فواید انتخابات الکترونیک برای دولت الکترونیک (E-voting)

در این مطلب می خوانید:

تعریف انتخابات الکترونیک

مزایای انتخابات الکترونیک

معایب انتخابات الکترونیک

در طول تاریخ انسان ها درصددآن بوده اند که بیشترین کارها را با کمترین زحمت انجام دهند و برای این موضوع نمونه های بسیار زیادی وجودارد که اشاره به آن ها دراین مجال نمی گنجد. یکی از موضوعات بسیار مهم برای جوامع، شهرها و کشورها در عصر حاضر موضوع «انتخابات» می باشد. در سطح شهرها و کشورها کمتر کسی پیدا می شود که با افزایش مشارکت مردم در انتخابات مخالف باشد و به دنبال تحقق مشارکت حداکثری مردم در انتخابات نباشد. دراین نوشته قصد داریم تا با مفهوم انتخابات هوشمند یا الکترونیک و مزایا ومعایب آن بیشتر آشنا شویم و مشخص شود که به چه شکل بایداز انتخابات هوشمند برای جلب بیشتر مشارکت مردم در انتخابات استفاده کرد.

رأی گیری از مظاهر دموکراسی است که به معنی حکومت توسط مردم می باشد. در این میان ظهور فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات، رابطه دولت و شهروندان روش ارائه خدمات دولتی را تغییر داده است. یکی از مظاهر این تغییرات تغییر در نحوه برگزاری انتخابات ها و ظهور انتخابات هوشمند یا الکترونیک می باشد.

تعریف انتخابات الکترونیک

رشد روز افزون تکنولوژی و گسترش اینترنت، اطلاعات و ارتباطات در طی چند دهه ی اخیر، تحولات شگرف جهانی را رقم زده و بخش های زیادی از حیات فردی و جمعی ما را تحت تاثیر قرار داده است. مفاهیم جدیدی چون انتخابات و رآی گیری الکترونیک، نیز برایند پیشرفت ها و تحولات جدید در عرصه های اینترنت و تکنولوژی می باشد. سیستم رای گیری الکترونیکی شامل پروسه ای می گردد که در اخذ و شمارش رای از ابزارها و دستگاه های الکترونیکی کار گرفته می شود.

رای گیری الکترونیکی یک شیوه ی جدید است که بیشتر در طی دو دهه ی  اخیر در شماری از کشورهای توسعه یافته مرسوم شده است. در روش سنتی که مردم در مراکز رای دهی به پای صندوق های رای حضور می یابند، وقت و هزنیه ی زیادی جهت انتقال و شمارش برگه های رای دهی صرف می شود و مردم نیز مدت زیادی را در صف های طولانی منتظر می مانند و اعلان نتیجه نیزبا تأخیر مواجه می شود. اما برخلاف شیوه سنتی، در روش رای گیری الکترونیکی، رأی ها به صورت خودکار توسط ماشینهای رای گیری ثبت و شمارش می گردد که ضمن مصرف هزینه های مالی و انسانی کمتر، زمینه را برای اعلان زود هنگام نتیجه ی انتخابات نیز مساعد می سازد. رای گیری الکترونیکی ( E – Voting ) به دو دسته تقسیم می شود: رای گیری اینترنتی و رای گیری کامپیوتری.                                 

 1- رأی گیری اینترنتی: این روش برای اولین بار در رای گیری ریاست جمهوری سال 2000 در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت. در این روش، مردم در خانه های خود از طریق کامپیوترهای شان به اینترنت متصل شده و با ورود به سایت مربوطه، رای خود را ثبت می کردند.

مطالعه بیشتر:

شهر هوشمند در ایران

ویژگی های شهر هوشمند

پروژه شهر هوشمند

2- رای گیری کامپیوتری: در این روش، دیگر مانند روش سنتی از کاغذ و صندوق استفاده نمی شود. بلکه رای دهندگان در حوزه های رای دهی حضور پیدا می کنند ولی رای خود را از طریق کامپیوتر (ماشین های مخصوص رای دهی) وارد می کنند. بدینصورت که اسامی افراد کاندیدشده بر روی صفحه قرار دارد و رای دهنده با انتخاب نام فرد، رای خود را به شخص مربوطه میافزاید. در پایان مرحله ی رای دهی، آرا توسط ماشین ها شمارش شده و راپور آن به شبکه ی مرکزی انتقال می یابد. در این روش که در اکثر کشورهای پیشرفته صورت می گیرد، همچنان تشخیص هویت رای دهندگان از طریق کارت شناسنامه انجام می پذیرد و از امنیت مناسبی برخوردار است؛ اما نسبت به سایر روش ها نسبتا هزینه بر می باشد.
 انتخابات الکترونیک مانند پدیده های دیگر دارای مزایا و معایب خاص خودش می باشد و برای شناخت کامل آن توجه و بررسی مزایا و معایب آن ضروری به نظر می رسد.

مزایای انتخابات الکترونیک

رای‌گیری الکترونیکی مزایای متفاوتی دارد. به عنوان مثال می‌توان به تسریع در فرایند شمارش آرا اشاره کرد. علاوه بر این، دسترسی بهتر رای‌ دهندگان به شعب نیز در قالب این راهکار تامین می‌شود. به عنوان مثال، افراد معلول یا اشخاصی که به هر دلیلی نمی‌توانند پای صندوق‌های رای حاضر شوند این امکان را خواهند داشت تا رای خود را از راه دور ثبت کنند. علاوه بر این، رای‌گیری الکترونیکی می‌تواند هزینه‌ های جانبی برگزاری انتخابات را در بحث چاپ تعرفه یا به‌کارگیری عوامل انسانی تا حد زیادی کاهش دهد.

در صورتی که از شمارش الکترونیکی آرا نیز استفاده شود، می‌توان اعلام لحظه‌ای نتایج انتخابات را نیز در لیست مزایای این راهکار قرارداد. از مزایای دیگر رأی گیری و انتخابات الکترونیک می توان به افزایش مشارکت مردم به دلیل کاهش زمان انتظار برای رأی گیری، امکان حضور و اشتراک رای دهندگان از سراسر جهان و.. اشاره کرد.

معایب انتخابات الکترونیک

در بررسی معایب رای‌گیری الکترونیکی، ابتدا باید درنظر داشت که تفاوت کلیدی بین ثبت آرا با استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی (در قالب حضور افراد در مکان‌های فیزیکی مشخص شده) و ثبت رای با به‌کارگیری بسترهای اینترنتی وجود دارد. در راهکار اول، اگرچه امکان نفوذ به دستگاه‌های رای‌گیری الکترونیکی وجود دارد اما در اغلب موارد، این امر منوط به دسترسی فیزیکی به دستگاه‌ها است.

بنابر تحقیقات انجام شده توسط بنیاد رای آمریکا، در راهکار دوم که رای‌گیری در قالب بهره‌ گیری از شبکه اینترنتی انجام می‌شود، خطراتی نظیر انتشار بدافزار یا حملات منع سرویس (DDOS) وجود دارد. به عنوان مثال، می‌توان به سرشماری سال ۲۰۱۶ میلادی در استرالیا اشاره کرد که در آن حملات DDOS باعث شد  وب‌سایت سرشماری این کشور از دسترس رای‌دهندگان خارج شود.

یکی دیگر از چالش‌های بزرگ امنیتی در انتخابات، نبود شفافیت است. حال اگر جمع‌آوری، تحلیل و ذخیره‌سازی داده‌ها در سیستم‌های کامپیوتری و از طریق صنعت IT صورت گیرد اوضاع بدتر هم می‌شود، چرا که این سیستم‌ها کاملا شفاف نیستند و درک آنها برای بخش عمده‌ای از جامعه دشوار است. بر اساس گزارش دانشگاه هاروارد همین موضوع می‌تواند تهدیدی برای حقانیت و صحت آرا باشد، چرا که بیشتر افراد از نظر فنی به قدری مهارت ندارند که قادر باشند بر عملکرد صحیح سیستم نظارت داشته باشند.

هم‌اکنون بسیاری از شهروندان معمولی و معتمد در امر شمارش آرا همیاری می‌کنند که به نحوی حس نظارت و پیوند و اعتماد بین دولت و ملت را در بین مردم تقویت می‌کند. از معایب دیگر این نوع رأی گیری باید به

1. عدم دسترسی تمام مردم به کامپیوتر و اینترنت
2. عدم اعتماد مردم به این نوع سیستمها به دلیل نداشتن شناخت کافی از این شیوه 
3. ترافیک سنگین و فشار زیاد بالای سرورهای اینترنتی و بانکهای اطلاعاتی
4. حفظ امنیت اطلاعات در بانکهای اطلاعاتی و  جلوگیری از نفوذ هکرها و.. اشاره کرد.

تجربیات جهانی

سیستم‌های رای‌گیری الکترونیک از سال ۱۹۶۰میلادی تاکنون در حال استفاده می‌باشد. استفاده از این سیستم‌ها جهت کاهش یا حذف نقش انسان در چرخه احراز هویت رای‌دهنده و شمارش آرا در بالا بردن سلامت انتخابات حایز اهمیت است. از طرفی واژه رای‌گیری الکترونیک شامل انواع مختلفی از رأی‌گیری است و می‌تواند در مواردی چون احراز هویت رای‌دهنده، ثبت، جمع‌آوری و شمارش آن ایفای نقش نماید.
هنوز در هیچ جای دنیا رأی‌گیری آنلاین به صورت گسترده و در انتخابات مهم آزمایش نشده و اکثر آنها محدود به انتخابات‌های محلی و سطح پایین بوده‌اند. کشور پیشرو در این زمینه استونی بوده که اولین بار از این نوع رای‌گیری استفاده کرد و انتخابات مجلس پارلمان این کشور به روش آنلاین برگزار شد. اما فقط ۵.۴ درصد از رای‌دهندگان از سیستم آنلاین بهره بردند.

انتخابات الکترونیک در استرالیا

در اکتبر سال 2001 نخستین انتخابات الکترونیکی استرالیا در قالب انتخابات پارلمانی برگزار شد. در آن انتخابات 15 هزار و 559 رای دهنده، رای الکترونیکی خود را در ایستگاههای ویژهی اخذ رای ارایه کردند. موفقیت بهدستآمده موجب شد تا این سیستم، اساس برگزاری انتخابات سراسری 2006 این کشور اعلام شود.

انتخابات الکترونیک در برزیل

برگزاری نخستین انتخابات الکترونیکی در برزیل به سال 1996 باز میگردد. اما از سال 2000 به بعد، تمامی انتخابات برزیل به صورت تمام الکترونیک برگزار شده است. تنها در سالهای 2000 و 2002 بالغ بر 400 هزار تجهیزات  و ماشینآلات ویژهی سیستمهای رایگیری الکترونیکی در سراسر برزیل مورد استفاده قرار گرفته و جالبتر آنکه نتایج تنها پس از چند دقیقه از پایان رایگیری اعلام شد.

انتخابات الکترونیک در فرانسه

در فرانسه برای نخستینبار در سال 2003 میلادی، انتخابات به شکل الکترونیک برگزار گردید. در آن سال، سیستم رایگیری اینترنتی این امکان را برای فرانسویان مقیم آمریکا فراهم کرد تا آنها نیز در انتخاب نمایندگان مجمع شورای شهروندان فرانسه سهیم باشند.

انتخابات الکترونیک در هند

کشور هند که در حال حاضر بیش از هشتصدملیون رای دهنده دارد، از سیستم رایگیری الکترونیک کار می گیرد. نتایج نهایی انتخابات این کشور پر نفوس، حد اکثر در مدت سه روز اعلان می شود. البته این سه روز تنها برای شمارش نیاز نبوده، بلکه شامل بررسی و رسیدگی به گزارش ها و تخطی ها نیز می گردد.                                                                                           

انتخابات الکترونیک در بریتانیا

بریتانیا نیز در انتخابات محلی سال‌های ۲۰۰۲، ۲۰۰۳ و ۲۰۰۷ از رای‌گیری الکترونیکی استفاده کرد. انتخابات الکترونیک در تمام کشورها موافقین و مخالفینی دارد. به همین منظور کمپینی با نام WebRoots Democracy در گزارشی موارد مورد بحث درباره رای‌گیری آنلاین را مطرح کرده و مدعی شده که دو سوم از پاسخ‌دهندگان به پرسش‌ نامه‌هایی که آنها تهیه کرده بودند، گفته‌اند در صورتی که امکان رای دادن به صورت آنلاین فراهم باشد، تمایل بیشتری برای رای دادن دارند.

این تمایل به طور مشخص در بین رای‌ دهندگان جوان‌ تر پررنگ‌ تر است. دو سوم مردم اعلام کرده‌اند که در صورت امکان رای‌گیری به صورت آنلاین، تمایل بیشتری برای رای دادن دارند. همچنین در این گزارش ادعا شده بود که رای‌گیری آنلاین هزینه هر رای را به یک سوم، یعنی به ۲.۵۹ پوند کاهش می‌دهد و احتمال از بین رفتن تصادفی رای‌ها را کم می‌کند. در کشورهایی که در حقیقت سالهاست تمام الکترونیک انجام می‌دهند مثل برزیل نتیجه بخش اعظمی از آرا کمتر از 3 ساعت اعلام می‌‌شود.

البته قطعا یک تعداد از شعب ممکن است دستگاهش خراب شده باشد یا به مشکلی برخورده و سیستمش قطع شده که اینها باعث می‌شود 5 یا 6 ساعت طول بکشد تا نتایج بیاید. اما 90 تا 95 درصد نتایج وقتی بیاید دیگر آرار مشخص می‌شود. در خود برزیل هم دیدیم سه ساعت بعد که نتیجه اعلام شد؛ دیگر نتیجه قطعی معلوم بود حتی اگر همه آرای باقیمانده به طرف مقابل می‌رفت نتیجه تغییر نمی‌کرد، مشخص بود که برنده چه کسی است.

انتخابات الکترونیک در ایران

بحث الکترونیکی شدن انتخابات در ایران به دوران سازندگی برمی‌گردد.

در انتخابات اخیر شوراها، در ۱۳۹ شهر از صندوق‌های الکترونیکی اخذ رای استفاده شد و وزارت کشور این تجربه را تجربه‌ای موفق می‌داند. الکترونیکی شدن انتخابات در کشور می‌تواند تاثیرات زیادی در بالا بردن میزان سلامت انتخابات و روند شمارش آرا و اعلام نتایج داشته باشد.

در کشور ما، فرایند انتخابات از ۲۵ مرحله تشکیل شده است که ۲۴ مرحله از آن از حدود پنج سال پیش به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. در حال حاضر از شروع فرایند انتخابات که با دستور وزیر کشور آغاز می‌شود تا ثبت‌نام داوطلبان و اعضای هیئت‌های اجرایی یا حتی اعلام پایان رای‌گیری، تمام فرایندها به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. تنها فرایند اخذ رای و شمارش آرا با استفاده از راهکارهای سنتی انجام می‌شود.

مطالعه بیشتر:

شهر هوشمند سنگاپور

سایت شهر هوشمند

زیرساخت های شهر هوشمند

نتیجه گیری

 برای برگزاری یک انتخابات بی نقص و سالم سه اصل اساسی لازم است: امنیت، ناشناس بودن آرا و امکان تایید صحت آرا که در انتخابات الکترونیک باید بااستفاده ازراهکارهای مختلف دستیابی به این سه اصل محقق شود.
 اگر دولت‌ها تصمیم بگیرند از انتخابات آنلاین برای رای‌گیری استفاده کنند (اتفاقی که به نظر تا چند سال آینده خواهد افتاد)، باید از متخصصان کارآزموده به خصوص در زمینه « امنیت » بهره بگیرند.
 به جز مقابله با تهدیدات ناشی از بدافزارها و حملات اینترنتی، انتخابات الکترونیک باید در برابر دستکاری و تغییر نتیجه آرا نیز ایمن و مصون شود. در این گزارش آمده است:
 از آنجا که در روش انتخابات الکترونیک امضایی از رای‌دهنده گرفته نمی‌شود، این خطر وجود دارد که رای‌دهنده واقعا همان فردی که خودش ادعا می‌کند نباشد. درست مانند رای‌گیری از طریق صندوق رای و رای‌گیری پستی، رای‌گیری الکترونیک نیز احتمالا هیچ‌گاه به طور کامل در برابر دستکاری آرا یا رصدهای غیرقانونی رای‌‌ها ایمن و مصون نخواهد بود. برای حل این مشکل، در کنار توجه به مسائل فرهنگی و فرهنگ سازی و آموزش مردم، باید تدابیر امنیتی شدید تری را برای برطرف کردن این مشکل اندیشید.               

باتوجه به مطالب بالا مشخص شد که انتخابات الکترونیک دارای مزایای بسیار زیادی می باشد که با گذشت زمانی نه چندان زیاد در سطح جهان فراگیر خواهد شد. در عین حال چالش های متعددی نیز برای این نوع انتخابات ذکر شد که از مهمترین این چالش ها و معایب بحث امنیت انتخابات و فرایند آن می باشد. همه کشورها برای تحقق مشارکت همه جانبه مردم در انتخابات باید به سمت انتخابات الکترونیک یا هوشمند بروند اما همه این صحبت‌ها منوط به این هستند که بدافزارها، موارد امنیت سایبری و به طور کلی امنیت انتخابات تأمین و امکان هک شدن آرا به صفر برسد و نگرانی های صاحبنظران در این مورد رفع بشود.

منابع
1- نقد اخلاقی- تکنیکی رأی گیری الکترونیکی، دکترفریانصیری مفخم و همکاران.

مطالب پیشنهادی:

تاریخچه شهر هوشمند

بررسی راهکارهای مدیریت پروژه های کلان شهر هوشمند