قراردادهای امانی
در این روش کارفرما علاوه بر تأمین منابع مالی پروژه، تمامی خدمات پروژه مشتمل بر جمع آوری اطلاعات، طراحی، تدارک ماشین آلات، تجهیزات و مصالح ساختمانی، ساخت و مدیریت پروژه را در درون مجموعه خود تأمین نموده و تمامی مسئولیت های انجام پروژه را خود برعهده می گیرد. مهمترین مسئله در این روش آن است که هزینه ها و خریدها مستقیماً توسط کارفرما صورت می گیرد و کارکنان توسط کارفرما هدایت می گردند. این روش، به خصوص وقتی مناسب است که دامنه کار کوچک، مشخصات آن ساده و طبیعت آن روان باشد. البته اصل اساسی این است که کارفرما در سازمان خود، نیروی اجرائی آموزش دیده و ماهر برای کارهای ساختمانی داشته باشد و در نتیجه برای به کار گیری و استفاده از آن ها این روش را انتخاب مینماید.
در این سیستم مالک باید جریانی پیوسته از پروژه های در حال اجرا داشته باشد تا بتواند نیروی کار بزرگی را برای کارهای اجرایی درونی سازمان حفظ کند. البته ممکن است کارفرما قسمت اعظم پروژه را در هر مورد از جمله طراحی، تدارک یا ساخت به پیمانکاران برون سازمانی بسپارد.
گاهاً در بعضی از دستگاه های اجرایی به لحاظ نوع و ماهیت کار، تشکیلاتی برای اجرای امانی طرح ها به وجود می آید که تحت یک مدیریت مجزا و به صورت یک واحد مستقل لیکن زیر نظر مدیر مسئول دستگاه اجرایی نسبت به اجرای پروژه های محوله به صورت امانی اقدام می نماید.
مزایای روش امانی
در این سیستم چون هیچ قراردادی منعقد نمی شود، کارفرما از مزایای حذف هزینه های پیگیری روش های مرسوم انعقاد قرارداد بهره می برد. در زمان هم صرفه جویی می شود. به علاوه در این بخش سودی که پیمانکار عمومی و پیمانکاران جز می بایست تحصیل کنند، حذف می شود، همچنین ادعا می شود که کاهش هزینه برای کارهای مهندسی و بازرسی نیز قابل تصور است. البته در مورد پروژه هایی که در آنها بسط و تفضیل نقشه ها لازم نیست، این سخن درست است.
به طور کلی مزایای این روش را به صورت زیر می توان خلاصه نمود:
- امکان تغییر یا تعویض پیمانکاران دست دوم و تغییر و تحول در کارهای مختلف، با کمترین هزینه و خسارت.
- امکان استفاده از کارگران فنی با سابقه (که توسط افراد و مجریان دیگر معرفی می شوند).
- حذف هزینه های بالاسری (اوورهد) دستمزد افراد که در قرارداد های پیمانکاری اضافه می شود .
- این روش در پروژه هایی که اتمام آنها در تاریخ معینی مدنظر می باشد ، یا برای سر و سامان دادن و به ثمر رساندن پروژه هایی که پیمانکاران آنها خلع ید شده، می تواند مفید باشد و پرسنل قبلی پیمانکار را هم به راحتی می توان بکار گرفت .
معایب روش امانی
با توجه به اینکه سرمایه گذار الزاماً دانش فنی و توانایی لازم انجام پروژه را در درون سازمان خود دارا نبوده و از طرفی با وجود منابع توانمند خارجی ارائه دهنده خدمات، نیاز به بسط و گسترش سازمان خود نمی بیند، لذا این سیستم به ندرت به کار گرفته می شود و عمدتاً در سازمان هایی که پروژه های توسعه را درون سازمانی انجام می دهند و لزوماً واجد توان و دانش فنی لازم برای اجرا چنین پروژه هایی هستند، بکار می رود.
از معایب عمـده این روش عـدم وجود انگیزه در شرکت های دولتی و مجموعه کارفرما است که در کشور ما عمدتاً بدنه ی دولت می باشد و در نتیجه برخلاف انتظار، قیمت تمام شده این پروژه ها عموماً کمتر از حالت های دیگر نمیشود. همچنین سرعت کار افت می کند و اطمینانی از کیفیت بهتر در مراحل مختلف پروژه وجود ندارد. اصولاً می بایست اجرای کار امانی بین 15 تا 20 درصد از لحاظ قیمت ارزان تر تمام شود"مبلغی که به عنوان سود پیمانکار در روش امانی در نظر گرفته می شود" اما تجربه نشان داده که به جز در مواردی اندک، کار امانی از کار پیمانی گران تر تمام می شود.
از دیگر مشکلات این روش تراکم فعالیت های طراحی و اجرا و مدیریت مراحل مختلف در مجموعه کارفرماست. به همین دلیل این روش معمولاً در پروژه های کوچک مورد استفاده قرار می گیرد.
در این روش کارفرما نیازمند یک گروه از مهندسان حرفه ای و با تجربه، کارگران فنی و ماشین آلات مناسب جهت اجراء می باشد که تبعاً عدم وجود این گروه روند زمانی و کیفی پروژه را مختل می نماید.
در مجموع هزینه تمام شده و بالاسری های این روش به دلیل کاستی های مدیریتی، تدارکات و غیره زیاد می باشد. در طول اجراء نیز مدیریت بسیار قوی جهت تأمین و رفع مسائل و هماهنگی های میان کارکنان و ماشین آلات مورد نیاز را طلب می نماید که عدم وجود آن، روند پروژه را به تنزل می کشاند.
با توجه به توضیحات گفته شده درخصوص امکان استفاده کارفرما از پیمان کاران جزء باید توجه خاصی درخصوص بررسی صلاحیت فنی لازم جهت اجرا و نحوه عقد قراردادهای مربوطه و رسیدگی به دعاویهای احتمالی صورت پذیرد.
به نظر می رسد با توجه به اینکه تنها کارفرما، دخیل در انجام مراحل مختلف اجرای پروژه بوده و کلیه مسئولیتها بر عهده خود اوست، این شیوه برای پروژه های بزرگ و پیچیده جواب گو نمی باشد.به دلیل اینکه نیروهای انسانی و منابع مصرفی در پروژه، با سایر فعالیت های کارفرما در سازمان، در هم آمیخته است، تعیین اقتصادی بودن این شیوه بسیار دشوار است.
از طرفی در اجرای پروژه های بزرگ و پیچیده که نیاز به ماشین آلات خاص، مهندسین کار آزموده و کارگران فنی بیشتر از آنچه که در اختیار سازمان کارفرما است می باشد، بکارگیری این عوامل از خارج سازمان و مدیریت و هماهنگی آنها، بسیار دشوار و پر هزینه بوده و برای کارفرما مقرون به صرفه نیست.
به طور کلی معایب این روش را به شرح ذیل می توان خلاصه کرد:
- در صورت فقدان افراد دلسوز، با تجربه و متخصص، این روش می تواند خسارت های زیادی به دنبال داشته و کار به صورت نیمه تمام و با کیفیت ضعیف رها گردد.
- در نقاطی که پیمانکاران قوی، درست کار و با تجربه وجود دارند و کارفرما اطمینان کافی به صحت عمل آنها دارد ، این روش در مقایسه با سیستم مناقصه ای، دارای محاسن کمتری است.
- در این روش، مشاور و دستگاه نظارت به خوبی قادر به انجام وظایف محوله نخواهند بود.
- روش امانی باید بر اساس نقشه های جامع و کامل و همراه با جزئیات اجرایی و برآورد دقیق شروع شود و یک واحد حسابداری قوی بایستی در سیستم کارفرما حضور داشته باشد.
- وجود یک دفتر نقشه کشی در کارگاه ضرورت داشته و این دفتر آخرین نقشه های اجرایی را را در اختیار مدیر کارگاه قرار میدهد.
- مدیریت کارگاه در استخدام افراد فنی و خرید مصالح بایستی اختیارات تام داشته باشد تا بتواند کار با به انجام رساند، لذا در صورت ناشناس و ناشناخته بودن مدیر این قبیل کارگاه ها، حتماً باید یک حسابدار ورزیده و یک نفر مأمور خرید وارد در کنار دست این افراد قرار بگیرد.
- در صورت استخدام یک یا چند نفر کارگر فاقد صلاحیت، ممکن است مشکلات کارگری به وجود آید.
- در صورت نبودن برنامه زمانبندی دقیق و حساب شده، عملیات از انسجام لازم برخوردار نمی شود.
همانگونه که دیدیم این شیوه تنها در حالات و شرایط محدودی، قابل استفاده است و بسیاری از کارفرمایان با وجود داشتن شرایط لازم، باز هم حاضر به انتخاب این شیوه نیستند. کارفرمایان ترجیح می دهند که با حداقل درگیری در پروژه، انجام کار و نظارت بر آن را به صورت پیمانی به واحدهای متخصص خارج از سازمان واگذار نموده و با فراغت خاطر به سایر فعالیت های سازمان خود بپردازند.
به منظور آشنایی بیشتر با این مبحث و رسیدن به جواب سوالات خود و یا ارائه هر گونه انتقاد و پیشنهاد به بخش مشاوره آنلاین کارگشا مراجعه فرمایید.
منابع:
دپارتمان قراردادها و امور حقوقی سامانه جامع صنعت ساختمان
