قراردادهای EPC

در این روش علیرغم ایجاد برخی محدودیت ها برای کارفرما، با قراردادن کلیه فعالیت ها برعهده پیمانکار، کارفرما از قید مسئولیت های سنگین مدیریتی و اجرایی آزاد می گردد. همچنین امکان شروع کارهای اجرایی قبل از انجام کامل کارهای طراحی فراهم شده و در نتیجه زمان اجرای طرح کاهش می یابد. در پروژه های EPC می بایست در ابتدای کار مطالعات اولیه پروژه و Feasibility Study  همراه با طراحی محتوایی (مفهومی) Conceptual Design انجام شده باشد. در غیر این صورت ارائه قیمت در فرصت محدود برگزاری مناقصه میسر نمی‌شود. بعلاوه مبانی پروژه در مدارک مناقصه نیز باید کاملاً تثبیت گردد. در این روش انجام تمام یا بخشی از مراحل مختلف کارهای مهندسی پروژه (مقدماتی یا مفهومی‌، اولیه یا بنیادی و تفصیلی یا جزییات) مد نظر  می‌باشد.

 EPC براساس یک تعریف کلی شامل سه بخش عمده طراحی و مهندسی (engineering)، تأمین کالا (procurement) و اجرا (construction) می باشد. اما این مقوله فراتر و عمیق تر از ترکیب سه واژه است. در واقع پروسه اداره کردن ، تحویل به موقع، هزینه پیش بینی شده و در نظر گرفتن خطرات و ریسک پروژه جزئی از قراردادهای EPC می باشد. 

البته قراردادهای EPC به همین مطالب خلاصه نمی شود. چنین نیست که اگر اصول مهندسی، تأمین کالا و اجرا را بدانیم، آنگاه بتوانیم پروژه را به صورت EPC اجرا کنیم، همچنین نمی توان با قرار دادن سه منبع گوناگون مهندسی، تأمین کالا و اجرا در کنار هم EPC به انجام رساند.

مسلماً این مقوله، عمیق تر و فراتر از کنار هم قرار گرفتن این سه واژه است. ترکیب یا در هم آمیختن عملیات فنی، طراحی، اجرایی، و تأمین کالا چنان پیچیده است که می توان به اندازه پایان نامه های دانشگاهی درباره آن مطلب نوشت.

ترکیب عملیات، اداره کردن، تحویل به موقع با هزینه پیش بینی شده و با در نظر گرفتن ریسک ها در محدوده هر قرارداد مفهومی جز مدیریت ندارد.

 پیش نیازهای لازم برای اجراء پروژه به روش EPC:

1. توانایی دستگاه اجرایی در تعریف دقیق و کامل پروژه و تفاهم دو جانبه مابین دستگاه اجرایی و پیمانکار در خصوص محدوده و هدف پروژه.
2. توانمندی دستگاه اجرایی از حیث مدیریت پروژه.
3.  تأمین اعتبار مورد نیاز و دسترسی به آن در موعدهای از قبل تعیین شده.
4.  وجود پیمانکار توانمند که دارای ویژگی های یک پیمانکار عمومی و یک مشاور (طراح) به صورت توأم باشد. 
5. وجود مشخصات و الزامات فنی استاندارد و تثبیت آن در ابتدای کار.

امروزه پروژه های EPC در داخل کشور رشد فزایندهای داشته و به علت مزایای اصلی آن یعنی اطمینان از قیمت نهایی و تاریخ قطعی اتمام طرح با استقبال بیشتری مواجه می گردند. نکته حائز اهمیت در مورد انتخاب روش اجرای پروژه ها توجه به فراهم نمودن زیرساخت های لازم برای اجرایی ساختن آنهاست. بنابراین در صورتی که شرایط پروژه ایجاب نماید روش EPC یا طرح و ساخت می تواند روش مناسبی برای اجراء باشد، البته به شرطی که زیرساخت های مورد نیاز جهت تحقق آن در کشور به وجود آمده باشد. 

زیرساخت های مورد نیاز جهت موفقیت روش EPC و سایر روش های نوین مدیریتی برای اجراء پروژه ها، دربرگیرنده زیرساخت های آموزشی، مدیریتی، اقتصادی، قانونی، اجتماعی و فرهنگی بوده و فقدان یا ضعف هریک از این عوامل می تواند موفقیت طرح را با اشکالات جدی مواجه سازد. بنابراین می بایست زمینه آشنایی مدیران و کارشناسان با روش های علمی و نوین مدیریتی فراهم گردیده و پیمانکاران موجود با تقویت توان مهندسی خود قادر باشند تا بدون دخالت سایر مشاورین، پروژه ها را با کیفیت مطلوب اجراء نمایند.

 ویژگی های EPC

1. پیمانکار دارای آزادی عمل بیشتری در زمینه انتخاب تجهیزات و تکنیک های اجرایی بوده و همچنین وابستگی خاصی به فعالیت های دیگران و پیروی از برنامه زمانبندی آنها ندارد.
2. سرعت در این پروژه ها بیشتر بوده و با انجام سریع کار، پرداخت های مورد انتظار نیز به موقع می بایست انجام گردد. 
3. زمان در این نوع قراردادها از اهمیت خاصی برخوردار است و باید طبق تعهدات، طرفین بدان متعهد باشند. به دلیل تعیین جریمه برای هریک از طرفین در صورت نقض تعهدات، اطمینان از تاریخ اتمام پروژه بسیار بالا است. 
4.  کارفرما و مشاورین باید به مهارت و تجارب پیمانکار اعتماد داشته باشند و در نتیجه به غیر از مواردی که پیمانکار از وظایف خود به صورت اساسی و کلی عدول می کند، لازم نیست در کار پیمانکار دخالت نموده و یا پیشنهادات را با تأخیر طولانی مورد بررسی قرار دهند. 
5.  فعالیت کارفرما و مشاورین وی بیشتر در فرآیند مناقصه و نظارت عالیه در طول طرح خواهد بود. بعنوان یک قانون کلی هر عیب و نقصی که در محدوده تعریف شده کار حادث شود مسئولیت پیمانکار خواهد بود و ریسک و مسئولیت اجرایی از کارفرما به پیمانکار منتقل می شود. 
6. یکپارچگی در خرید تجهیزات و کالا خصوصا خریدهای خارجی، مدیریت آنرا بسیار آسانتر کرده و به صرفه تر نیز صورت خواهد پذیرفت. 
7. پیمانکار EPC، شرکتی است که در عین برخورداری از توان مالی مناسب در سه زمینه متفاوت مهندسی E، تدارکات P و اجراء C دارای تجربه و توانمندی کافی باشد. در حال حاضر پیمانکاران داخلی که این سطح از توانمندی، تجربه و ریسک پذیری را دارا باشند به ندرت وجود دارند. 
8. در کشور ما فقدان پیمانکارانی که بتوانند در این روش کار کنند از جمله مشکلات اساسی محسوب می‌گردد . شرکتهایی که در عین برخورداری از توان مالی مناسب در سه زمینه متفاوت مهندسی (E) ، تدارکات (P) ، و اجرا (C)  دارای تجربه کافی باشند انگشت شمار هستند . اصولا سود این نوع پروژه‌ها به تجربه و توانمندی در حیطه سه مورد فوق و ریسک پذیری بالا مربوط می‌گردد که شرکت های داخلی فاقد آن ها می باشند.
9. استفاده از تأمین منابع مالی بصورت فاینانس در این روش با سهولت بیشتری انجام می شود .
10. خریدهای خارجی را می توان بصورت یکپارچه انجام داد .
11. ارتقاء قابلیت‌های ساخت و نوآوری در داخل کشور امکان پذیر می‌گردد .
12. کارفرما بدلیل نیاز به کنترل کمتر در این روش می تواند به فعالیت های اصلی خود پرداخته و کمترین نیروی پرسنلی ستادی در سیستم خود نیاز خواهد داشت. 

مشکلات اجرا پروژه های بزرگ به روش EPC در ایران:

1. فقدان دانش مدیریت پروژه به صورت حرفه ای.
2.  فقدان پیمانکاران عمومی با قابلیت مدیریت پروژه های با گردش مالی بالا.
3. تغییرات و نوسانات زیاد در سیستم اداری و قانون گذاری کشور.
4.  ضعف سیستم مالی کشور.

قراردادهای EPC دارای اهمیت روزافزونی در سطح جهانی هستند و این دلیلی است برای افزایش تمایل مالکین به بستن قراردادهای EPC.

دلایل افزایش تمایل به بستن قرارداد EPC توسط مالکین: 

1. کاهش استرس مالک.
2.  کار آسان و رشد شرکت.
3.  آمادگی و وجود خدمات پس از راه اندازی.
4. اطمینان از کیفیت و کاهش مسائل علمی که در روش های دیگر وجود دارند.
5.  مالک در مقابل تغییر قیمت مواد و مصالح، نیروی انسانی و امثال آن محافظت می شود.
6.  قیمت در شروع پروژه مشخص می شود.
7.   بستن یک قرارداد برای مالک باعث سادگی در ارتباطات می شود.

زمانی که اسکوپ به مهندسی و تأمین محدود شود به آن قرارداد EP یا E+P می گویند. این کار را در شــرایط می توان انجام داد که ریسک ساخت برای پیمانکار بسیار بالا باشد یا زمانی که خود کارفرما کار ساخت را انجام میدهد.

اگـر پیمانکــار، نصــب کامــل تجهیــزات ســاخته شــده را نیــز بــر عهــده بگیــرد، قــرارداد I=Installation) EPCI) خواهـد بـود. 

در صـورت توانمنــدی پیمانکـار در امـر تــامین مـالی، تـامین مــالی طــرح یا پــروژه را نیــز مــی تــوان بــر عهــده پیمانکــار گذاشــت کــه در این صــورت قــرارداد به صورت F=Finance) EPCF) خواهد بود و یا اگـر پیمانکـار مـدیریت طـرح یا پـروژه را نیـز خـود بـر عهده بگیرد، قرارداد M=Management) EPCM) نامیده می شود.