انواع مختلفی از آجر بر حسب اهداف مشخص در حوزه ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند که آجر بهمنی یکی از آنها است. این آجر که با نام‌های لفتون، زبره یا سوراخ‌دار نیز شناخته می شود، امروزه به صورت ماشینی تولید و برحسب مشخصات ظاهری و کاربردهایی که دارد به راحتی قابل شناسایی است.
مانند هر آجر دیگری، آجر بهمنی نیز دارای قدمت زیادی است که باعث شده است به عنوان یکی از مصالح ساختمانی پرکاربرد مورد استفاده قرار گیرد. با ظهور سفال‌های ساختمانی، امروزه به ندرت در ساختمان‌سازی این نوع آجر مشاهده می‌شود، ولی آجر لفتون سنگ بنای بسیاری از ساختمان‌های قدیمی را تشکیل داده است؛ با ویکی ساختمون همراه باشید.
آجر بهمنی چیست؟
آجر بهمنی از خاک رس و تحت گرما تولید می‌شود که اغلب در رنگ‌های قرمز، گلبهی، و زرد می‌باشد. این آجر را با ظاهر بسیار منحصربه فردش می‌شناسند، وجود سوراخ و شکل کاملاً مکعبی و مستقیم با گوشه‌های تیز، از جمله مشخصات ظاهری این آجر هستند.
ضخامت آجرنما زبره معمولاً بین 3 تا 5 سانتی‌متر است و به طور خاص برای بهبود عملکرد فنی و ساختاری یک دیوار یا ساختمان به کار گرفته می‌شوند. این آجر از نظر عملی برای بهبود ظاهر ساختمان استفاده مفیدتری دارد.
علت رنگی بودن این آجر به نحوه چیدن آن در کوره و شیوه پخش آتش دادن مربوط می‌باشد؛ یا ممکن است مربوط به اکسیدهای فلزی (اغلب آهن) باشند که در مواد اولیه آجر موجود هستند.
در ایران تنها یک نوع آجر لفتون از دیرباز تولید می‌شود، ولی در جهان به کشورهای اروپایی دو نوع از این آجر ساخته و به بازار عرضه می‌شوند:
- آجر کلاس A که دارای مقاومت فشاری بیشتر از 125 N / mm² و جذب آب کمتر از 4.5٪ است.
- آجر کلاس B که دارای مقاومت فشاری بیشتر از 75 N / mm² و جذب آب کمتر از 7٪ است.
نکته: این آجر به دلیل تولید آن در شهرهای مختلف دارای نام‌های گوناگون است. برای مثال، آجر لفتون در روستای لفتون اصفهان و یا آجر بهمنی در شهرستانی به همین نام در اصفهان تولید می‌شود. اما در کل این آجرها با اسامی مختلف همگی سوراخ‌دار هستند.
نکته: به دلیل آنکه خاک رس موجود در اصفهان از نظر خالصی، بهترین نوع در تمام ایران است، آجر سوراخ‌دار اغلب در این استان تولید می‌شود.
مشخصات کلی آجر لفتون
اگر قصد دارید از آجرهای بهمنی در پروژه ساختمانی خود استفاده کنید، باید نخست در مورد مشخصات فیزیکی و ظاهری این آجرها اطلاعات لازم را کسب کنید.
- دارای سطوح صاف، سوراخ‌دار و کاملاً مستطیلی است.
- در عین زیبایی و مناسب بودن برای نمای بیرونی ساختمان، آجر لفتون دارای مقاومت فشاری بالایی است.
- در جاهایی که به مقاومت فشاری بالا و جذب آب کم نیاز است، آجرهای لفتون راه‌حل مناسبی را ارائه می‌دهند.
- معمولاً دارای 10 یا 8 سوراخ برای نفوذ ملات و ایجاد یکپارچگی بیشتر در ساختار (برای مثال، دیوارچینی) است.
- سطح مقطع مجموع سوراخ‌ها نباید از ۲۵ درصد از سطح بزرگ‌تر آجر بیشتر باشد. همچنین فاصله سوراخ‌ها از یکدیگر در هر بعد آجر نباید کمتر از ۳۰ درصد طول همان بعد باشد (استاندارد شماره ۷ مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران).
- جنس آجر بهمنی تُرد و شکننده است، به همین دلیل قابل تیشه‌داری (تیشه زدن برای تبدیل آجر به قطعات کوچک‌تر) نیستند.
- آجر لفتون معمولاً دارای ابعاد 5/21*10*5/5 است.
- این آجر اغلب در دو نوع، آجر توکار (طاق زنی و یا پشت کار) و آجرنما ساخته می‌شود.
- وجود سوراخ‌ها برای ایجاد خلاء، عایق‌بندی و کمتر کردن وزن آجر به کار می‌رود.
- عموماً به صورت فله‌ای، بسته‌بندی و یا پالت‌شده به بازار عرضه می‌شود، که در هر بسته 12 عدد آجر وجود دارد و در هر پالت در کارخانه‌های مختلف تعداد متغیری دارد.
نکته: سوراخ‌ها باید کاملاً عمودی باشند، این نشان از کیفیت بالای تولید این نوع آجر ساختمانی است.
کاربردهای آجر بهمنی
به طور سنتی از آجر سوراخ‌دار در نمای بیرونی و دیوار چینی استفاده می‌شود، ولی مهم‌ترین کاربرد این مصالح ساختمانی برای پروژه‌های ساختمانی است که نیاز به آجری بادوام برای مقاومت در برابر رطوبت و یخ‌زدگی دارند. همچنین برای استفاده در سازه‌هایی که دیوار نقش باربری دارند نیز کاربرد دارد (به دلیل مقاومت فشاری بالا).
از این آجر همچنین در دیوارچینی محوطه‌ها، حصارباغ‌ها، ویلاها، سوله‌ها، تراس‌ها، منهول فاضلاب، حیاط منازل و زدن سقف به کمک تیرآهن به کار می‌رود. پس اگر به نمای آجری علاقه دارید و می‌خواهید که به ظاهر ساختمان زیبا به نظر برسد، آجر بهمنی دقیقاً همان مصالحی که انتظارش را دارید. برای مثال، آجر کلاس A به دلیل جذب آب پایین، انتخابی مناسب برای مناطق مرطوب است.
فواید آجر بهمنی
- استفاده از آجر به افزایش جرم حرارتی ساختمان کمک می‌کند که منجر به راحتی بیشتر در گرمای تابستان و سرمای زمستان می‌شود.
- به طور معمول آجر مهندسی نیازی به نقاشی نخواهد داشت، اگرچه آب بندی مناسب باعث می‌شود آسیب ناشی از یخ‌زدگی کاهش یابد.
- شکل تمیز و به اصطلاح «شسته رُفته» این آجر، به نمای ساختمان ظاهری زیبا می‌بخشد.
- آجر بهمنی ماده‌ای بسیار مقاوم در برابر حرارت است و در برابر آتش‌سوزی بسیار مقاوم است.
- با توجه به شرایط بسیار سرد و نیاز مبرم به مقاومت در برابر این آب و هوا، امکان ساخت ساختمان با آجر لفتون به صورت دائمی امکان پذیر است.
- این آجر استحکام و مقاومت فشاری بالایی دارد.
- وجود سوراخ از یک سو به کاهش وزن دیوار و از سویی دیگر به یکپارچه‌ای دیوار به علت عبور ملات کمک می‌کند.
- به راحتی برای در پروژه و هر مکانی قابل دسترس است.
- در برابر مواد شیمیایی مقاومت بالایی دارد.
- تحمل بار زیادی دارد.
معایب آجر بهمنی
- عایق نیست.
- مقاومت کششی پایینی دارد.
- تمیز کردن سطوح آجری کار سختی است.
- در مناطق لرزه‌ای زیاد استفاده نمی‌شود.
کلام آخر
آجر بهمنی برای طیف وسیعی از کاربردها مناسب هستند و اغلب در سازه‌هایی یافت می‌شوند که استحکام از اهمیت بالایی برخوردار باشد. این آجر را گاهی اوقات به نام آجرنما نیز می‌شناسند، زیرا بهترین نوع آجر برای زینت بخشیدن به نمای ساختمان است. با اینکه امروزه به دلیل گسترش ساخت نمای سنگی، استفاده از نمای آجری به شدت کاهش یافته است، ولی دلیل این امر نه به خاطر فواید نمای سنگی بلکه به دلیل جریان مدگرایی حاکم بر صنعت ساختوساز است.
