سیستم هوشمند به اشتراک گذاری دوچرخه

در سالهای اخیر با توجه به روند رو به رشد جمعیت شهرها، ارائه یک مدل حمل و نقل پایدار، امن، مقرون به صرفه، سرگرم کننده و دوست دار محیط زیست به عنوان پاسخ به مشکلات چون آلودگی، ترافیک، هدر رفت زمان و انرژی و … برای توسعه شهرهای هوشمند نیاز است. بسیاری از شهرهای پیشرفته دنیا با تقویت زیرساخت ‌ها و تسهیلات لازم برای دوچرخه سواری و تشویق مردم خود به استفاده از دوچرخه به جای اتومبیل به مقابله با این مشکلات برخاسته اند.

از این رو دوچرخه نه تنها بر زندگی فردی اشخاص، بلکه بر چرخه اقتصاد و مدیریت سوخت نیز تاثیر بسیاری دارد و در نتیجه باعث کاهش بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی می‌شود. 

دراین مقاله کارگشا قصد دارد در ابتدا روند شکل گیری انواع سیستم های اشتراک گذاری دوچرخه های را تشریح و سپس به بررسی نمونه های موفق آن در شهرهای بزرگ جهان بپردازد. در ادامه با ما همراه باشد. 

تاریخچه:

سیستم هوشمند به اشتراک گذاری دوچرخه در ابتدا توسط سازمان های خیریه برای کمک به افراد محروم و در نهایت در جهت کاهش آلودگی ‌های بصری، صوتی و آلودگی های هوا در کلان شهرها شکل گرفت. اما ایده اولیه این طرح، ابتدا درشهر آمستردام هلند متولد شد و نهایتا این سیستم در شهر رن فرانسه به تکامل رسید، از آن زمان به بعد این سیستم در سراسر جهان انتشار یافت و امروزه تقریبا همه شهرهای بزرگ در دنیا این سیستم را راه حل اصلی کاهش آلودگی شهری و یکی از گزینه های مهم توسعه شهر هوشمند می دانند.

  

تعداد دوچرخه ها در سیستم اشتراک گذاری سراسر جهان (2013- 2000)

تکنولوژی به اشتراک گذاری دوچرخه طی دهه ها با تغییرات اجتماعی و پیشرفت های تکنولوژیکی تکامل یافته، که این سیستم ها را می توان به 4 دسته یا نسل تقسیم کرد:

نسل اول:

در سال 1965 در آمستردام، اولین نسل اشتراک گذاری دوچرخه که به رنگ سفید ساخته شده بودند، بوجود آمد. این دوچرخه ها رایگان بوده و در مناطق مختلف شهری استفاده می شد. اما به دلیل رها شدن دوچرخه ها در سطح شهر و عدم وجود سیستم امنیتی جهت قفل کردن آن ها، نه تنها چهره شهر را زشت می کرد، بلکه دوچرخه ها توسط سارقین خیابانی سرقت می شد که نهایتا باعث برچیده شدن این سیستم ناایمن شد.

 

نسل دوم:

در سال ۱۹۸۹ در کپنهاگ آلمان، دومین نسل دوچرخه های اشتراکی که bycyklen "بای سایکلن که مترادف نام کپنهاگ نام داشت، با رفع مشکلات امنیتی نمونه های قبل خود، برای استفاده شهری طراحی شد. در این سیستم کاربر در قبال پرداخت سکه، کلیدی برای باز کردن آن دریافت می کرد.

 

اما در نمونه‌های پیشرفته تر، این سیستم به صورت چندین ایستگاه شبکه ای متصل به هم کار می کرد به طوریکه دوچرخه از یک ایستگاه گرفته و در ایستگاه دیگر تحویل داده می ‌شد. در این سیستم‌ کاربران مبلغی را به عنوان امانت در ایستگاه می‌ گذاشتند که مبلغ امانت پس از تحویل دوچرخه به ایستگاه پس داده می‌ شد و مدت زمان امانت گرفتن در این سیستم بدون محدودیت بود.

دوچرخه EnCicla در مدلین کلمبیا ترکیبی از نسل اول و دوم این سیستم را شامل می شد. اما عدم شناسایی کاربران و همچنین کم بودن مبلغ امانت در مقایسه با قیمت دوچرخه، امکان سرقت توسط کاربران ناشناس را به بشدت بالا می برد که نهایتا زمینه ساز ناکارامدی این چرخه از سیستم های هوشمند شد.

 

نسل سوم:

در سال 1996 در دانشگاه Portsmouth  لندن، نسل سوم دوچرخه های هوشمند که Bikeabout نامیده می شدند، طراحی و مورد استفاده قرار گرفت. سیستم امنیتی این دوچرخه ها به گونه ای بود که برای باز کردن قفل دوچرخه ها از کارت های مغناطیسی حاوی اطلاعات کاربری استفاده می شد که در صورت عدم بازگرداندن دوچرخه توسط کاربر، قابل ردیابی بود. در سال 2007 مدل تکامل یافته این دوچرخه با نام velib "دوچرخه آزاد" به طور گسترده در پاریس مورد استفاده قرار گرفت و به میزان قابل توجهی سرقت و خرابکاری های ناشی از ناشناس بودن کاربران را کاهش داد، اما همچنان کامل نبود.

نسل چهارم:

در سال ۱۹۹۸ نسل چهارم این سیستم به دلیل راه اندازی فناوری نوین تعبیه شده روی دوچرخه ها و همچنین کاهش هزینه اجاره، خود را به طرز چشم گیری از سیستم های نسل سوم جدا کرد.

در ابتدا کاربر از طریق پیامک و تماس تلفنی جهت قفل و بازکردن دوچرخه ها استفاده می کرد ولی پیشرفت‌ های اخیر تکنولوژی و استفاده از GPS، تلفن‌های هوشمند و فراگیر شدن شبکه‌های اینترنت، باعث بهبود این سیستم های هوشمند شد به گونه ای که کاربران می توانند به سادگی و تنها با یک جستجوی ساده در نرم افزار شرکت ارایه دهنده آن، دوچرخه را پیدا و با استفاده از کد QR مختص به آن و با پرداخت هزینه از دوچرخه های عمومی استفاده کنند. در این سیستم دیگر نیازی به پارک دوچرخه در ایستگاه‌ ها نیست و کاربر دوچرخه را هر جا که بخواهد قفل می‌کند و آن را رها می ‌کند و کاربر بعدی که قصد استفاده از دوچرخه را دارد با استفاده از GPS نزدیکترین دوچرخه را بر روی نقشه پیدا می کند.

در نمونه های امروزی، علاوه بر به اشتراک گذاری دوچرخه ها، اطلاعات مفیدی در رابطه با قابلیت دسترسی به دوچرخه در هر ایستگاه و برنامه ای برای مسیرهای روزانه جهت رسیدن سریع به مقاصد کاری را به سادگی برای کاربران فراهم می کند. سنسورهای تعبیه شده در این دوچرخه ها می توانند از طریق ارتباط بی سیم با ایستگاه ها، اطلاعاتی در مورد زمان سفر، سرعت، مسافت و… را به صورت آنلاین برای کاربران فراهم کنند.

A2B و SoBi دو نمونه از بهترین نمونه های نسل چهارم هستند که در حال حاضر در شهرهای مختلف جهان با تکنولوژی تقریبا مشابه ی تولید و استفاده می شوند. درچین، آلمان و ایالات متحده، این سیستم نوین اشتراکی به سرعت در حال گسترش است اما همچنان رها کردن دوچرخه ها در جاهای غیرقانونی مشکل اساسی این سیستم ها است که مسئولان شهری و شرکت های مربوطه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

 در ادامه نگاهی به برترین نمونه های نسل جدید اشتراک گذاری دوچرخه در شهرهای مختلف جهان خواهیم داشت. 

Mobike، شانگهای(چین)

چین از گذشته تا به امروز به عنوان پرجمعیت ترین کشور جهان، همواره عنوان مرکز دوچرخه سواری را به خود اختصاص داده است به طوری که که علارغم توسعه صنعت خودرو سازی در این کشور، ساکنان آن همچنان حمل و نقل و مسافرت با دوچرخه را به استفاده از خودروهای پیشرفته بنزینی ترجیح می دهند. به همین دلیل، به راحتی می توان محبوبیت برنامه دوچرخه سواری در چین را درک کرد.

امروزه پکن به تنهایی ۲٫۳۵ میلیون دوچرخه اشتراکی از ۱۵ شرکت را در خود جای داده‌ است که از شرکت موبایک، به عنوان بزرگترین شرکت به اشتراک گذاری دوچرخه در جهان، می توان نام برد. موبایک در 27 ژانویه 2015 در پکن تاسیس شد که از چهارمین نسل دوچرخه‌های اشتراکی استفاده می کند.

موبایک دو مدل دوچرخه کلاسیک و لایت در اختیار کاربران قرار می‌دهد. جهت دریافت این دوچرخه ها ابتدا می بایست در اپلیکیشن موبایک ثبت نام و جهت استفاده از دوچرخه‌های آن، مبلغی به عنوان سپرده پرداخت شود. همچنین شماره همراه کاربر نیز باید اعتبار سنجی شود. در چین بجز شماره همراه، شماره ملی نیز برای ثبت نام لازم است.

با استفاده از شماره ملی اطلاعات کاربر از سیستم‌های دولتی دریافت می‌شود و به کاربران زیر ۱۴ سال اجازه ثبت نام نمی‌دهد. کاربران مجاز با ثبت نام روی اپلیکیشن و واریز 299 یوآن در حساب کاربری خود از طریق Alipay و weChatPay قادر به استفاده از دوچرخه هستند که قفل الکترونیکی آن با رمز باز شده، اما پس از استفاده باید به صورت دستی مجددا قفل شود.

این شرکت  از سال 2017 وارد بازار «فراچین» شد و به 200 کشور جهان دوچرخه کرایه می دهد. 

Fiets- OV، آمستردام (هلند)

آمستردام با عنوان دوچرخه دوست‌ترین شهر دنیا، تقریبا هرچیزی که سفر با دوچرخه را آسان کند در در خود دارد. اشتراک گذاری دوچرخه در این کشور توسط شرکت راه آهن هلندی به نام Fiets – OV اداره می شود که تعداد زیادی دوچرخه را در 710 منطقه در هلند ارایه می دهد. مناطق وسیعی با حداکثر سرعت ۳۰ کیلومتر بر ساعت در این شهر وجود دارند که سرعت ترافیک را کم و دوچرخه سواری را ایمن و بدون استرس می‌کنند.

امکانات اجاره و به اشتراک گذاشتن دوچرخه همه جای شهر وجود دارد. حتی بسیاری از هتل‌ها خودشان دوچرخه کرایه می‌دهند که بسیار ارزان و در دسترس است. برای استفاده از دوچرخه Fiets – OV و دیگر وسایل حمل و نقل عمومی، می بایست کارت عضویت تهیه کرد. 

BIXI، مونترال (کانادا)

بی شک مونترال یکی از شهرهای دوستدار دوچرخه سواری در آمریکای شمالی است که اخیرا به عنوان بهترین شهر آمریکای شمالی توسط مجله دوچرخه سواری کانادا انتخاب شده است. به طوری که چند صد کیلومتر مسیرهای دوچرخه سواری در داخل شهر مونترال و حتی در مناطق اطراف آن وجود دارد.

معروف ترین شرکت فعال در حوزه اشتراک گذاری دوچرخه در مونترال، شرکت بیکسی است که در سال 2009 راه اندازی شد. نام بیکسی، تلفیقی از دو کلمه دوچرخه و تاکسی است، که با شعار حمل و نقل فعال و توسعه پایدار؛ حدود 5000 دوچرخه خود را در 400 ایستگاه برای اجاره در سطح شهر مستقر کرده است. این دوچرخه ها یا به صورت 24 ساعته یا هفتگی و ماهیانه توسط کاربران اجاره می شوند. که برای این منظور با عضویت در سامانه بیکسی، می بایست کارت عضویت دریافت کنند.

BICING، بارسلونا (اسپانیا)

در مارس سال 2007 سیستم اشتراک گذاری بای کینگ، در بارسلونا به اجرا درآمد و مورد استقبال شدید مردم قرار گرفت. به همین دلیل مسئولین شهری زیرساخت ها و ایستگاه های مورد نیاز این سیستم را در سطح شهرها گسترش دادند تا استفاده از دوچرخه را برای کاربران راحت تر کنند.

این ایستگاه‌ها بیشتر در مناطق مسطح شهر با فاصله حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر واقع شده‌اند، و بسیاری از ایستگاه‌های آن کنار ایستگاه‌های وسایل حمل و نقل عمومی دیگر قرار دارند تا مردم بتوانند قسمتی از راهشان را با دوچرخه‌ طی کنند. فاصله متوسط بین ایستگاه های فعال حدود نیم کیلومتر است. اما تنها ایراد این سیستم این است که تنها ساکنان محلی می توانند به آن دسترسی داشته باشند.

قبل ازاستفاده از دوچرخه BICING، کاربران می بایست کارت عضویت شرکت را یا به صورت آنلاین و یا با مراجعه به دفاتر خدمات مشترکین، دریافت کنند. سپس برای اجاره کردن یک دوچرخه می‌توانند به سادگی، کارت عضویت را در ایستگاه خدمات کشیده تا هویت فردی آنها توسط سیستم، تأیید شود، پس از آن یک دوچرخه از ایستگاه برای آنها آزاد می‌شود.

کاربران می‌توانند در ۳۰ دقیقه اول از دوچرخه رایگان استفاده کرده و سپس به ازای هر نیم ساعت بعدی، هزینه مشخصی مطابق تعرفه شرکت از حساب آنها کسر می شود. در نهایت برای بازگرداندن دوچرخه، آن را در ایستگاه‌های بایکینگ گذاشته و سپس دوچرخه به طور خودکار شناخته شده و در جای خود قفل می‌شود.

Velib، پاریس (فرانسه)

پاریس یک سیستم شگفت انگیز اشتراک گذاری دوچرخه به نام Velib یا دوچرخه های آزاد را در سال 2007 راه اندازی کرد که یکی از گسترده ترین برنامه های اشتراک گذاری دوچرخه در جهان است. در این کشور جاده هایی با سرعت ۳۰ کیلومتر بر ساعت وجود دارد تا دوچرخه سواران با آرامش و بدون نگرانی در آنها حرکت کنند.

این سیستم به طور مداوم در حال توسعه است و هر کس می تواند به اختیار خود خدمات روزانه، هفتگی یا سالیانه این شرکت را دریافت کند. این نکته قابل ذکر است که دوچرخه های این شرکت یکی از زیباترین مدل های دوچرخه در دنیا است. شهرداری پاریس نیز به مانند سایر شهرها سعی کرده که ایستگاه ها را در کنار سیستم های حمل و نقل عمومی دیگری چون مترو نصب کند تا میزان مشارکت در استفاده از آنها را به حداکثر برساند.

BICMI، میلان (ایتالیا)

میلان همواره یکی از شهرهایی است که وقتی صحبت از سیستم های هوشمند شهری می شود، حرفی برای گفتن دارد. دراین راستا، در سال 2008 شرکت «بایک می» در میلان راه اندازه شد. در حال حاضر این شرکت با بیش از 4500 دوچرخه که شامل 1000 دوچرخه الکتریکی می شود، از مرکز شهر تا حومه شهر گسترش پیدا کرده است.

شهرداری برای استفاده هرچه بیشتر کاربران از این دوچرخه ها، ایستگاه هایی را در کنار سیستم های حمل و نقل عمومی مانند ایستگاه راه آهن و مترو نصب کرده است. ایستگاه های فعال در میلان حداکثر 330 متر با یکدیگر فاصله دارند. این سیستم بر اساس اشتراک های 1 روزه، 1 هفته یا 1 ساله است که به کاربران اجازه می دهد دوچرخه را به میزان دلخواه اجاره کنند و همچنین نیم ساعت اول اجاره رایگان می باشد. 

VOLOBIC، مسکو (روسیه)

از سال 2013، سیستم اشتراک گذاری دوچرخه ولوبایک در مسکو راه اندازی شد. در حال حاضر 2700 دوچرخه در بیش از 300 ایستگاه فعال در سراسر شهر وجود دارند و هر کس از جمله توریست ها می توانند از آنها استفاده کنند. اجاره کردن ولوبایک نیز آسان است، کافی است تنها یک پروفایل در اپلیکیشن ولوبایک ثبت کنید و یک کارت اعتباری خریداری کنید که به شما دسترسی به دوچرخه را در هر مکانی می دهد. نیم ساعت اول سواری کردن در این سیستم رایگان است. اما به دلیل شرایط آب و هوایی خاص در مسکو این سیستم در طول زمستان در دسترس نیست. 

CITIBIKE، نیویورک، (آمریکا)

سی تی بایک بزرگترین شرکت اجاره دوچرخه در آمریکا است که در سال 2013 در شهر نیویورک راه اندازی و رفته رفته به بزرگترین شبکه حمل و نقل شهری تبدیل شد. این سیستم توسط معروفترین اپراتور آمریکا به نام Motivate "موتیویت" در شهرهای مختلف حدود 10 هزار دوچرخه را در ایستگاه های بسیاری در سطح شهر به اشتراک می گذارد که مانند کشورهای دیگر، می توان دوچرخه را از ایستگاه اول اجاره و در ایستگاه های دیگر بازگرداند.

این مدل بهترین روش برای سفرهای یک طرفه شهری محصوب می شود زیرا بیشتر مردم در نیویورک از دوچرخه برای رفتن به محل کار و مدرسه استفاده می کنند و به صورت 24 ساعته، هفتگی و یا سالیانه آن را اجاره می کنند. 

 

بی دود، ایران

بی دود اولین سرویس دوچرخه هوشمند اشتراکی در ایران است که توسط شرکت پاک چرخ ایرانیان در ابتدای سال 97، با رویکرد حرکت به سمت شهری هوشمند، حمل و نقلی  پاک، کاهش آلودگی هوا و ترافیک، کمک به محیط زیست و در نتیجه افزایش سلامت شهروندی طراحی و تولید شد. بیدود به کاربر خود این امکان را می‌دهد که از دوچرخه ای مجهز شده به فناوری اینترنت اشیا، استفاده کرده و سفرهای شهری خود را با سهولت انجام دهد.

دوچرخه‌های بیدود دارای یک قفل هوشمند هستند که کاربر وقتی که با یکی از دوچرخه‌ها در سطح شهر مواجه شد می تواند آن را با استفاده از اپلیکیشن بیدود و فناوری اینترنت اشیا، باز کرده و از آن استفاده کند. بعد از این کاربر می‌تواند با آن دوچرخه به مقصد دلخواهش برود و وقتی به نقطه مورد نظر رسید، از دوچرخه پیاده شده و آن را قفل کند و گزینه اتمام سفر را بزند. در این حالت یک هزینه حداقلی هم از کاربر دریافت خواهد شد.

منابع: 
https://en.wikipedia.org
https://www.icebike.org 
https://www.citylab.com
http://bdood.ir
لینک:
https://www.port.ac.uk/