پذیرش مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) و نقش شرکت های مشاور در گسترش این حوزه
مراحل پیاده سازی BIM
پیاده سازی BIM شامل سه مرحله پیش از ساخت، در مرحله ساخت و در مراحل پس از ساخت می شود.
BIM در مرحله پیش از ساخت
بکارگیری BIM در مرحله پیش از ساخت می تواند در موارد زیر خلاصه شود:
تخمین: با استفاده از مدل سازی های انجام گرفته، پیمانکاران می توانند به صورت نسبتاً دقیقی به محاسبات و پیش بینی های هزینه های اجرای پروژه بپردازند. براساس اطلاعات 32 ابر پروژه، مرکز تحقیقاتی دانشگاه استنفورد گزارش داده است که میزان دقت پیش بینی های BIM از هزینه های پیش رو به میزان 3 درصد افزایش یافته و تا 80 درصد میزان زمان مورد تخمین برای اجرا و اتمام پروژه کاهش نشان می دهد.
هماهنگی: با استفاده از ابعاد مختلف BIM مانند بعد چهارم برای زمان و بعد پنجم برای هزینه پیمانکاران و دست اندر کاران می توانند برای مشکلات مختلفی که ممکن است بر سر راه آن ها قرار بگیرد برنامه ریزی کنند و پیش از اینکه آن مشکلات صدمات زمانی و هزینه ای برای پروژه داشته باشد برای رفع شدن آن ها چاره ایی بیاندیشند.
آنالیز کردن ساختمان: با استفاده از متدهایی که BIM پیش روی افراد می گذارد گروه طراح می تواند پیش از اجرایی شدن ساختمان آن را از منظرهای مختلف مانند انرژی آنالیز کند و به این طریق به کارفرمایان اطمینان دهد که سیستم های پیش بینی شده جواب خواسته های آن ها را به بهترین شکل ممکن برآورده خواهد کرد.
BIM در مرحله ساخت
- در مرحله ساخت بنا، تیم عملیاتی می توانند از BIM در فعالیت های زیر استفاده کنند:
- نشان دادن مراحل پیشرفت پروژه به صورت پیوسته با زمانبندی اجرایی آن (4D)
- هماهنگ سازی های بین گروه های مختلف با برگزاری جلسات بین آن ها
- یکپارچه سازی تغییرات، اصلاحیه ها و ناهماهنگی ها بین تیم های مختلف
در طول دوره ساخت، تیم پروژه باید به صورت مستمر مدل پیشنهادی اولیه را که براساس استانداردهای BIM اجرا شده است را به روز کند و به این وسیله آخرین تغییرات را در کوتاهترین زمان ممکن به افراد دخیل ارجاع دهد.
پیشرفت های انجام گرفته در زمینه تلفن های همراه و تبلت ها به پیمانکاران این امکان را داده است تا در سایت ساختمانی بتوانند از اطلاعات مورد نیاز برای اجرا به صورت همزمان استفاده کنند. برخی از برنامه های مناسب و مورد استفاده BIM در این گونه وسایل و تجهیزات عبارتند از : BIMX ، Bently، Navigator، Buzzsaw. اخیراً شرکت Autodesk سیستم های اطلاعاتی خود را در داخل محیط Web قرار داده تا برای استفاده هر چه بهتر طرفین پروژه مورد استفاده قرار بگیرد.
BIM در مراحل پس از ساخت
یک مدل اطلاعاتی ساختمان یا هر طرحی که براساس BIM طراحی و اجرا شده است تمامی اطلاعات راجع به بنا و تدارکات و پیش نیاز هایش را در خود دارد. این اطلاعات می تواند ابزار بسیار مطلوبی برای سازندگان جهت شناخت و کنترل همه جانبه بر ساختمان باشد. کلیه اطلاعاتی که در زمان بهره برداری از این مجموعه برای افراد مورد نیاز است می تواند در اطلاعات این مدل ذخیره گردد. به این ترتیب می توان در زمان بهره برداری در صورت بروز مشکلات ساختمانی از این اطلاعات به نحو احسن استفاده کرد.
امروزه متخصصین هنگام پیاده سازی، بیشتر در پی جواب سوالاتی مانند ابزارهای پیاده سازی چه هستن؟ پیاده سازی باید به چه طریقی صورت گیرد؟ تحلیل داده ها به چه صورت باشد؟ پیاده سازی باید به روی همه پروژه های شرکت صورت گیرد یا به تعدادی از آن ها؟
می توان گفت گرچه شناخت به سرعت اتفاق افتاده است، پذیرش BIM در میان تمام متخصصان طراحی گسترش نیافته است و در جایی که این پذیرش اتفاق افتاده در تمام موارد تأخیر و وقفه ای وجود داشته و پذیرش BIM پراکنده و ناقص بوده است و در مجموع پذیرش BIM در بعد اتخاذ تکنولوژی و تجاری اتفاق افتاده، ولی پذیرش اجتماعی و درک کامل نتایج BIM در شرکت و افرادی که شرکت را تشکیل می دهند، اتفاق نیفتاده است. به همین دلیل اتخاذ و پذیرش عمیق، معنادار و طولانی نه به دلیل فاکتورهای تکنولوژیکی و یا تجاری بلکه به علت فاکتورهای انسانی متوقف شده است.
بر اساس مصاحبه ایی که با دکتر تقدس (عضو هیئت علمی دانشگاه تهران) انجام شده است، حالت ایده آل جهت پیاده سازی BIM از مراحل ابتدایی پروژه می باشد. BIM در واقع باید در کل چرخه حیات پروژه نمود یابد و این در حالی است که در ایران BIM از فاز بعد از طراحی و مشاوره وارد شده و این مسئله باعث می شود که پیاده سازی BIM نتواند به اهداف اصلی خود در یک پروژه برسد.
ترسیم یک فرآیند صحیح
وقتی پروژه از یک فرآیند منطقی و صحیح BIM برخوردار نباشد، سازمان شما دچار سردرگمی هایی خواهد شد و سوالات متعددی برایتان پیش خواهد آمد که جوابی برای آن ها ندارید. مثلاً نمی دانید شما و شرکت شما در پذیرش این فرآیند کجا قراردارد و قراراست به چه چیزهایی دست پیدا کنید؟ خود را در راستای این زنجیره کجا می بینید؟ ممکن است هیچ تصوری درباره اینکه چگونه BIM تبدیل به بخش رقابتی آینده شرکت شما خواهد شد نداشته باشید.
ممکن است به دنبال توضیحات دقیقی درباره اینکه این نرم افزار فناوری شامل چه مواردی می شود و این فناوری چه تاثیری بر روی عملکرد شما خواهد داشت. ممکن است در جستجوی یک توضیح علمی باشید که واقعیت ها را از واقعیت بازاریابی مجزا می کند، ممکن است دارای نرم افزار باشید ولی بطور کامل از آن استفاده نشود و یا نسبت به آنچه انتظار داشته اید استفاده از آن رضایت بخش نباشد.
شیوه قدیمی و فناوری جدید
سوالی که ممکن است مطرح شود این است که در ترسیم فرآیند، شیوه قدیمی و سنتی چه نقشی ایفا می کند؟ آیا فقط این فناوری را می پذیرید و آنچه در طی این سال ها کارکرده و تولید و ابداع کرده اید، را باید رها کنید تا به آنچه امروز هستید دست یابید؟ ممکن است خط مشی شرکت شما اینگونه باشد که فناوری را همانطور که ابداع و معرفی شده بدون کم و کاست می پذیرد و نسبت به آن متعهد می شوید. یا ممکن است درباره آن صحبت نکنید و یا حتی آن را به رسمیت نشناسید، ولی با این حال چگونگی واکنش شما نسبت به فناوری های جدید در طی سال ها نیز بخشی از سنت و رسم شرکت شما است. در واقع مدل BIM مانند یک مجموعه کامل باید همه مسائل را مورد توجه قرار دهد.
مدیریت تغییر و تحول (تغییر یا فنا)
فرض کنید شخصی مطلع و آگاه، از مرجعی موثق به شما بگوید که باید تغییرات دشوار و مداومی در شیوه تفکر، احساسات و عملکرد خود اعمال کنید. اگر این کار را انجام ندهید، زمان شما به زودی به پایان می رسد. آیا قادرید در زمانی که تغییر موضوع از اهمیتی حیاتی برخوردار است، این تغییر و تحول را ایجاد کنید؟ در صورتی که قادر باشید آیا می خواهید تغییر اعمال کنید؟ باید تغییرات را پذیرفت، حتی اگر بطور کامل به آن معتقد نباشیم. سنت در حال تغییر و تحول است. معمارانی که به این مسئله متقاعد نمی شوند، زمان و به عبارت دیگر، جهانی که در آن هستند را نشناخته اند و در حالت انکار و تکذیب بسر می برند و به زودی کارشان به پایان می رسد.
براساس تجارب، استفاده از BIM و IPD باعث بهبود 8 درصدی یک پروژه در معیارهای زمانی و هزینه ای همچنین بهبود کیفیت و پیشرفت فیزیکی می شود و بطور قابل ملاحظه باعث افزایش شفافیت اطلاعات در مراحل مختلف از پروژه طراحی – مزایده – ساخت می شود.
اول پذیرش، سپس اجرا
قبول و اجرای BIM اغلب با یک مفهوم مورد استفاده قرار می گیرند، ولی این دو هریک معانی خاص خود را داشته و بخشی از دلیل عدم موفقیت شرکت ها در استفاده از BIM با هم یکی کردن این دو مفهوم است.برای شروع فرآیند بسیار مهم است که هریک از این دو مفهوم بطور جداگانه ای مورد بررسی قرارگیرند و هیچ یک از این ها مورد بی توجهی قرار نگیرند. قبول BIM اولین مرحله برای اجرای این فناوری است، اگر ورود به BIM بطور مستقیم و بدون بررسی کافی در مرحله قبول کردن BIM صورت گیرد، احتمال اجرای BIM کاهش می یابد. چون در این صورت به تدریج چالش ها در تلاش برای فراگیری فناوری جدید نمایان می شوند. در حالیکه خدمت به مشتریان و برگرداندن سود و بازده با ترس و وحشت همراه است و بسیاری از مهارت ها و عادت های جدید معرفی شده و آموزش برای درک بهتر و کاربرد موثرتر از فرآیند کار و تکنولوژی می بایست مورد استفاده قرار گیرند.
منظور از قبول و پذیرش BIM این است که فناوری برای استفاده از طریق یک فرد و یا یک سازمان با انجام مطالعات کافی انتخاب شود. اما وجود پتانسیل های BIM در کاهش مشکلات خاص و یا ایجاد شغلی راحت تر و کارآمدتر چرا قبول و اجرای BIM باید سخت و دشوار باشد. دلایل متعددی برای این مسئله قابل ذکر است.
چالش هایی که بر سر راه پذیرش BIM وجود دارد:
- نرم افزار
- نگرانی ها درباره تعهدات و مسئولیت ها
- منحنی فراگیری
- سرمایه گذاری در بخش آموزش
- اعمال تغییرات در سیستم موجود
- دانش و آگاهی درباره ساخت
- محصولات درحال ساخت
- اعتماد به چه کسی
- مدیریت اطلاعات، تکنولوژی و پرسنل
- مدیریت انتظارات
پنج مفهوم نادرست در رابطه با BIM
موارد زیر را می توان به عنوان پنج مفهوم که در رابطه با BIM به شکل نادرستی درک شده اند برشمرد:
- بهره وری در طول انتقال به BIM آسیب می بیند.
- کاربردهای BIM برای یادگیری مشکل هستند.
- BIM جریانات کاری تعیین شده را مختل می کند.
- مالکان و پیمانکاران بیشترین بهره را از BIM می برند، اما این امر در مورد طراحان صدق نمی کند.
- BIM ریسک های پروژه را افزایش می دهد.
منبع:
مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM، دکتر محمود گلابچی، دکتر عصمت الله نورزایی
مصاحبه با دکتر تقدس (عضو هیئت علمی دانشگاه تهران)
