شرکت تعاونی چیست و چگونه می توان آن را ثبت کرد؟

در این مطلب می خوانید:

معرفی شرکت تعاونی

انواع شرکتهای تعاونی به لحاظ نوع فعالیت

انواع شرکتهای تعاونی به لحاظ عضویت

تشکیل و اداره

ارکان شرکت های تعاونی

موارد حائز اهمیت جهت ثبت شرکت های تعاونی

نحوه تشکیل شرکت های تعاونی

مدارک لازم جهت ثبت شرکت

معرفی شرکت تعاونی

یکی دیگر از شرکتهای تجاری شرکتهای تعاونی است که هدف آن با سایر شرکت هایی که تاکنون دربارهی آن ها صحبت شد فرق می نماید زیرا هدف شرکت های سهامی عام و خاص و نسبی و غیره فعالیت به منظور سود و بهره دهی بیشتر است در صورتی که هدف اصلی شرکت های تعاونی کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکاء و تامین حوائج و نیازمندی های مخصوص آن ها است.
شرکت تعاونی شرکتی است که بین اشخاص حقیقی، برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف رسمی و قانونی در قانون بخش تعاونی، تشکیل می شود. هدف اصلی این شرکت ها کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکاء و تأمین احتیاجات و نیازمندی های مخصوص آن ها است و معمولاَ در مواقعی بیشتر تشکیل می شود که وضع اقتصادی آشفته و نامساعد باشد و به علت تورم و گرانی قدرت خرید مردم کم است و لذا برای ارائه خدمات، تولیدات و امکانات رفاهی، اقشار کم درآمد را تحت پوشش خود قرار می دهد.

در این شرکت ها نیز نفع مادی مورد توجه است منتهی به عنوان هدف فرعی، زیرا همان طوری که اشاره شده هدف اصلی آن ها کمک و ارائه خدمات مناسب از قبیل دادن اجناس و اشیاء به صنوف مختلف می باشد، مانند شرکت های تعاونی کشاورزی که برای تهیه بذر مرغوب و تهیه سموم و کود برای روستاییان و کشاورزانی که بنیه مالی آن ها خوب نیست تشکیل می شود و یا تعاونی هایی که برای قشر کم درآمد با قیمت مناسبی مسکن تهیه می نماید و یا شرکت های تعاونی که به همین منظور به کسبه جزء و سایر افراد وام می دهد تا کسب و کار آن ها روبراه گردد و یا شرکت هایی که برای اقشار بیکار که در جستجوی کار هستند کار پیدا می نماید و …

انواع شرکتهای تعاونی به لحاظ نوع فعالیت  

1- شرکت تعاونی تولید: شرکتی است که به منظور اشتغال اعضاء در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر اینها فعالیت می‌نماید.
2- شرکت تعاونی توزیع: شرکتی است که در امور مربوط به تهیه و توزیع کالا، مسکن، خدمات و سایر نیازمندیهای اعضاء فعالیت می‌نماید.

انواع شرکتهای تعاونی به لحاظ عضویت 

1- شرکت تعاونی عام: شرکتی است که عضویت در آن برای همه آزاد می‌باشد و موسسین یا شرکت باید برای تأمین قسمتی از سرمایه اولیه و یا افزایش سرمایه شرکت، سهام آنرا به عموم عرضه نمایند.
2- شرکت تعاونی خاص: شرکتی است که عضویت در آن منحصراً برای گروهی خاص از قبیل: کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص و نظایر اینها آزاد باشد، بدیهی است تعاونی موظف به پذیرش متقاضیان واجد شرایط بوده و از این نظر محدودیتی برای عضویت وجود ندارد.

تشکیل و اداره

شرکت تعاونی یا در قالب شرکت سهامی یا مطابق مقررات اساسنامه مصوب تشکیل می گردد. زیرا در ماده 193 قانون تجارت می گوید:" شرکت تعاونی اعم از تولید یا مصرف، ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوصی که با تراضی شرکاء ترتیب داده شده باشد تشکیل بشود."
اساسنامه شرکت تعاونی باید شامل نام با قید کلمه  تعاونی، هدف، موضوع، نوع، حوزه عملیات، مدت، مرکز اصلی، نشانی، میزان سرمایه، مقررات مربوط به اعضاء، ارکان، مقررات مالی و کار، انحلال و تصفیه، حداقل و حداکثر اعضا به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و …. باشد. اعضا در صورتی که واجد شرایط مقرر باشند می توانند به عنوان عضو، فعالیت نمایند و طبق اساسنامه در کلیه امور حق نظارت خواهند داشت.

ارکان شرکت های تعاونی

1.    مجمع عمومی
2.    هیأت مدیره 
3.    بازرس

1- مجمع عمومی
مجمع عمومی که از اجتماع اعضای تعاونی یا نمایندگان آن ها تشکیل می شود به دو صورت عادی و فوق العاده منعقد می گردد. انتخاب هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان، رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان و گزارش های مالی و تصویب بودجه سالیانه و تعیین سیاست ها و خط مشی شرکت از وظایف مجمع عادی و اتخاذ تصمیم در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه و انحلال شرکت از اختیارات مجمع فوق العاده محسوب می شوند.

2- هیأت مدیره
هیأت مدیره که حداقل 3 و حداکثر 7 نفر عضو دارد از میان اعضای شرکت ( شرکاء ) انتخاب می شوند و مسئولیت اداره امور تعاونی را بر عهده دارند.
اجرای مفاد اساسنامه، اجرای تصمیمات مجمع عمومی، تهیه صورت ها و گزارش های مالی برای ارائه به مجمع عمومی، دعوت از مجامع عمومی و نظارت بر امور جاری و فعالیت های تعاونی و عزل و نصب و قبول استعفای مدیر عامل از جمله وظایف هیأت مدیره می باشند.

3- بازرس یا بازرسان
بازرس که توسط مجمع عمومی عادی انتخاب می شود، مسئول نظارت بر عملکرد هیأت مدیره و اجرای تصمیمات مجمع و اساسنامه است. بازرس همچنین باید از روند صحیح تهیه گزارش مالی و تهیه و تنظیم صورت های مالی شرکت اطمینان حاصل نماید و گزارش خود را تهیه و به مجمع عمومی سالیانه ارائه نماید.
رسیدگی به شکایات احتمالی اعضاء از نحوه مدیریت و عملکرد هیأت مدیره نیز بر عهده بازرس است و نتیجه را باید به مجمع ارائه دهد.

ذخیره احتیاطی
به موجب ماده 4 قانون شرکت های تعاونی، شرکت های مزبور باید برای جبران زیان های احتمالی و توسعه عملیات خود بدواً قسمتی از درآمد را که از پانزده درصد کمتر نباشد به عنوان ذخیره احتیاطی در ترازنامه منظور نموده و سپس به تقسیم سود سهام اقدام نماید. منظور کردن این وجوه به حساب ذخیره تا زمانی است که جمع آن معادل با مجموعه سرمایه شرکت در ظرف سه سال اخیر گردد.

معافیت
طبق ماده 5 قانون شرکت های تعاونی شرکت های مزبور که طبق مقررات تشکیل و اساسنامه آن ها به تصویب شورای عالی تعاون کشور می رسد از پرداخت حق الثبت و تمبر سهام و مالیات بر درآمد معاف می باشند.

موارد حائز اهمیت جهت ثبت شرکت های تعاونی

1- در انواع شرکتها و اتحادیه های تعاونی تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت باید طبق طرح تأسیس و تغییرات بعدی آن بوده و رعایت موارد زیر الزامی است.
الف- حداقل تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت شرکتهای تعاونی نباید از 7 نفر عضو کمتر باشد.
ب- در شرکتهای تعاونی اشتغالزا که به منظور ایجاد اشتغال تولیدی یا خدماتی با استفاده از کمکهای دولتی برای اعضاء تشکیل می‌شوند. تعداد اعضاء بایستی حداقل معادل 50% مشاغل دائمی طرح تعاونی باشد.
ج- در شرکتهای تعاونی که بدون استفاده از کمکهای دولتی و یا با هدف سرمایه گذاری تشکیل می شوند و حداقل 50% سرمایه گذاری طرح توسط اعضاء تأمین می‌گردد، رعایت بند (ب) الزامی نمی‌باشد.
د- حداکثر تعداد اعضاء در تعاونیهای مسکن (تأمین مسکن اعضاء) متناسب با اهلیت ( دانش و تجربه) مدیران تعاونی بنا به تشخیص ادارات کل تعاون تعیین می‌گردد.
ه-  رعایت تبصره 2 ماده 2 دستورالعمل تشکیل تعاونیها، درخصوص تعاونیهای فوق الذکر الزامی نمی‌باشد.
2- تعیین میزان سرمایه و ارزش سهام به عهده هیأت مؤسس تعاونی است و میزان آن در اساسنامه مصوب ذکر خواهد شد. بدیهی است هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت میشود که حداقل یک سوم سرمایه آن تأدیه و چنانچه به صورت نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشد.

 در شرکتهای تعاونی سرمایه‌گذاری حداقل میزان سرمایه 1/000/000/000 ریال تعیین می‌گردد.
اعضای تعاونی مکلفند مبلغ تعهد شده سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه که نباید از دو سال بیشتر باشد تأدیه نمایند.

 3- سهم اعضاء درتأمین سرمایه تعاونی برابر است مگر اینکه مجمع عمومی تصویب نماید که برخی از اعضاء سهم بیشتری خریداری نمایند. در این صورت حداکثر میزان سهم هر عضو نباید از 30 درصد کل سرمایه تعاونی تجاوز نماید.

 4- اتحادیه تعاونی با عضویت شرکتها و تعاونیهای داوطلب و با حداقل 7 عضو که دارای موضوع فعالیت واحد باشند در سطح شهرستان یا استان تشکیل می‌شوند. 
 شرکتهای تعاونی و اتحادیه‌های استانی می‌توانند نسبت به تشکیل اتحادیه‌های مرکزی اقدام نمایند.
 هر شرکت تعاونی می‌تواند فقط عضو یک اتحادیه شهرستانی، استانی و یا مرکزی باشد، در هر حال عضویت در بیش از یک اتحادیه، برای شرکت تعاونی با تعدد موضوع فعالیت بلامانع است. 
 تشکیل اتحادیه مرکزی با مجوز وزارت تعاون خواهد بود.
اعضای هیأت مدیره اتحادیه از نمایندگان تعاونیهای عضو و به عنوان شخص حقیقی و اعضای هیأت بازرس اتحادیه‌ از نمایندگان تعاونیهای عضو و یا سایرین تعیین می شوند. 
 حداقل تعداد اعضاء اتحادیه‌های سراسری در زمان ثبت و دوران فعالیت 15 عضو تعیین می‌گردد. اعضاء اتحادیه‌های سراسری، اتحادیه‌های استانی می‌باشند.
در شرایط خاص که تشکیل اتحادیه سراسری ضروری است و تعداد اعضاء به حد نصاب نمی‌رسد، تشکیل اتحادیه با مجوز وزیر تعاون و رعایت حداقل قانونی بلامانع است.

5- در تابلوها و سربرگهای شرکتهای تعاونی ذکر عنوان «تعاونی» ضروری است و باید بطور خوانا قید شود.
6- شرکتهای تعاونی با بیش از 500 عضو و اتحادیه‌هایی که تعداد اعضاء تعاونی های عضو آنها مجموعاً بیش از 2000 عضو باشد، تعاونی بزرگ محسوب می‌شوند.

نحوه تشکیل شرکت های تعاونی

1- برای تشکیل تعاونی، هیأت مؤسس متشکل از متقاضیان حائز شرایط قانونی، نسبت به تهیه طرح پیشنهادی و تنظیم اساسنامه منطبق بر قانون بخش تعاونی، دعوت به عضویت افراد واجد شرایط و تشکیل اولین مجمع عمومی عادی جهت تصویب اساسنامه و تعیین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان و سایر وظایف مجمع عمومی عادی اقدام می‌نماید. 

 موسسین تعاونی باید با قوانین و مقررات تعاونیها آشنائی کافی داشته باشند و در صورت نیاز در کلاسهای آموزشی یکروزه که اداره کل تعاون استان تعیین می‌کند و زمان تشکیل آن حداکثر یک هفته از تاریخ تسلیم تقاضا خواهد بود، شرکت نمایند.

2- هیات مؤسس در طرح پیشنهادی، ضرورت تأسیس تعاونی و ارائه دلایل توجیهی مبنی بر تناسب هدفهای تشکیل تعاونی با هدفها و برنامه‌های مصوب جمهوری اسلامی ایران با ذکر میزان سرمایه ثابت و در گردش مورد نیاز طرح، تعداد و مشخصات داوطلبان، قید میزان سهم لازم التأدیه هر عضو، سوابق و مهارتهای آنان در رشته فعالیت موردنظر، نام شعبه صندوق تعاون برای افتتاح حسابهای تعاونی را ذکر نموده و با معرفی نماینده تام‌الاختیار به اداره کل تعاون ارائه می‌نماید. 

مدارکی که هیأت موسس بایستی ارائه نماید:

الف- تصویر شناسنامه و مدارک تحصیلی. 
ب- گواهی پایان خدمت نظام وظیفه عمومی یا معافیت.
ج-  برگ عدم سوء پیشینه. 

کارکنان رسمی و پیمانی دولت با ارائه گواهی یا حکم کارگزینی از بند ب و ج معافند.

3- اداره کل / اداره تعاون پس از وصول تقاضای تشکیل تعاونی و بررسی طرح پیشنهادی در مدت 5 روز نظر مثبت یا منفی خود را به هیأت مؤسس اعلام و در صورت موافقت نمونه اساسنامه و فرمهای مورد نیاز را در اختیار نماینده هیأت موسس قرار خواهد داد.

4- هیأت موسس پس از اخذ موافقنامه تشکیل باید اقدامات زیر را انجام دهد:

الف- دریافت مجوز فعالیت در موضوع طرح پیشنهادی از مراجع ذیربط (در صورت نیاز به مجوز فعالیت) به نام اعضای هیأت موسس تعاونی در شرف تأسیس 
ب- تدوین اساسنامه پیشنهادی 
ج- افتتاح حساب به نام تعاونی در شرف تأسیس در بانک توسعه تعاون و یا حسابی که توسط بانک توسعه تعاون در یکی از بانکها تعیین می‌گردد.
د- دعوت از افراد واجد شرایط عضویت ضمن اعلام خلاصه‌ای از کلیات طرح و اساسنامه پیشنهادی، شرایط عضویت و مهلت پذیرش تقاضای عضویت، شماره و مشخصات حساب افتتاح شده و مبلغ لازم التأدیه هر یک از اعضاء و ذکر نحوه صدور آگهی‌های بعدی تا تشکیل اولین مجمع عمومی عادی. 
هـ- بررسی شرایط داوطلبان و پذیرش واجدین شرایط عضویت و دریافت گواهی واریز وجه لازم التأدیه سهام آنها و صدور برگ اجازه ورود به جلسه اولین مجمع عمومی عادی. 
و- ارزیابی آورده‌های غیر نقدی داوطلبان عضویت که متناسب و مورد نیاز طرح باشد، توسط کارشناس رسمی دادگستری و با انجام تشریفات قانونی لازم. 
ز- انتشار آگهی دعوت اولین مجمع عمومی عادی با رعایت فاصله زمانی حداقل 20 روز و حداکثر 40 روز  از تاریخ انتشار آگهی دعوت با تاریخ تشکیل مجمع عمومی عادی.
در سایر مجامع عمومی که برگزاری انتخابات در دستور جلسه نباشد، فاصله زمانی تاریخ دعوت تا تشکیل مجمع عمومی، حداقل 10 روز و حداکثر 20 روز خواهد بود.
ح- ثبت نام نامزدهای تصدی سمتهای هیأت مدیره و بازرسی.
ط- ارسال یک نسخه از آگهی دعوت به منظور درخواست از اداره کل/ اداره تعاون جهت معرفی ناظر در اولین جلسه مجمع عمومی عادی. 
ی- سایر اقدامات مربوط به برگزاری اولین مجمع عمومی عادی تا انتخاب هیأت رئیسه مجمع (رئیس، منشی و دو ناظر) از قبیل اخذ برگه  ورود به جلسه مجمع از داوطلبان و تکمیل فهرست اسامی حاضرین همراه با امضای آنان که باید تحویل هیأت رئیسه شود. ضمناً در شرکتهای تعاونی بزرگ، اعضای هیأت رئیسه مرکب از 7 نفر (رئیس ،نائب رئیس،‌ منشی و چهار ناظر) خواهد بود.

5- در مورد شرکتهای تعاونی عام مجوز صدور موافقت نامه تشکیل و آگهی پذیرش عضو و فروش سهام با تأیید وزارت تعاون می باشد. 
6- داوطلبان عضویت در هئیت مدیره یا بازرسی تعاونیها علاوه بر شرایط قانونی عضویت در تعاونی باید مدارک مورد نیاز را ( بر اساس دستورالعمل  انجمن نظارت بر انتخاب تعاونیها) حداکثر یک هفته از تاریخ انتشار آگهی یا صدور دعوتنامه تشکیل اولین مجمع عمومی به منظور بررسی شرایط احراز به هیأت مؤسس تحویل نمایند.  
7- کارکنان دولت نمی توانند تصدی هیئت مدیره و مدیر عاملی شرکتهای تعاونی را بپذیرند مگر در تعاونی های خاص کارکنان ادارات و سازمان های دولتی که در آن شاغل باشند، کارکنان بازنشسته مشمول این بند نمی‌شوند. 
 8- هیأت مؤسس هنگام تشکیل اولین مجمع عمومی عادی، برگه  ورود به جلسه را از داوطلبان عضویت اخذ نموده و اسامی حاضرین را با امضای آنان تکمیل و پس از انتخاب هیئت رئیسه مجمع برای اعمال کنترل در اختیار آنان قرار می‌دهد.

در صورت عدم امکان حضور هر یک از اعضاء، فرد می تواند نماینده تام الاختیار خود را کتباً برای حضور در مجمع به هیأت مؤسس معرفی نماید. در هر حال یک نفر نمی‌تواند همزمان وکالت یا نمایندگی بیش از یک عضو ( در تعاونیهای بزرگ دو عضو ) را عهده دار باشد.

 9- با تصویب اساسنامه در اولین مجمع عمومی عادی، ذیل صفحات آن به امضای رئیس و منشی و صفحه آخر اساسنامه به امضای هیئت رئیسه می‌رسد. بدیهی است تصویب اساسنامه تعاونی با حداقل دو سوم اعضای اولین مجمع عمومی عادی خواهد بود. 

اعضائی که با مصوبه اولین جلسه مجمع عمومی عادی در مورد اساسنامه موافقت نداشته باشند، می توانند تقاضای عضویت خود را پس بگیرند دراین صورت هیأت مدیره بلافاصله پس از ثبت تعاونی مکلف به بازپرداخت وجه واریزی سهام آنان خواهد بود. 

 10- پس از انتخاب هیئت مدیره وظایف هیأت موسس به پایان رسیده و هئیت رئیسه مجمع ضمن تنظیم صورتجلسه کلیه مدارک مربوط به برگزاری مجمع را که به امضای آنان رسیده است به هیئت مدیره تحویل می دهد. 
11- هئیت مدیره در اولین جلسه خود رئیس، نایب رئیس، منشی، مدیر عامل و صاحبان امضای مجاز را انتخاب و به یکی از اعضای هیئت مدیره یا مدیر عامل با حق توکیل به غیر وکالت می‌دهد تا تشریفات قانونی ثبت تعاونی را انجام دهد.

 مدیر عامل باید حائز شرایط ماده 38 قانون بخش تعاونی باشد و مدارک موضوع بند 12 این دستورالعمل را تحویل هئیت مدیره دهد. 

 در صورتیکه هر یک از اعضاء نسبت به مراحل تشکیل تعاونی معترض باشد ظرف مدت 2 روز باید مراتب را کتباً به اداره کل / اداره تعاون اعلام نماید. اداره کل / اداره تعاون موظف است طبق قوانین و مقررات مربوط ظرف 3 روز به موضوع رسیدگی و اعلام نظر نماید.

12- اعضای هئیت مدیره بازرس یا بازرسان و مدیر عامل قبل از ثبت تعاونی موظف به طی دوره‌های آموزشی مربوط خواهند بود.                                     

13- هیأت مدیره باید جهت تکمیل پرونده، فهرست اسامی و مشخصات اعضای هیئت مدیره، مدیر عامل، بازرس یا بازرسان و کلیه اعضاء تنظیم و به اداره کل / اداره تعاون تحویل دهد. 
14- مدارک لازم ظرف مدت 5 روز از طریق اداره کل / اداره تعاون به اداره ثبت شرکتها ارسال می‌شود. اداره کل / اداره تعاون پس از انجام اقدامات اداره ثبت شرکتها و صدور آگهی تأسیس، نسبت به صدور پروانه تأسیس تعاونی اقدام خواهد نمود.

نظارت، حسابرسی و رسیدگی به شکایات وسایر اقدامات پس از تأسیس تعاونی به عهده اداره کل / اداره تعاون خواهد بود.

مدارک لازم جهت ثبت شرکت

 کپی شناسنامه و کارت ملی هیئت موسس و کلیه سهامداران
کپی مدارک تحصیلی هیئت موسس
گواهی پایان خدمت نظام وظیفه عمومی یا معافیت هیئت موسس
گواهی عدم سوء پیشینه هیئت موسس
امضاء اساسنامه و فرم های مربوطه

 

به منظور آشنایی بیشتر با این مبحث و رسیدن به جواب سوالات خود و یا ارائه هر گونه انتقاد و پیشنهاد به بخش مشاوره آنلاین کارگشا مراجعه فرمایید.

منابع:

دپارتمان اطلاعات مشاغل سامانه جامع صنعت ساختمان.

قانون تجارت