قراردادهای سه عاملی (طراحی، مناقصه، ساخت) [Design- Bid- Build (D/B/B)]

انتخاب روش اجرای پروژه و انتخاب کارآمدترین قرارداد، یکی از تصمیم گیری های مهم در هر پروژه است. سیستم اجرای پروژه به مجموعه ای از فرایندها اطلاق می گردد که در آن نوع قرارداد، مبلغ و روش پرداخت، مدت زمان قرارداد، محدوده مسئولیت و تعهدات هر یک از طرفین قرارداد، شرایط فسخ قرارداد، نحوه حل و فصل اختلافات دست اندرکاران پروژه و نحوه توزیع و تخصیص ریسک در دوره حیات تبیین می شود. با توجه به اهمیت انتخاب روش اجرای مناسب، طی سالیان اخیر روش‎های متعددی جهت انتخاب سیستم اجرای مناسب ارائه شده است.

روش سه عاملی در اجرای پروژه‌های عمرانی در دوره انقلاب صنعتی که تخصص‌های مختلف شامل معماری‌، مهندسی و پیمانکاری از هم تفکیک شدند، ایجاد شد. و برای سال‌های متمادی، روشی استاندارد برای انجام پروژه‌ها بوده است. مشخصه اصلی متعارفترین روش انجام پروژه یعنی روش طراحی – مناقصه – ساخت سه مرحله‌ای بودن آن و وجود قراردادهای جداگانه بین مشاور با کارفرما و پیمانکار با کارفرماست.

روش سه عاملی همان مثلث کارفرما، مشاور، پیمانکار است که کارفرما در رأس امور است و کارفرما از طریق قراردهایی جداگانه با مشاور و پیمانکار پروژه را اجرا می  کند. در این روش فرایند طراحی و ساخت به صورت خطی است، بدین معنا که ابتدا تـــوسط مشاور، طراحی کامل می شود و سپس ساخت پروژه از طریق مناقصه به یک یا چند سازنده (پیمانکار) واگذار می شود، تا بر اساس طراحی و مشخصات فنی تهیه شده به انجام برسد. در این روش مسئولیت و خـــــطرپذیری هماهنگی بین طراحی، ساخت و بهره برداری پروژه به عهده کارفرما است. طراح معمولاً به نمایندگی از طرف کارفرما با عنوان ناظر فنی، پیمانکار را در پیشبرد کار و حل و فصل مسائل فی مابین طراحی و اجرا هدایت می کند.

در روش سه عاملی بسته به مراحل اجرای پروژه، عملیات تنظیم قرارداد به دو روش زیر می باشد:

روش پیمانی کل:

در روش پیمانی کل، قرارداد کلی با یک پیمانکار جهت اجرای پروژه بسته شده و این پیمانکار می تواند پیمانکاران جزء را انتخاب نماید.

روش پیمانی جزء:  

در این روش، پروژه توسط کارفرما به چند زیر پروژه تقسیم شده و هریک از زیر پروژه ها به یک پیمانکار واگذار می شود.

مراحل اجرایی روش سه عاملی در پروژه های عمرانی

مرحله طراحی

پس از آنکه طرح توجیهی به تصویب کارفرما رسید و قرارداد منعقد شد، کارفرما به انتخاب تیم طراحی پرداخته و تیم طراحی وظیفه تکمیل طراحی و آماده سازی مستندات را بر عهده دارد.

مرحله واگذاری

پس از آنکه مرحله طراحی به انجام رسید، مدارک لازم برای ساخت و مناقصه ساخت استفاده می شود.در اینجا پیمانکار با در نظر گرفتن مناسبترین قیمت انتخاب شده و الزامات لازم برای وی به همراه هزینه ها مشخص می شود.