نکات اجرایی پله و راه پله های ساختمان

تقریباً می‌توان گفت که آخرین مرحله از عملیات داخل ساختمان، اجرای پله و پاگردها هستند که با ملات شکل می‌گیرند. بعد از و اتمام عملیات کف سازی و اندودهای داخلی، سقف کاذب، کاشی و سرامیک و کارهای جانبی و وابسته به آن‌ها مانند نصب چهارچوب درهای داخلی و فریم پنجره‌های دوجداره، اتمام مراحل اول و دوم تأسیسات برقی و مکانیکی نوبت به تکمیل راه پله می‌رسد. تکمیل راه پله شامل نصب بغل پله‌ها، کف پله و پیشانی پله خواهد بود و این آخرین عملیاتی است که در داخل ساختمان با ملات صورت می‌پذیرد.

راه پله و اجزای آن

• کف پله که عبارت از سطح بالایی راه پله بتنی است. به عبارتی محلی است که پای فرد روی آن قرار می‌گیرد و اندازه تقریبی آن 30 سانتی‌متر است.
• ارتفاع یک پله که به فاصله عمودی دو کف پله پشت سر هم گفته می‌شود.
• پیشانی پله که بخش عمودی پله است و بین دو کف پله پشت سرهم قرار می‌گیرد.
• گونه پله که عبارت از سطوح حاشیه‌ای دو سمت پله است.
• عرض پله که نشان دهنده فاصله میان گونه‌های هر کدام از تک پله‌ها است.
• شیار کف پله در واقع گودی کف پله است که هم راستا با عرض پله اجرا می‌شود.
• ردیف پله به مجموعه‌ای از پله‌های پی در پی میان دو اختلاف سطح گفته می‌شود.
• پاگرد هم سطحی است که پس از طی یک ردیف پله ساخته می‌شود. از این سطح جهت تغییر مسیر و استراحت استفاده می‌شود.
• چشم پله در واقع به فاصله میان دو ردیف پله رفت و برگشت چشم پله گفته می‌شود.
• سر گیر پله که به جهت حرکت افراد و جا به جایی وسایل استفاده می‌شود، حداقل ارتفاع آزاد به حالت عمودی از کف پلکان بالایی ۲ متر و ۲۰ سانتیمتر تعیین می‌شود.
• قرنیز پله نیز در واقع مصالحی هستند که برای محافظت از دیوار در مقابل ضربه و رطوبت به دیوار نصب می‌شود.
• خط شیب پله نیز در واقع لبه پایینی پله‌های یک ردیف را به هم وصل می‌کند.
• زاویه شیب پله نیز به زاویه میان خط شیب پله با خط افق زاویه شیب پله گفته می‌شود.
• حجم پله نشان دهنده ضخامت سقف زیر یک ردیف پله است.

نکات اجرایی راه پله و پله ساختمان

• در صورتی که در هر طبقه تا چهار واحد مسکونی داشته باشیم یک واحد راه پله و آسانسور کافی است.
• در صورتی که در هر طبقه بیشتر از چهار واحد مسکونی داشته باشیم حداقل دو واحد راه پله و آسانسور

• اندود گچ و خاک و سفیدکاری (گچ رویه) راه پله، قبلاً توسط نیروهای گچ کار تا جایی که سنگ‌های پلاک بغل پله باید نصب شوند اجرا شده و در چنین زمانی باید سنگ کف و پیشانی و بغل پله‌ها سفارش داده شوند.
• سنگ‌های پلاک به دلیل آسیب پذیری فراوان باید حداکثر دو تا سه روز قبل از اجرا در پای کار با دقت تخلیه شوند.
• جهت اجرای راه پله، استادکار نصاب پله ابتدا خط تراز کف و طبقات را مشخص نموده و روی دیوار پاگردها خط کشی می‌نماید، زیرا از خط تراز کف طبقات تا پاگرد ماقبل آن ارتفاعی است که به تعداد پله‌های یک پاگرد تقسیم شده و ارتفاع هر پله را شامل می‌شود.
• کنترل ارتفاع کف تمام شده طبقات ضروری است، چرا که ارتفاع کف تمام شده هر طبقه تا طبقه بالایی با ارتفاع پیشانی و تعداد پله‌ها رابطه مستقیم دارد.
• لبه و کف پله‌ها و پاگردها نباید از مصالح لغزنده ساخته شوند.
• شعاع گردی لبه کف پله (نوک پله) نباید بیش از 13 سانتیمتر باشد.
• در پله ساختمان، حداقل اندازه عرض کف پله 0/28 متر است. ارتفاع پله باید به میزانی باشد که مجموع اندازه کف پله و دو برابر ارتفاع آن بین 0/63 تا 0/64 متر باشد.
• در ساختمان‌های گروه ۱ تا ۳ با تصرف مسکونی، حداقل عرض پله مستقیم ۰/۹۰ متر و حداقل عرض پله‌ای که دارای گردش یا پاگرد باشد، 1/10 متر است.
• در ساختمان‌های مسکونی گروه ۴ تا ۷ با تصرف مسکونی، حداقل عرض پله مستقیم ۱/۱۰ متر و حداقل عرض قفسه پله‌ای که دارای پاگرد باشد، 2/40 متر است.
• در ساختمان‌های دارای تصرف‌های دیگر، میزان حداقل عرض پله الزامی، متناسب با تعداد استفاده‌کنندگان تعیین می‌گردد. در هر صورت عرض قفسه پله‌های دارای پاگردی که عموم از آن استفاده کنند کمتر از 2/40 متر مجاز نیست.
• حداقل عرض یا شعاع پاگرد، مساوی عرض پله است.
• حداکثر تعداد پله‌های بین دو پاگرد باید ۱۲ پله باشد.
• عناصر اصلی و مصالح مصرفی در پله‌های ساختمان، باید مطابق با مندرجات مبحث سوم و پنجم مقررات ملی ساختمان، دارای مقاومت مناسب در برابر حریق بوده و در هنگام زلزله ریزش نداشته باشند.
• استفاده از شیشه ایمن و غیر ریزنده در جان‌پناه‌ها و دست‌اندازهای دارای شیشه به هر قطع و اندازه، الزامی است.
• حداقل ارتفاع غیر سر گیر پله‌ها در تمام طول مسیر 2/05 متر است.
• پله‌های ساختمان نباید با هیچ وسیله و تجهیزاتی مانند شیر آب، جعبه آتش‌نشانی و سایر وسایل مسدود شوند، یا عرض آن‌ها تقلیل یابد.
• در محل‌هایی که اختلاف سطح‌ها از 0/70 متر بیشتر باشد، باید به وسیله دست‌انداز یا جان‌پناه از احتمال سقوط افراد ممانعت شود.
• تعبیه جان‌پناه در سقف‌های مسطح در صورت وجود راه پله برای دسترسی ساکنین به پشت‌بام الزامی است.
• حداقل ارتفاع جان‌پناه بالکن‌ها و تراس‌ها، محفظه‌های آفتاب‌گیر و جان‌پناه حیاط‌های داخلی باید 1/10 متر باشد.
• ارتفاع دست‌اندازهای شیب‌دار پله‌ها باید از لبه پله 1/10 متر باشد.
• فاصله خالی بین دو نرده عمودی دست‌انداز و جان‌پناه نباید بیشتر از ۰/۱۱ متر باشد. در صورت وجود نرده‌های تزیینی، نباید از هیچ قسمت آن کره‌ای به قطر بیش از ۰/۱۱ متر عبور کند.

در سال‌های قبل که پوشش سقف ساختمان‌ها طاق ضربی بود و حداکثر ضخامت سقف به 25 سانتی‌متر می‌رسید، تعداد پله‌های ارتباطی هر طبقه را 18 عدد پله، 17 سانتی‌متری فرض می‌کردند که از دو ردیف پله 9 تایی تشکیل می‌شد؛ اما با روی آوردن ساخت و سازها به سمت اسکلت‌های بتنی و فلزی با سقف‌های تیرچه بلوک، ضخامت سقف‌ها به 40 سانتی‌متر و ارتفاع کف تا کف طبقات به 320 سانتی‌متر رسید.

فرمول استانداردسازی نسبت‌های ارتفاع پله به کف پله

هنگام طراحی نقشه راه پله باید یک سری از نکات را رعایت کرد. اول اینکه از بی خطر بودن حرکت روی پله یا در موقع پایین رفتن اطمینان حاصل کرد. طراحی باید به‌گونه‌ای باید که حرکت روی پله به راحتی هر چه بیشتر صورت بپذیرد. از طرفی هم هنگام بالا رفتن از پلــه، حداقل انرژی صرف شــود.

1. فرمول مربوط با محاسبه اندازه یک قدم که برابر است با یک کف پله به اضافه 2 ارتفاع پله که تقریباً مساوی با 63 سانتی‌متر است.
2. فرمول مربوط به محاسبه احتیاط پله که برابر است با جمع یک کف پله و یک ارتفاع پله و تقریباً مساوی با 48 سانتی‌متر است.
3. فرمول مربوط به محاسبه راحتی پله که برابر است با تفریق یک کف پله و یک ارتفاع پله و تقریباً مساوی آب 12 سانتیمتر است.

نکات ارتفاعی پله و کف پله

• ابعاد داخل به داخل باکس راه پله 240 در 480 سانتیمتر (علاوه بر این باید دقت داشت که برای جلوگیری از دودکش شدن باکس راه پله چشم پله نداشته باشد).

• بطورکلی ارتفاع پله از 175 میلی‌متر و عرض کف پله از 300 میلی‌متر بیشتر نباشد.
• هنگام سفارش ارتفاع پله (پیشانی)، ضخامت کف پله‌ها که 35 میلی‌متر است در نظر گرفته شود.
• در نقشه‌های جزئیات (جزئیات اجرایی) پله، به اشتباه ضخامت سنگ کف پله را 40 میلی‌متر در نظر می‌گیرند در صورتی که این ضخامت 35 میلی‌متر است و کسری میلی‌متر از ضخامت هر پله در یک طبقه خود عدد بزرگی می‌شود و در محاسبه تعداد پله خلل به وجود می‌آید.
• ضخامت کف پله از ضخامت سنگ‌های تزئینی که به‌صورت عمودی نصب می‌شوند بیشتر است؛ زیرا ترددی که در راه پله‌ها صورت می‌گیرد باعث وارد آمدن بار زنده به کف پله‌ها می‌گردد، لذا هنگام نصب کف پله‌ها باید دقت لازم را به عمل آورد.

نکات اجرای انواع مختلف پله

انواع مختلفی از پله در صنعت ساختمان سازی اجرا می‌شود که هر یک نکات و ضوابط اجرایی خاص خود را دارند. مشخصات مربوط به زاویه پله، کف هر پله و ارتفاع هر پله ارائه شده است و با استفاده از فرمول شماره یک در بالا به آن اشاره شد می‌توانیم اندازه هر قدم را محاسبه کنیم.

سخن آخر

اجرای راه پله در ساختمان سازی به مانند دیگر عملیات‌ها نیز از نکات و اصول خاصی پیروی می‌کند. طراحی و اجرای صحیح راه پله‌ها مستلزم محاسبات دقیقی است که باید بر اساس استانداردهای تعریف شده از سوی نهادهای مسئول صورت گیرد. انواع مختلفی از راه پله از نظر کاربری وجود دارند که هر یک دارای نکات اجرایی منحصر به فرد خود هستند.