با استفاده از رنگ ها در شهر، فضای شهری را زنده کنیم!

در این مطلب می خوانید:

بررسی رنگ در سطوح منظر شهری

راهکارهای اجرایی بهره گیری صحیح رنگ در مناظر شهری

رنگ بخش جدانشدنی از کلیه ی محیط ها، مکان ها و فضاهای شهری است که در خیابان ها، میادین، نمای ساختمان ها، فضاهای سبز، تبلیغات و در کلیه ی عناصر منظر شهری دیده می شود. رنگ که از جنبه های مهم زندگی شهری است، نقش بسیار مهم در چهره ی هر شهر دارد، که تأثیر بسزایی در ارتقا کیفیت بصری فضاهای شهری می گذارد، این امر باعث تمایزهای محیطی و ادراک آن ها می شود.  
در نهایت با توجه به اهمیتی که رنگ در فضاهای شهری دارد، تلاش می شود راهکارهای اجرایی برای استفاده ی صحیح از رنگ در مناظر شهری به منظور ایجاد مناظر شهری مطلوب در شبانه روز ارائه شود.

رنگ

رنگ ها که با حس بینایی از طریق محیط ادراک می شوند،  تأثیر بسیار زیادی در فضاها و مناظر شهری دارند که باعث ارتقا کیفیت شهرها و تمایز محیطی می شوند. در ادامه به طور اجمالی رنگ و انواع آن بررسی می شود.
•    رنگ های اصلی:
رنگ های اصلی شامل قرمز، آبی و زرد می شود. این رنگ ها از ترکیب رنگ های دیگر به وجود نمی آیند.
•    رنگ های ثانویه یا فرعی:
رنگ های فرعی شامل رنگ های بنفش، نارنجی و سبز می شود. رنگ های فرعی از ترکیب رنگ های اصلی با یکدیگر به وجود می آیند.
•    رنگ های ترکیبی:
زرد – نارنجی، قرمز – نارنجی، قرمز – بنفش، آبی – بنفش، آبی – سبز، زرد – سبز، این رنگ های از ترکیب یک رنگ اصلی با یک رنگ فرعی به وجود می آیند.

بررسی رنگ در سطوح منظر شهری

به‌ نظر می‌رسد مدیران شهری باید ایجاد آرامش بصری و نشاط شهروندان را به‌عنوان یکی از اهداف مهم در اجرای پروژه‌های شهرسازی مورد توجه قرار دهند تا بتوانند میزان آلودگی‌های دیداری را که اغلب نادیده گرفته می‌شوند، را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند. اما بسیاری از کارشناسان نیز بر این باورند که داشتن شهری عاری از هرگونه آلودگی دیداری و شنیداری علاوه بر اجرای طرح‌های جامع که با هدف نظارت بر تبلیغات و معماری شهری و همچنین حذف المان‌های زاید شهری انجام می‌شود به آموزش همگانی شهروندان نیاز دارد. اگر افرادی که ساکن شهرها هستند نخواهند یا به هر علتی نتوانند در این زمینه همکاری داشته باشند، بدیهی است که نمی‌توان شهرنشینی مدرن را تجربه کرد و در این شرایط بدون اینکه خود متوجه شده باشیم میان آشفتگی‌ها و آلودگی‌هایی که محیط اطرافمان را فرا گرفته‌اند، در حرکت به سوی توسعه و پیشرفت با شکست مواجه خواهیم شد.

سطوح کلان

رنگ در سطح کلان منظر شهری، در شهر و یا بخش عظیمی از شهر قابل مشاهده است که شامل مناظر طبیعی و مناظر مصنوعی می شود. وجود رنگ در سطح کلان، بیشتر مربوط به رنگ غالب در فضا می باشد که در مقیاس وسیعی از شهر مطرح می باشد.

سطوح میانی

رنگ در سطح میانی منظر شهری که سطحی پایین تر از منظر کلان شهری است، در فضاهای شهری (میدان، خیابان، پیاده راه ها، پله ها و …)، بخش ها و مناطق مختلف شهری (بخش تجاری، تفریحی، گردشگری، تاریخی و …) مطرح می شود.

سطوح خرد

رنگ در سطوح خرد منظر شهری، شامل جداره ها، بناها، نمای ساختمان ها، ویترین، تابلوی مغازه ها، نقاشی دیواری، تبلیغات، بیلبوردها، بنرها، وسایل نقلیه، جزئیات عناصر شهری، مبلمان شهری (نیمکت ها، تندیس ها، آبنماها، مجسمه ها و …)، فضای سبز، تزئینات، فضاهای بازی کودکان و سایر عناصر مطرح در سطح خرد شهری می شود.

بررسی رنگ در شهرهای قدیم ایران

در شهرهای قدیم ایران عمدتاً از رنگ های طبیعی مصالح محلی و بومی استفاده می شده است، همین موضوع سبب شده بود که شهر چهره ای هماهنگ و همگون داشته باشد که مطابق با روحیه، اقلیم، شرایط زندگی و فرهنگ مردم باشد. به عبارت دیگر شهرها متناسب با ویژگی های بومی – محلی مربوط به آن شهر رنگ می گرفتند که این وضعیت از شهری به شهر دیگر متفاوت می باشد؛ بر این اساس رنگ هر شهر جنبه ی شناسنامه ای و هویتی برای آن شهر داشت. به عنوان مثال رنگ در شهرهای کویری چون یزد، کاملاً متفاوت با سایر شهرهای ایران بود. همچنین وحدت کلی بر سراسر شهر حاکم بود.
در بخش هایی که از رنگ های متفاوت بهره گرفته شده بود، آرامش بخش و تنوع رنگی به جا و حساب شده کاملاً مشاهده می شود. نمونه های موارد ذکر شده در بخش های تاریخی به جا مانده به وضوح مشخص است.

بررسی رنگ در شهرهای امروزی

در حال حاضر شهرهای ما از لحاظ رنگ شبیه به هم شده اند، نسبت به جنبه های عملکردی و فیزیکی رنگ بی توجه هستیم. حتی ممکن است در بخش هایی که از رنگ بهره گرفته شده است، شاهد اغتشاش رنگی نیز باشیم، چرا که اصول و ضوابط دقیق برای محیط ها و مکان های شهری در خصوص رنگ وجود ندارد. این موضوع سبب شده که شهرهای ما از لحاظ رنگی تا حدی مغشوش شوند. نباید از رنگ ها بدون فکر و کورکورانه استفاده کرد. بر این اساس توصیه می شود در این خصوص ضوابط و قوانین ویژه ای تدوین شود که در راستای هویت مندی بیشتر شهرها، از اصول و قوانین رنگ و ترکیب بندی رنگ در شهرهای قدیمی ایرانی استفاده شود.  

نتیجه گیری

رنگ در مناظر شهری به دلیل تأثیر بسیار زیادی که دارد، باید به طور جامع، اصولی و با دقت فراوان مورد توجه و بررسی قرار گیرد. همواره بایستی توجه داشت انتخاب رنگ مطلوب و صحیح در مناظر شهری چیزی فراتر از سلیقه و پسند شخصی است. بر این اساس توصیه می شود طرح جامع رنگ برای هر شهر تهیه شود، که این طرح بایستی با در نظر گرفتن شرایط محیطی، شرایط آب و هوایی و اقلیمی، مصالح بومی، هویت، سلایق، فرهنگ مردم و نوع فضاها شهر تهیه شود. این طرح سبب می شود که به کارگیری از رنگ در مناطق و بخش های مختلف شهری به طور همه جانبه و هدفمند بهره وری شود.
به کارگیری صحیح و مطلوب از رنگ، باعث ایجاد شادی در فضاها و مناظر شهری زیبا و محیطی دلپذیر برای زندگی اجتماعی شهروندان می شود. در نهایت می توان چنین نتیجه گیری نمود که بهترین الگو برای ترکیب رنگ ها، توجه به مناظر طبیعی و طبیعت است.

راهکارهای اجرایی بهره گیری صحیح رنگ در مناظر شهری

در نهایت، راهکارهای اجرایی به منظور بهره گرفتن صحیح و مناسب رنگ در مناظر شهری به منظور خلق مناظر شهری مطلوب در شبانه روز ارائه می شود:   
•  بهره گیری از رنگ متناسب و مرتبط با فرم و عملکرد
•  توجه به مفاهیم رنگ در هنگام استفاده از آن
•  توجه به منابع نوری (عدم توجه به آن به عنوان یک عامل مهم برای انحراف رنگ است)
•  توجه به تأثیر روان شناسی و فیزیولوژیکی رنگ بر واکنش های انسان در شرایط زمانی و مکانی متفاوت
•  توجه به درک صحیح رنگ و فضایی که از آن رنگ استفاده شده
•  رنگ آمیزی بر اساس شرایط اقلیمی شهر
•  تدوین ضوابط مناسب برای رنگ آمیزی شهری که به اقتضای شرایط محیط، به روز شود.
•  تهیه نقشه ی رنگی منطقه یا شهر
•  تهیه و تدوین طرح جامع رنگ برای یک شهر و توجه به قابلیت بالای اجرای آن و تبعیت از قوانین هماهنگی رنگ ها
•  ارتقا سرزندگی فضاهای شهریث با استفاده از رنگ های متنوع و جذاب در طراحی نما و نقاشی های دیواری و حتی در کف سازی معابر
•  بهره گیری از رنگ های متناسب با هویت و فرهنگ مردم در راستای ایجاد تعلق خاطر افراد

قطعا در آینده طرح های بیشتری از رنگ آمیزی شهری به مناسبت عید نوروز منتشر خواهیم کرد.

مطالب مرتبط:

pdf هم آوایی نور و رنگ در فضای شهری ایرانی

رنگ، بو و زیبایی در طراحی منظر (به کارگیری حواس پنج گانه)

منابع:
•    بل، سایمون، "عناصر طراحی بصری در منظر"، ترجمه : مثنوی، محمدرضا، ناشر: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران، 1387.
•    گروتر، یورگن، 1389، "زیبایی شناسی در معماری"، ترجمه: جهانشاه پاکزاد، عبدالرضا همایون، چاپ ششم، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
•    حسینیون، سولماز، "رنگ در شهر از دیدگاه طراحی شهری"، ماهنامه فنی – تخصصی دانش نما، ویژه نامه سیما و منظر شهری، سال نوزدهم، شماره ‍‍۱۸۰-۱۷۹، اردیبهشت، 1389.
•    زنگی آبادی، علی، تبریزی، نازنین "طراحی و برنامه ریزی مبلمان شهری"، انتشارات شریعه توسعه، چاپ اول، شهریور، مشهد، 1383.
•    محمودی ، کوروش، شکیبا منش، امیر " اصول و مبانی رنگ شناسی در معماری و شهرسازی" ، انتشارات: هله، چاپ اول، تهران، 1384.
•    محمودی ، کوروش، شکیبا منش، امیر "اصول و مبانی رنگ شناسی در معماری و شهرسازی" ، ناشر: انتشارات هله، تهران، چاپ اول 1384.