امروزه از کوچه، خیابان و هر محله‌ای که گذر می‌کنیم، ساختمان‌های بسیاری را مشاهده می‌کنیم و اگر دستی در عمران و معماری داشته باشیم، احتمالا ناخوداگاه از خود می‌پرسیم: «پی این ساختمان از چه نوع فونداسیونی ساخته شده است؟» در سال‌های اخیر با توسعه ساختمان سازی و مهارت‌های فنی در این حوزه، اجرای فونداسیون نواری به کاری اجتناب‌‌ناپذیر بدل شده است. محبوبیت استفاده از این پی دقیقاً در راستای مزایای بی‌شمار آن قرار دارد؛ بی‌جهت نیست که بسیاری از کارفرمایان و مهندسان چه از نحوه اجرا و چه هزینه‌های پرداختی، پی نواری را انتخاب مناسب‌تری می‌دانند.
با این حال، به منظور شناخت کامل فونداسیون نواری و درک بهتر این موضوع که چرا این پی تا این اندازه کاربردی و پرطرفدار می‌باشد، لازم است این مقاله را تا پایان مطالعه کنید.
پی نواری چیست؟
پی‌ها از سازه‌ها پشتیبانی می‌کنند و بار آنها را به لایه‌هایی از خاک یا سنگ منتقل می‌کنند که دارای ظرفیت تحمل کافی نیرو هستند. نقش پی دقیقاً همان نقش ریشه برای درختان است، بنابراین به عنوان مهمترین بخش سازه نیاز به دقت، تحلیل و طراحی کارشناسانه دارد.
به طور گسترده، پی‌ها را می‌توان به انواع کم عمق (سطحی) یا عمیق طبقه‌بندی کرد. پی‌های کم عمق معمولاً در جایی استفاده می شوند که بارهای تحمیل شده توسط یک سازه نسبت به ظرفیت تحمل خاک کم باشد. پی‌های عمیق در جایی لازم است که ظرفیت تحمل خاک سطحی برای پشتیبانی از بارهای تحمیل شده توسط یک سازه کافی نباشد، بنابراین لازم است که آنها را به لایه‌های عمیق‌تر با ظرفیت تحمل بالاتر منتقل کرد.
فونداسیون نواری نوعی از پی های کم عمق است که با اتصال پی‌های هر طرف (در طول و عرض) پی نواری ساخته می‌شود. این پی‌ها نسبت طول به عرض زیادی دارند و معموال پی‌هایی که نسبت طول به عرض آنها بزرگ‌تر از ۴ یا ۵ باشد، فونداسیون نواری نامیده می‌شود.
اجرای فونداسیون نواری
بعد از تخریب سازه قدیمی و انجام گودبرداری، نوبت پیاده سازی نقشه روی زمین است. با استفاده از دوریبن نقشه برداری جای ستون‌ها و عرض مسیر فوداسیون بر روی زمین تعیین می‌شود. سپس نوبت قالب‌بندی فونداسیون با استفاده از آجر است. مزیت استفاده از قالب آجری، راحتی، سرعت کار، عدم نیاز به نیروی ماهر و هزینه کم است.
مطلب پیشنهادی: مراحل اجرای فونداسیون اسکلت فلزی همراه با عکس
سپس برای مسطح کردن زمین باید از بتن مگر به ضخامت ۱۰ یا ۱۵ سانتی‌متر و عیار سیمان ۱۵۰ کیلوگرم استفاده کرد. بتن مگر با استفاده از دامپر ساخته شده و توسط کارگران در مسیر پی نواری اعمال می‌شود. بعد از سفت شدن بتن مگر، نوبت آرماتوربندی است.
میلگردهای طولی و عرضی بر حسب نقشه سازه فونداسیون توسط کارگران در اندازه محاسباتی بریده می‌شود، همچنین انتهای میگردها طولی و عرضی باید دارای خم ۹۰ درجه باشد. میلگردها در شاخته‌های ۱۲ متری ساخته می‌شوند، بنابراین اگر بُعد طولی بنا بیش از ۱۲ متر باشد، نیاز به «اورلب کردن» آرماتورهای طولی بر حسب مقررات ساختمان است. همچنین، تمامی میگردهای طولی و عرضی با استفاده از مفتول در جای خود سفت می‌شوند.
لازم است با توجه به آکس بندی پلان فونداسیون، صفحه ستون (بیس پلیت) و بولت‌ها نیز در جای قرار گیرند. حالا نوبت بتون ریزی است، معمولاً در بنای کوچک مقیاس بتن ریزی و طرح اختلاط توسط کارگران انجام می‌گیرد، ولی برای سازه‌های بزرگ مقیاس نیاز به بتن ریزی از طریق «تراک میکسر» است.
فواید و معایب فونداسیون نواری
مزایای پی‌های نواری عبارتند از:
- توانایی تحمل بارهای بزرگ
- سادگی در طراحی
- ساخت آسان، بدون نیاز به آموزش ویژه برای پرسنل
- عملکرد طولانی مدت
- قابل استفاده در سازه‌های فولادی و بتنی
- در زمین‌هایی که خطر رانش خاک وجود دارد، پی نواری عملکردی عالی دارد.
- سرعت اجرای بالاتر نسبت به دیگر فونداسیون‌ها
- در صورت استفاده از پی نواری، می‌توانید کف را خیلی بهتر عایق بندی کنید.
- میزان بلندشدگی این نوع پی‌ها نسبت به پی‌های منفرد بسیار کمتر و در برخی موارد فاقد بلندشدگی هستند. تمام فونداسیون نواری در برابر نیروها به صورت یکپارچه عمل می‌کنند.
- پی‌های نواری در هنگام وقوع زلزله بسیار خوب رفتار می‌کنند. بسته به جهت نیروهای لرزه‌ای، در قسمت‌های بزرگی از پی تغییر شکل بطور مداوم معکوس می‌شود، بنابراین نیاز به تقویت آماتورهای فوقانی است.
- نسبت به فونداسیون‌های رادیه (گسترده) آرماتور کمتری مصرف می‌شود.
- فضاهای خالی بین پی‌ها جایی مناسب برای تأسیسات است.
- تحمل باربری بالا نسبت به خاک با مقاومت پایین
معایب پی‌های نواری عبارتند از:
- عدم توانایی در اتصال یکپارچه کف به زیرزمین
- در مقایسه با فونداسیون منفرد، نیاز به بتن و میلگردهای تقویتی بیشتری دارد.
- برای مقابله با لنگرهای خمشی (ممان خمشی) همانند یک تیر بتنی استاندارد طراحی می‌شود.
نکته: عرض یک فونداسیون نواری به ظرفیت تحمل خاک و بار ساختمان بستگی دارد. هرچه ظرفیت تحمل خاک بیشتر باشد، عرض پی با همان مقدار بار کمتر خواهد بود.
کلام آخر
در شرایطی که ظرفیت تحمل خاک‌های سطحی برای پشتیبانی از بارهای تحمیل شده توسط سازه کافی نباشد، می‌توان از پی‌های عمیق استفاده کرد. ساختمان‌های بزرگ‌تر یا پیچیده‌تر ممکن است مستلزم استفاده از انواع مختلف پی‌ها باشد. در این میان، فونداسیون‌های نواری به دلیل مزایای بالایی که دارند در بسیاری از پروژه‌های ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زمان طراحی و اجرای این پی‌ها لازم است نکات آیین‌نامه و مقررات ملی ساختمان را به خوبی اعمال کنید.
