مفهوم طراحی شهری این بار در مترو تهران و مقایسه با آن روسیه و چین

طراحی دیوار های مترو

در تمام دنیا استانداردهای فنی مشخصی برای ساخت ایستگاه های مترو در نظر گرفته شده است که الزاما باید رعایت شود. به این دلیل که مترو یک فناوری بین المللی است و در ساخت آن باید از قوانین بین المللی پیروی کرد. در عین حال یک بعد دیگر در مورد ایستگاه های مترو زیبایی شناختی آنهاست که چگونگی آن به خوش سلیقگی یا بدسلیقگی طراحان بستگی دارد.

حدود ۱۵۰ سال پیش زمانی که اولین متروی دنیا در لندن ساخته می شد کسی باور می‌کرد پس از گذشت سالیان متوالی عقیده کارشناسان بر این قرار بگیرد که شهرهایی که بیش از 800 هزار نفر جمعیت دارند، لازم است که حتما مترو داشته باشند. در اثر گذر زمان هنر جای خود را در مترو باز کرده و هر یک از شهرهای دنیا به نوعی از هنر در مترو استفاده کرده اند.

در سراسر دنیا مبحث هویت شهری از موضوعات مهم و اساسی در زیباسازی است که تبیین آن به تصویر و هنرهای تجسمی به رشد و شکل ماهیت شهر کمک می کند. در این میان می توان از ظرفیت مترو برای مسائل کلان فرهنگی آماده کرد.

می توان گفت در فرهنگ شهری ما مترو یک پدیده جدید به شمار می رود. اگر به این شکل به موضوع نگاه شود، می توان گفت ایستگاه های مترو بخصوص در بخش هایی که روی سطح زمین آمده اند نتوانسته اند همپای این فناوری پیش روند. در واقع ایستگاه های مترو از یک بخش زیرین برخوردارند که آنجا از نظر ایمنی و گنجایش جمعیت از یک استاندارد واحد تبعیت می شود. اما وقتی به سطح شهر می آید، باید با فرهنگ شهری هماهنگ شود و دارای یک الگو باشد. چون هزینه ساخت مترو یک هزینه ملی است، شاید ایجاد ایستگاه ها بهترین فرصت بود که می توانستیم از ایستگاه های مترو از نظر زیبایی شناختی به عنوان یک نماد شهری استفاده کنیم اما این اتفاق نیفتاده است.

وقتی به ایستگاه های موجود در سطح شهر توجه کنید. شاید به سختی 10 درصد آن ها از لحاظ رعایت این معیارها به عنوان فضای شهری، قابل قبول باشد.

بنابراین بهتر بود ایستگاه های مترو طوری ساخته می شد که به زیبا کردن فضای شهر کمک کند و یک بیان زیباشناسی، برای دوره معاصر شهر ایجاد می شد چون معمولا بناهای عمومی آغاز گر تحولات هستند. این مفاهیم را می توانید در مقاله طراحی شهری بخوانید.

هنرمند، طراح یا کارفرمایی که قرار است ایستگاهی را ایجاد کنند، قبل از هرچیز باید به زبان شهر آگاه باشند. همین نقص باعث می شود ایستگاه های مترو از نظر زیبایی شناسی، حرفی برای گفتن نداشته باشند.

استفاده از رنگ ها، نشانه ها و نقش ها در طراحی

طراحان فضای شهری که در رشته طراحی شهری هستند، باید چندحرفه ای باشند و تخصص های مختلف داشته باشند. در واقع طراحان باید روانشناسی، مردم شناسی و فرهنگ شناسی هم بدانند. طراحی فضاهای شهری با دانش های بین رشته ای ارتباط دارد. یعنی اگر کسی با روانشناسی محیطی آشنا نباشد، بعید است بتواند در طراحی شهر و محیط حرف قابل قبولی بزند. تعریف طراحی شهری دکتر پاکزاد و تعریف طراحی شهری از دیدگاه های مختلف را در این باره بخوانید.

از طرفی خیلی از طرح های موجود ممکن است از کشورهای دیگر الگوبرداری شده باشند، بدون آنکه زبان شهر ما در آن دیده شده باشد.

کارفرما برای ایجاد این ایستگاه ها هزینه می کند و قطعا تمایل دارد که کار دیده شود. بنابراین می توان از میان ایده هایی که حاصل رقابت چندین طراح جوان است، براساس شرایط، بهترین را انتخاب کرد. مراحل فرایند طراحی شهری و مفهوم طراحی شهری که در اینجا معنا پیدا می کند مفهوم جدیدی نیست، طراحی بخشی از هنر سازمان دادن فضای کالبدی است که با رشته های مختلف علمی و هنری مانند برنامه ریزی شهری، معماری و منظرسازی شهری، مهندسی فنی، مهندسی ترافیک و حمل و نقل روانشناسی، جامعه شناسی و اقتصاد سر و کار دارد و در عین حال با سیاست و فرهنگ نیز ارتباط پیدا می کند. پس می بینیم که دامنه ی فعالیتش بسیار گسترده است.

نمونه هایی از طراحی و زیبایی فضای داخلی مترو در روسیه ( مسکو) و چین

چیدمان شهری در ایستگاه های مترو

چیدمان و مبلمان شهری که در ایستگاه های مترو استفاده می شود باید محلی برای ایجاد آرامش و آسایش شهروندان و مسافران ایجاد کند. در واقع وظیفه سازمان مترو صرفا رساندن مردم از مبدا به مقصد نیست، بلکه خیلی از نیازهای دیگر مردم در طول زمانی که در این فضا قرار دارند باید در آنجا برطرف شود. ایستگاه های مترو براساس تعداد مسافران و میزان تردد، باید چیدمان و امکانات مورد نیاز مسافران را تامین کنند.

تبلیغات در مترو

در ورودی اکثر ایستگاه های مترو در دنیا، مراکز خرید و تابلوهای تبلیغاتی از همان ابتدا جلب توجه می کنند. بخصوص در کشورهای اروپایی و آمریکایی فروشگاه های موجود در ورودی مترو، قسمتی از ایستگاه محسوب شده، باعث می شود ضمن اینکه مسافر از مترو استفاده می کند بخشی از مایحتاج خود را هم خرید کند.

چارچوب طراحی شهری

از طرفی در حوزه تبلیغاتی که در ایستگاه های مترو به کار می رود، باید به المان ها، رنگ ها، پیام ها و تاثیر و فشار ذهنی و فکری که به مردم منتقل می کند، توجه شود.  این در حالی است که در اکثر طراحی های تبلیغاتی نشانی از مطالعات روان شناسی و جامعه شناسی دیده نمی شود. و اینطور به نظر می رسد که قرار است  پیام به هر قیمتی در معرض دید و توجه مسافران قرار گیرد. در مورد این موضوع می توان مطالعه و پژوهش های زیادی انجام داد تا کیفیت تبلیغات و شکل تاثیرگذاری آن هابه شکل مناسب تغییر کند.