معماری ترکیه از گذشته تا امروز

در سالهای اول جمهوری ترکیه، معماری ترکیه تحت تأثیر معماری سلجوقی و عثمانی قرار گرفت. با این حال، از دهه 1930 از معماران آلمان و اتریشی دعوت نمودند تا معماری مدرن را با معماری سنتی ترکیه ترکیب کنند. ترکیه به دنبال یک معماری مدرن اما ملی بود. 

تحولی در معماری ترکیه

از دهه 1950، انزوا در معماری کلیه ی کشور ها، به خصوص ترکیه شروع به کاهش یافتن کرد، معماران ترک با الهام از معماری کشور های مختلف تصمیم گرفتند، که با ترکیب معماری سنتی ترکیه با معماری سایر کشور ها معماری جدیدی را در ترکیه ایجاد کنند. متاسفانه تا اواخر سال 1980، ترکیه از تکنولوژی و منابع مالی کافی برخوردار نبود. ولی با شروع رشد صادرات در این کشور معماری ترکیه به سمت پیشرفت حرکت کرد.

 تا سال 1950 معمار کافی در ترکیه وجود نداشت، به همین دلیل ترکیه از معماران آلمان، اتریش، سوئیس و فرانسه دعوت نمود تا  شروع به ساخت و ساز درشهر آنکارا کنند. حدود 40 معمار و برنامه ریز شهری بین سال های 1924 تا 1942 در پروژه های مختلف (عمدتا در آنکارا و تا حدودی در استانبول و ازمیر) طراحی و نظارت داشتند.

خلاصه ای از روند معماری ترکیه

ترک ها در چادرهای گنبدی در محیط طبیعی زندگی می کردند و آنها عشایری بودند. این چادرها بعدا معماری ترکیه و هنرهای تزئینی را تحت تاثیر قرار داد.
زمانی که ترکهای سلجوقی به ایران آمدند، با معماری سنتی ایران آشنا شدند. با ساختن عناصری از سنت های خود، ساختمان های جدیدی را بنا کردند. یکی از مهمترین آن ها اولین مدارس علمی مسلمانان در قرن 11 بود که توسط وزیر معروف نظام الملک ساخته شد، یکی دیگر از آثار سلجوقی طاق ها، گنبد ها و مقبره های بزرگ می باشند. در ساختمان های سلجوقی، آجر به طور کلی استفاده می شده، ولی نمای دیوارهای داخلی و خارجی با سنگ مرمر و گچ تزئین شده است.

چوب در معماری ترکیه

در عمده ساختمان های مربوط به دوره سلطانی آناتولیٍ، چوب از اهمیت خاصی برخوردار بوده است به طوری که به جز محل درب و پنجره ها، در جاهایی که ستون ها بیشتر جنبه تزیینی داشته است، به صورت افقی در بنا به کار برده می شده است. 

معماری ترکیه در دوره عثمانی به اوج خود رسید. معماری عثمانی که تحت تأثیر سلجوقی، بیزانس و معماری عرب قرار داشت، سبک خود را توسعه داد.
سالهای 1300 تا 1453 اولین دوره عثمانی است که هنر عثمانی در جستجوی ایده های جدید بود. یکی از مهمترین هنر های عثمانی، اولین نمونه از مساجد تک محوری عثمانی است.
در زمان حکومت عثمانی، مسجد به تنهایی وجود نداشت و در کنار مسجد، آشپزخانه، مدارس دینی، بیمارستان ها، حمام ترکی و مقبره ها وجود داشتند.
پس از فتح استانبول، معماری استانبل در قالب کلاسیک قرار گرفت. در طول دوره های کلاسیک، حیاط مساجد به یک حیاط داخلی و یک حیاط بیرونی تبدیل شده است. 
نمونه هایی از دوره کلاسیک معماری عثمانی را که شامل مساجد، پل ها و مدارس است می توانیم در کشور های مصر، تونس، الجزایر، بالکان و مجارستان مشاهده کنیم.
در طول سالهای 1720 تا 1890، دوره ی هنر کلاسیک عثمانی بود. در قرن هجدهم، هنر عثمانی تحت تاثیر تزئینات غربی قرار گرفت؛ باروک، روکوکو، امپیر و دیگر سبک های ترکیبی با هنر عثمانی. چشمه سازه های مشخص این دوره شد.
در سال های 1970، کارهای بازسازی ساختمان های قدیمی که معماری آنها برجسته بود انجام شد تا آنها را به هتل ها و رستوران هایی برای استفاده عمومی تبدیل کنند. همچنین در این دوره، بازگشت به سبک های معماری ترکی، با تکنیک های معاصر ترکیب شده بود.

معماری این دوره از یک سو از معماری مرسوم سلجوقی تأثیر گرفته و ازسوی دیگر از ویژگی های معماری روم و یونان بهره مند است. ایا صوفیه یکی از آثار به جا مانده از قبل اسلام است با شروع تمایلات غرب گرایانه در میان آخرین حاکمان عهد عثمانی و تداوم آن در دوره جمهوری، ارزشهای غربی بر معماری و شهرسازی ترکیه تسلط یافتند و ساختمان های مدرن اکثراً تقلیدی از سبک اروپایی شدند. اغلب، مواد اولیه برای ساختمان های کوچک شامل سیمان و آجر و برای سازه های بلند شامل شیشه، بتن و تیرآهن است. علاوه براین از معماران غربی هم برای ساخت بناها، مخصوصا بناهای دولتی، دعوت می شود و طرحهای بسیاری به وسیله شهرسازان و معماران غربی تهیه و اجرا می گردد.

سینان با ساختن مسجد سلیمیه هماهنگ ترین و موفق ترین نمونۀ معماری مرکزگرا را به نمایش گذاشته است. معماری عثمانیان با ساخت آرامگاه ها، مدارس، کتابخانه ها، قصر و ویلا، کاخها، کاروانسراها و علی الخصوص قناتهای آب، شاهکارهای بسیاری خلق نموده اند. امروزه می توان آثار و نمونه های هنر عثمانی همانند مینیاتور، چینی سازی، خطاطی، تذهیب، قالی، پارچه، فلزکاری و حکاکی چوب را که در موزه هایمان به معرض نمایش گذاشته شده است، براحتی مشاهده نمود.

معماری نوین ترکیه

معماری امروز ترکیه نیز همانند ایران به سمت معماری اروپایی و غرب گرایی می رود و تا حدودی از معماری اصیل و سنتی ترکیه دارد فاصله می گیرد.