بررسی همه جانبه سنگ در ساختمان سازی از مشخصات فنی تا نگهداری آن

قرن هاست که سنگ طبیعی توسط تمدن های مختلف مورد استفاده قرارمی گیرد. سنگ طبیعی مصالحی است که از زمانی که انسانها در غار زندگی می کرده اند، به عنوان سرپناه مورد استفاده قرار می گرفته است. در ابنیه تاریخی موجود در ایران از جمله خانه های تاریخی شمال ایران، تخت جمشید و پل های دوره ساسانی سنگ به کار رفته است. سنگ در بسیاری از نقاط ایران یک مصالح بوم آور، سهل الوصول، فراوان، ارزان و بادوام است. سنگ ها طیف گسترده ای از ترکیبات، نوع، بافت، رنگ و کیفیت را دارند، حتی قطعاتی که از یک منبع استخراج می شود.

کاربرد:

• پی سازی
• فضاهای داخلی
• فضاهای خارجی
• کفسازی
• پوشش نما
• دیوار چینی
• ازاره
• تزئینات

سنگ همچنین در ساخت و ساز های سنگین کاربرد دارد مانند:

• پل ها
• تونل ها
• بهمن گیر
• دیوار حائل
• سنگ چین
• راه سازی

ویژگی ها:

• به عنوان یک محصول طبیعی ذاتا دوستدار محیط زیست است
• چرخه عمر طولانی دارد
• دوام و مقاومت بالایی در شرایط جوی مختلف دارد
• مراقبت و نگهداری از آن به سهولت صورت می پذیرد
• قابل بازیافت است

به لحاظ زمین شناسی سنگ ها به سه گروه تقسیم بندی می شوند:

   1-سنگ های آذرین: شکل گیری این سنگ به این صورت است که مواد مذاب درون زمین سرد شده و این سنگ ها را به وجود می آورد. این گروه را سنگ های آتشفشانی می نامند.

   2-سنگ های رسوبی: منشا همه سنگ های روی زمینی آذرین هستند. در اثر شرایط جوی این سنگ ها خرد شده و در بستر رودخانه حمل شده و نهایتا در دریا ها ته نشین شده، روی یکدیگر قرار گرفته، سفت شده و سنگهای رسوبی را شکل می دهند. این سنگ ها لایه لایه هستند بقایای موجودات دریایی در آنها یافت می شود و در بین لایه های آن ممکن است مقداری خاک رسوب کرده باشد.

   3-سنگ های دگرگونی: برخی از سنگ های آذرین یا رسوبی تحت تاثیر فشار زیاد و عوامل جوی دچار تغییر و دگرگونی می شوند و سنگ های دگرگونی را به وجود می آورند.

خواص فنی سنگ ها:

دسته بندی سنگ ها بر اساس شکل هندسی آنها:

1-سنگ قلوه رودخانه ای(stream stone) : این سنگ ها در مسیر رودخانه در اثر سایش بر روی یکدیگر دارای گوشه های گرد و سطوح صاف و صیقلی هستند. ابعاد کوچک این سنگ ها به عنوان پر کننده درون مصالح دیگر و ابعاد بزرگ آن برای ساخت دیوار استفاده می شود.

2-سنگ لاشه (rubble stone or slate): این سنگ از روش انفجار در استخراج سنگ یا از خورد کردن قطعات بزرگ سنگ بدست می آید. این سنگ شکل هندسی مشخصی ندارد و معمولا در پی سازی و دیوار چینی به خصوص دیوار حائل نگهدارنده خاک به کار می رود.

3-سنگ قواره: این سنگ از سنگ لاشه به دست می آید و دارای ابعاد منظمی است که در اثر تیشه کاری در کارگاه ساختمانی حاصل می شود. از سنگ قلوه برای دیوار های بار بر، جدول سازی و کف سازی استفاده می شود.

4- سنگ باد بر(ashlar): این سنگ را یا از چهار وجه ملات خور آن می تراشند که به آن نیم تراش می گویند و یا علاوه بر چهار وجه پشت آن نیز برش داده شود که به آن تمام تراش می گویند. این سنگ در دیوار های باربر، غیربار بر، تونل سازی، پل سازی، جدول سازی، سنگ فرش و پله کاربرد دارد.

5-سنگ بادکوبه ای(Pitched stone): سنگ بادکوبه ای، سنگ سر تراشی است که دور تا دور وجوه ملات خور آن را با قلم می تراشند و بقیه سطحوح نمایی را تیشه دار می کنند.

6- سنگ پلاک: سنگ پلاک که یکی از پر کاربرد ترین انواع سنگ در صنعت ساختمان است که از برش دادن قله سنگ به صورت چهار ضلعی، با ابعاد کم و ضخامت زیاد حاصل می شود.سطح سنگ پلاک را به صورت های مختلف، تیشه ای، کلنگی، چکشی ، ساب خورده پرداخت می کنند. این سنگ بر حسب ضخامت کاربری های گوناگونی دارد.

رایج ترین سنگ های مصرفی در ساختمان ها بر حسب جنس آنها:

1-ماسه سنگ ها(sand stone) 

2-کوارتزیت (Quartzite)

3-سنگ های آهکی (Limestone)

4-سنگ تراورتن(travertine) 

5-سنگ های رسی ((Claystone or schist

6-سنگ گرانیت (Granite)

7-سنگ مرمر (marble)

8-مرمریت

9-انیکس(Onyx) 

10-توف (Tuff)

هنگامی که مصالح سنگی برای ساختمان مورد نظر انتخاب می شود، به جهت دستیابی به عملیات سنگی مطلوبتر باید نکات زیر را مد نظر قرار داد:

• سنگ به لحاظ ظاهر باید بدون رگه و بدون حفره و سوراخ باشد.
• هنگامی که به سنگ ضربه وارد می شود صدای زنگ بدهد.
• از سنگ های تیره در فضاهایی که در مقابل نور خورشید قرار می گیرد استفاده نشود. زیرا رنگ این سنگ ها با گذشت زمان کمرنگ می شود.
• میزان جذب آب سنگ نباید بیش از 8% وزن آن باشد.
• هر سنگ متناسب با نوع مصرف آن انتخاب شود به بنا به این انتخاب باید در برابر عوامل جوی، سایش، نیروی فشاری و غیره مقاوم باشند. مقاومت فشاری برای قطعات فشاری نباید از 150 kg/cm2 کمتر باشد.

پس از انتخاب سنگ، هنگام انجام عملیات سنگی باید موارد زیر را مد نظر قرار داد.

• در عملیات نصب باید ابتدا سنگ ها را خیس کرد و سپس مورد استفاده قرار داد.
• هنگام دیوار چینی سنگ ها باید طوری قرار گیرند که قفل و بست لازم بین آنها به وجود آید به طوری که بند ها روی یکدیگر قرار نگیرند.
• سنگ های رج اول باید از بقیه بزرگ تر باشند
• ملات بین سنگ ها به اندازه ای باشد که سطوح دو سنگ با یکدیگر تماس نداشته باشند.
• قرار گیری سنگ ها مخصوصا سنگ های لایه لایه باید به گونه ای باشد که نیرو های وارده عمود بر رگه یا خواب طبیعی آنها باشد.
• عملیات سنگی نباید در هوای زیر 5 درجه سانتی گراد صورت گیرد.
• از آنجا که نصب سنگ با خطر سقوط سنگ همراه است لذا روش اسکوپ و اجرای خشک برای نصب سنگ در نما توصیه می شود.
• در کفسازی پس از نصب و دوغاب ریزی کفسازی را در چند مرحله ساب می دهند زیرا ممکن است در محل درز ها قطعات سنگ در یک سطح نباشند.

نگهداری از سنگ:

• جهت جلوگیری از تاثیر عوامل جوی روی سنگ می توان موادی نظیر سیلیکات های سدیم و پتاسیم را روی سنگ مالید تا حفره های سنگ پوشیده شود.
• در صورتی که سطوح سنگ پوسیده و فاسد باشد از پوشش های پلیمری برای ایجاد استحکام استفاده می شود.
• برای تمیز کردن سطح سنگ نظیر مرمر، گرانیت و شیست از مواد پاک کننده رقیق استفاده می شود تا سطح صیقلی آنها آسیب نبیند.
• سطح سنگ های آهکی را باید با برس سیمی یا ساب نمدی تمیز کرد تا لکه ها و شوره های احتمالی ایجاد شده از بین برود.