مالیات بر ارث چیست و میزان آن چقدر است؟ شرایط معافیت و فرار از مالیات

مالیات بر ارث، مالیات بر کسانی است که از اموال شخص متوفی دارایی به ارث می‌برند، درخواست می‌شود. نرخ مالیات، به وضعیت محل سکونت، ارزش ارث و رابطه ذینفعان با شخص متوفی بستگی دارد.

این نوع مالیات از دیرباز تاکنون وجود داشته است و تنها در دوره‌های خاصی به روزرسانی شده است. اما افراد اغلب می‌پرسند: «مالیات بر ارث چیست، چقدر است؟ و به چه چیزهایی تعلق می‌گیرد؟» برای پاسخ با ویکی ساختمون همراه باشید.

مالیات بر ارث چیست؟

مالیات بر ارث (مالیات بر وراثت) مالیاتی است که بر کلیه اموال شخص متوفی بسته می‌شود. این مالیات باید توسط افرادی که از متوفی ارث می‌برند، پرداخت شود. مبلغ مالیات بر ارث به مقدار سهم و میزان خویشاوندی وارثین نسبت به متوفی تعیین می‌شود.

اولین قانون مالیات بر وراثت در ایران مربوط به سال 1316 است که به تصویت مجلس وقت رسیده بود. اما بعد از چندین بار اصلاح بالاخره در سال 1394 قانون مالیات‌های مستقیم توسط مجلس اصلاح و در سال 1395 ابلاغ شد. طبق این اصلاحیه، کلیه مواد قانونی حاکم بر مالیات بر ارث تغییر کرد.

در حقیقت، متوفیان قبل از تاریخ 95/1/1 براساس قانون قبلی و متوفیان بعد از این تاریخ براساس قوانین جدید تعیین تکلیف خواهند شد. در قانون قبل از 95 دو عامل در تعیین میزان مالیات نقش داشتند که شامل میزان ترکه (در اصطلاح حقوقی به معنای دارایی‌های اثبات شده فرد متوفی) و تعداد وراث بود.

مطلب پیشنهادی: مالیات های بخش مسکن چیست و شامل چه مواردی است؟

ترکه شامل دو بخش اعم از دارایی‌ها و تعهدات فرد متوفی است. به عبارتی، برای متوفیان قبل از سال 95، ابتدا ترکه آن‌ها ارزش‌گذاری شده و سپس تعهدات و دیون مربوطه از آن کسر می‌شود. در صورت نیاز، معافیت‌های مالیاتی به آن تعلق می‌گیرد تا در نهایت بر طبق قانون، میزان مالیات هر ورثه مشخص شود.

این در حالی است که برای متوفیان بعد از سال 95، قانون به گونه دیگر اجرا می‌شود. برای این دسته از عزیزان، نخست اموال باقی‌مانده دسته‌بندی خواهد شد و سپس براساس دسته مربوطه به آن مالیات تعلق می‌گیرد.

مالیات بر ارث چقدر است؟

مالیات بر ارث بسته به رابطه بین متوفی و وراث با نرخ‌های افزایشی اخذ می‌شود:

• دسته اول (وراث درجه اول): والدین، همسر، فرزندان، نوه‌ها
• دسته دوم (وراث درجه دوم): پدربزرگ و مادربزرگ، خواهر و برادر، خواهر زاده‌ها، برادرزاده‌ها
• دسته سوم: (وراث درجه سوم): عمو، دایی، خاله، عمه و فرزندان آن‌ها

برطبق ماده 17 قانون مالیات‌های مستقیم سال 1395، کمترین درصد مالیات متعلق به دسته اول است و برای دسته‌های دوم و سوم، به ترتیب مالیات دو و چهار برابر پرداخت می‌کنند. اموال و دارایی مختلف نیز مالیات متفاوتی دارند. بنابراین، نمی توان به طور دقیق گفت که مالیات بر ارث چند درصد است!

برای مثال، درصد مالیات بر ارث دسته اول به صورت زیر محاسبه می‌شود:

• وسایل نقلیه موتوری هوایی، زمینی و دریایی (2 درصد)
• حق‌الامتیاز و سایر حقوق مالی (10 درصد)
• املاک و حق واگذاری محل 1.5 برابر نرخ‌های ماده 59
• سپرده بانکی، انواع اوراق بهادار و سود متعلق به آن‌ها (3 درصد)
• سهام، سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها 1.5 برابر نرخ‌های ماده 143
• اموال متوفی ایرانی خارج از کشور (10 درصد)

نکته: کل املاک یک ایرانی، بدون در نظر گرفتن مکان، مشمول مالیات بر ارث می‌شود. غیرایرانی‌ها فقط برای املاک واقع در ایران مشمول مالیات بر وراثت می‌شوند.

پرس و پاسخ

1- کدام موارد شامل معافیت مالیات بر وارثت می‌شوند؟

در حال حاضر معافیت مالیات بر وارثت به شرح زیر است:

• اموال شهدای انقلاب اسلامی به وراث طبقات اول و دوم
• اثاث البیت محل سکونت متوفی یعنی وسایل ضروری زندگی و لوازم خانگی
• اموالی که برای وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و دستگاه‌هایی که بودجه آن‌ها توسط دولت تامین می‌شود.
• وجوه بازنشستگی، پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، بازخرید خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی، وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه یا بیمه‌گذار یا کارفرما از قبیل انواع بیمه‌های عمر و زندگی، خسارت فوت، بیمه عمر.

2- فرار از مالیات بر ارث چه عواقبی دارد؟

پرداخت این مالیات واجب است و فرار کردن از آن مشمول برخی جریمه‌ها خواهد شد. مهم‌ترین جریمه می‌تواند عدم انجام انتقال دارایی به ورثه است. بدین معنا که ورثه باید مالیات بر ارث را پرداخت کنند تا صاحب دارایی متوفی شوند.

3- مالیات بر ارث مغازه چقدر است؟

بر اساس قانون جدید، مالیات وراثت مغازه برای متوفیان بعد از سال 95 به میزان 3 درصد قیمت اعلام شده مغازه توسط کارشناس رسمی اداره مالیات است. براساس این قانون، 3 درصد از قیمت اجناس داخل مغازه نیز مشمول پرداخت مالیات می‌شوند.

4- مالیات بر ارث خودرو چقدر است؟

براساس قانون، درصد مالیات وراثت خودرو به میزان 2 درصد ارزش و قیمت اعلام شده خودرو توسط کارشناس سازمان امور مالیاتی است. البته این درصد برای دسته اول بوده و مالیات دسته‌های دوم و سوم به ترتیب دو تا چهار برابر افزایش می‌یابد.

5- مالیات بر ارث ملک مسکونی چقدر است؟

باید نخست ارزش ملک مورد نظر توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی تعیین شود. بعد از آن برای هر کدام از طبقات ساختمان یک مالیات در نظر گرفته می‌شود که برای دسته اول وراث این مبلغ به میزان 7.5 درصد از ارزش تعیین شده ملک خواهد بود. برای دسته‌های دوم و سوم که هم مطابق قانون دو و چهار برابر بیشتر خواهد بود.

6- مالیات بر ارث سپرده بانکی چند درصد است؟

براساس قانون جدید، مالیات بر ارث سپرده‌های بانکی برای وراث طبقه اول به اندازه 3 درصد است. برای دسته‌های دوم و سوم که هم مطابق قانون، دو و چهار برابر بیشتر خواهد بود.

7- مالیات بر ارث زمین و املاک زراعی چقدر است؟

براساس قانون جدید، مالیات بر ارث سپرده‌های بانکی برای وراث طبقه اول به نرخ اندازه 7.5 درصد است. برای دسته‌های دوم و سوم که هم مطابق قانون دو و چهار برابر بیشتر خواهد بود.

سخن آخر

قانون مالیات بر ارث سال 1395 را به تفصیل بیان کردیم. برای سال‌های قبل از 95 ریزکاری‌های محاسباتی مالیات ممکن است کمی پیچیده باشد. به همین منظور ضروری است افراد با مراجعه به سازمان مالیات کشور، نسبت به حق پرداخت مالیات بر وارثت آگاهی‌های لازم را کسب کنند. به هر روی، ارثیه همیشه موضوعی داغ بوده و اغلب به کشمکش‌ها و دعواهای خانوادگی منجر می‌شود.

نظر خودتان را با درباره مالیات بر وراثت بیان کنید، ما منتظر شنیدن نظرات و ایده‌های شما هستیم.