده نظیر کنسول‌ها نیز نباید کمتر از ۱ متر باشد.
عملیات تخریب از ابتدا به ترتیب شامل تخریب سازه‌های پیش آمده نظیر بالکن، ایوان، تراس و سایبان، سپس به دال کف می‌رسد که باید از میانه آغاز و تا ستون‌ها ادامه پیدا کند. تیرهای کف نیز باید به ترتیب تخریب شوند که روند آن از تیرهای پیش آمده یا کنسول، تیرهای میانی و سپس تیرهای اصلی است. در آخرین مرحله نیز پس از تخریب تیرها ستون‌ها تخریب می‌شوند.
روش انفجاری
تخریب ساختمان بتنی با روش انفجاری معمولاً در سازه‌های بلند یا وسیع مانند پل و سدها که زمان در تخریب آن‌ها مهم است اجرا می‌شود. گاهی سازه بسیار فرسوده است و باید در اسرع وقت تخریب شود تا آسیب‌های جبران‌ناپذیری به افراد ساکن در آن یا سازه‌های اطراف وارد نکند. از سوی دیگر در روند ساخت برخی از سازه‌ها اشتباهاتی روی می‌دهد که تخریب سازه و ساخت سازه جدید مد نظر است و در این مورد زمان از خسارت بیشتر به کارفرما جلوگیری می‌کند. در این شرایط از تخریب به روش انفجار استفاده می‌شود.
سازه و شرایط آن در این روش تخریب باید مورد مطالعه دقیق قرار گیرد و با استفاده از نرم افزارها پیش‌بینی روند انفجار و جاگذاری مواد منفجره انجام شود. در این روش خطراتی نظیر منفجر نشدن مواد منفجره، زودتر از موعد منفجر شدن و اختلال در مواد منفجره در اثر نویزهای الکتریکی و الکترومغناطیسی وجود دارد که همگی باید مد نظر قرار بگیرند.
تخریب ساختمان بتنی کوتاه
تخریب ساختمان‌های بتنی کوتاه نیز شرایط ویژه‌ای را می‌طلبد و به این منظور از دو روش جداگانه استفاده می‌شود که در ادامه بیشتر توضیح داده شده‌اند.
روش از بالا به پایین دستی
شهرداری با توجه به تراکم و قدمت بافت در منطقه‌های شهری، اجازه تخریب به وسیله ماشین آلات سنگین را به پیمانکاران تخریب نمی‌دهد. اصولاً تخریب ساختمان بتنی با ارتفاع کمتر از ۲۰ متر در محدوده‌های متراکم شهری با استفاده از ابزارهای دستی سبک و با روش از بالا به پایین انجام می‌شود.
در این روش ابتدا تخریب بخش‌های قابل بازیافت مانند: کابینت‌ها، درها، شیشه‌ها، پنجره‌ها و … انجام می‌گیرد و سپس از آخرین طبقه اقدام به تخریب سازه‌های پیش آمده نظیر بالکن، تراس و ایوان می‌کنند و در ادامه به تخریب کف سازه به ترتیب از بالا به پایین، اتاق و تأسیسات آسانسور، مخازن آب احتمالی و موارد دیگر اقدام می‌نمایند. پس از آن تخریب دال‌ها از میانه به سمت تیرها انجام می‌شود. پس از تخریب کف به تخریب تیرهای جلو آمده یا کنسول‌ها، تیرهای فرعی و تیرهای اصلی انجام می‌شود. در انتها نیز پس از تخریب تیرها، ستون‌ها هم برداشته می‌شوند.
مراحل تخریب ساختمان بتنی کوتاه به روش دستی چیست؟
- قطع برق ساختمان از پشت کنتور و انتقال کنتور در صورتی که در داخل ساختمان باشد.
- درخواست قطع انشعابات گاز از اداره گاز محل و قطع آب ساختمان با بستن شیر فلکه کنتور آب
- هنگام تخریب باید از انشعابات اصلی آب، برق، گاز و تلفن محافظت کرد تا هنگام عملیات تخریب به آن‌ها آسیبی نرسد.
- جدا نمودن شیرآلات و تجهیزات برقی و مکانیکی شامل آب گرم‌کن، پکیج، کولر آبی، کولر گازی، فن‌های سرویس بهداشتی و آشپزخانه، هود، کابینت‌های آشپزخانه و سینک، روشویی، سینک ظرف‌شویی، اجاق شومینه، گاز رومیزی، لامپ‌ها، کلید پریزها، لوسترها و خارج کردن سیم‌های برق از داخل دیوارها
- احداث حریم ایمن طبق ضوابط شهرداری و مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان
- جداسازی شیشه‌ها از درها و پنجره‌ها، جداسازی بازشوها که شامل درهای چوبی و آهنی بازشو و پنجره‌ها می‌شود، جداسازی چهارچوب فلزی درب‌های چوبی، چهارچوب درب‌های فلزی از دیوارها
- برچیدن عایق رطوبتی و مصالح شیب بندی و رسیدن به پوشش سقف
- تخریب ساختمان بتنی از پوشش سقف آن از بالاترین طبقه به سمت پایین با چکش هیدرولیکی انجام می‌شود.
- بارگیری و حمل مواد ناشی از تخریب شامل نخاله‌های ساختمانی و آهن آلات فرسوده غیرقابل استفاده و قدیمی قابل استفاده جهت کاربری‌های غیر سازه‌ای به خارج از کارگاه جهت بازیافت یا تدفین
- در صورتی که فونداسیون ساختمان بتنی باشد، تخریب فونداسیون بتنی و بارگیری مواد ناشی از تخریب آن به خارج از کارگاه
- پر کردن مقداری از ارتفاع چاه‌های فاضلاب قدیمی با آهک و سپس با خاک یا مخلوط معدن و به هیچ عنوان با مواد ناشی از تخریب سقف‌ها و دیوارها این کار صورت نگیرد زیرا مکانی برای تجمع حیوانات و حشرات موزی ساختمان خواهد شد و آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از چاه‌های فاضلاب فرسوده به شبکه آب‌های زیرزمینی و شبکه فاضلاب منتشر خواهد شد.
روش گوی در تخریب ساختمان بتنی
تخریب ساختمان بتنی با استفاده از روش گوی معمولاً در تخریب سازه‌های پهن مانند سوله‌ها و کارخانه‌ها که محیط اطراف آن‌ها باز است و سازه دیگری وجود ندارد و یا به طور کلی به منظور تخریب سازه‌هایی نظیر سوله‌ها، انبارها و سازه‌های صنعتی مانند کارخانه‌ها، انجام می‌شود. گوی تخریب معمولاً از جنس فولاد و وزن تقریبی ۶ تن است که به بیل مکانیکی یا جرثقیل متصل است. تخریب ساختمان بتنی با استفاده از گوی معمولاً به دو صورت انجام می‌شود. روش سقوط از بالا و روش پرتاب آونگی که در ادامه مختصراً به آن‌ها پرداخته شده است.
روش سقوط از بالا روش معمول تخریب ساختمان بتنی با استفاده از گوی است. در این روش گوی در بالای سازه در محل مورد نظر با فاصله ۳ متر مستقر می‌شود و سپس روی سازه‌ای که مورد تخریب واقع می‌شود رها می‌شود. روش آونگی هم دومین روش تخریب ساختمان بتنی با استفاده از گوی است. در این روش گوی به وسیله جرثقیل در کنار سازه مورد نظر قرار می‌گیرد و به وسیله کابلی از یک سو به عقب کشیده می‌شود و سپس رها می‌شود. ارتفاع بازویی که گوی از آن آویخته شده نباید بیشتر از ۳ متر بالاتر از سقف قرار گیرد.
در روش تخریب سازه بتنی با استفاده از گوی باید تا شعاع ۵۰ برابر ارتفاع ساختمان تخلیه شود و در صورت امکان فضای کارگاهی فنس کشی شود تا از ورود افراد در حین عملیات تخریب جلوگیری شود، یک فرد به عنوان راهنما نیز برای کمک به اپراتور جرثقیل باید در حین انجام عملیات حضور داشته باشد.
