دسته بندی انواع جرثقیل ها و مشخصات آن از دو دیدگاه متفاوت
تعریف و تاریخچه جرثقیل
جرثقیل یا جراثقال به زبان پارسی گرانبر وسیله‌ای است که بار را در راستای عمودی با ترکیب شش جهت حرکتی کنترل پایا جابه‌جا می‌کند. اولین جرثقیل ها به روایتی توسط یونانی ها اختراع شده است که نیروی محرک آن انسان و یا حیوانات بوده اند. جرثقیل ها ماشین آلاتی هستند که بیشتر در صنعت ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند اگرچه در صنایع مختلف به صورت محدود نیز استفاده می شوند. این دستگاه انجام کارهایی از قبیل نصب، بارگیری و تخلیه مصالح و تجهیزات از آنها استفاده می شود. کنترل جرثقیل ها از داخل کابین و یا خارج از آن انجام می گیرد و بر روی پایه ثابت و یا متحرک قرار می گیرند.
انواع جرثقیل با استناد به سایت ویکی پدیا
انواع مختلف جرثقیل ها در گروه‌های زیر دسته‌بندی می‌شوند:
- جرثقیل برجی (تاور کرین): این نوع جرثقیل معمولاً در ساختمان‌های مرتفع مورد استفاده قرار می‌گیرد و به سه صورت بر روی زمین نصب می‌شود.
- جرثقیل‌های موبایل (ماشینی): بروی زمین به دو صورت ثابت( نصب جک) و کارگاهی( متحرک با بار) عمل می‌کند.
- جرثقیل‌های سقفی: در سالن‌های صنعتی و تولیدی یا سایر خطوط (انبار، تعمیر و …) در ارتفاع بر روی خطوط باربر کناری قبل نصب هستند. عموماً به دو شکل جرثقیل سقفی تک پل و جفت پل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- جرثقیل دروازه‌ای: این نوع جرثقیل‌ها به دو صورت دروازه‌ای و نیم دروازه‌ای قابل استفاده هستند.
- جرثقیل بازویی: جرثقیل‌های بازویی به دو صورت بازویی( دیواری) یا ستونی بازویی قابل استفاده در صنایع هستند.
- جرثقیل‌های آویز: این جرثقیل‌ها درسالن‌ها و مکانهای با محدودیت ارتفاع و خطوط مونتاژ سری (خودروسازی و…) در ظرفیت تا ۵ تن قابل استفاده‌اند.
- جرثقیل‌های خاص: این گروه جرثقیل‌ها با ترکیبی از گروه‌های قبلی استفاده می‌شوند که در موارد استفاده خاص مانند پشته کردن و غیره کاربرد دارند.
انواع جرثقیل
جرثقیل خودکشش چرخ زنجیری (crawler crane)
در ظرفیت های تا حدود از 20 تن تا 4000 تن ساخته شده اند. می توانند با بار حرکت کنند. نیاز به پایه های تعادل ندارد. سرعت حرکت پایین است. به زمین فشار کمی وارد می کند. بسیار سنگین بوده و برای رفتن از یک کار به کار دیگر نیاز به دستگاههای دیگر داشته و یا نیاز به باز کردن اجزا مختلف دارند.
جرثقیل خودکشش چرخ لاستیکی
در ظرفیتهای از 5 تا 35 تن ساخته می شوند. تا سرعت حدود 50 کیلومتر در ساعت حرکت می کنند. می توانند از جاده ها استفاده کرده و یا خارج از جاده حرکت کنند. فشار زیادی به زمین وارد می کنند. هم با بوم خرپایی و هم بوم تلسکوپی ساخته می شوند.
جرثقیل های کامیونی
تجهیزات بالابری بر پشت کامیونها نصب می شود. دارای سرعتهای بالا بوده و می توانند در جاده ها رفت و آمد نمایند. برای کارهای یکباره مناسب هستند. در ظرفیتهای تا 800 تن موجود می باشند. در هنگام برداشتن اجسام سنگین از پایه های تعادل استفاده می نمایند. در دو نوع بوم تلسکوپی و خرپایی موجود می باشند. نوع خرپایی سریعا برای انجام کار آماده می شود و چند ساعت برای آماده شدن و جمع کردن نیاز دارد که معمولا به جرثقیل دیگری نیاز است. نوع خرپایی به دلیل سبکتر بودن بوم ظرفیت های بالاتری دارد.
جرثقیل توپوگرافی سخت
یک نوع جرثقیل خود کشش چرخ لاستیکی برای کارهای خارج جاده ای می باشد. قابلیت صعود شیب بالا و فاصله آزاد زیاد دستگاه این امکان را فراهم نموده است. این جرثقیل ها از پایه های تعادل برای پایداری استفاده می کنند. دارای یک موتور بوده که هم برای کارهای بالابری و هم حرکت ارابه استفاده می شود که در زیر ارابه قرار می گیرد. دارای چرخهای بزرگ بوده و معمولا تمام چرخ ها فرمان پذیر می باشند. دارای دو محور و 4 چرخ می باشد. چرخها بزرگ بوده و به هم نزدیک می باشند. می توانند از جاده ها نیز استفاده کنند اما سرعت حرکت حداکثر 50 کیلومتر در ساعت است. در مسافتهای طولانی باید با دستگاه دیگری جابجا شوند. در ظرفیتهای از 20 تا 90 تن می باشند.
جرثقیل های تمام توپوگرافی
این جرثقیل ها هم مثل جرثقیل های کامیونی امکان حرکت در جاده ها را داشته و با سرعت زیاد حرکت می کنند و هم در مناطق با توپوگرافی سخت مانور پذیری جرثقیل های توپوگرافی سخت را دارند. برای حرکت در مسافتهای طولانی در جاده ها ساخته شده اند. این جرثقیل ها 2 تا 9 محور داشته و برای ظرفیت های تا 2000 تن طرح شده اند. دارای دو کابین هستند. فاصله آزاد زیادی داشته و مانور پذیری آنها را زیاد می کند. به دلیل عملکرد بهتر در سایت و حرکت در جاده ها برای کارهای پراکنده مناسب هستند. به دلیل داشتن ویژگی های کامیونی هیدرولیکی و توپوگرافی سخت در ظرفیت مشابه از آنها گرانتر می باشند.
جرثقیل بالا بری سنگین( heavy lift cranes)
دستگاهی متشکل از یک بوم و وزنه های تعادل که هر کدام بر روی چرخهای زنجیری مجزا قرار گرفته و در ظرفیتهای 600 تا 2000 تن ساخته می شوند. به منظور کاهش فشار در بوم از یک پایه عمودی و یک خرپای مایل استفاده می شود. دارای وزنه های تعادل اضافی، قرار گرفته بر روی یک سکوی اضافی می باشند.
جرثقیل های شناور (Floating cranes)
معمولا برای کارهای پل سازی و ساخت بنادر استفاده می شوند. برای بارگیری و تخلیه کشتی ها از بارهای سنگین نیز ممکن است استفاده شوند. معمولا بر روی برج ها قرار گرفته و دارای ظرفیتهای تا 10000تن هستند. این جرثقیل ها برای بیرون آوردن کشتی های غرق شده نیز استفاده شده اند.
جرثقیل های ریلی
روی واگنهای با چرخهای فلزی قرار می گیرند. بر روی خط راه آهن حرکت کرده و برای کارهای تعمیر و نگهداری و ساخت خطوط استفاده می شوند. همچنین برای تخلیه و بارگیری قطارها نیز استفاده می شوند.
جرثقیل های هوایی (Air cranes)
هلیکوپترهای طراحی شده برای جابجایی اجسام سنگین هستند. برای مناطقی که امکان استفاده از جرثقیل های دیگر موجود نیست مناسب می باشند. برای قرار دادن اجسام بر بالای برجها، اطفای حریق جنگلها و نجات در حوادث غیر طبیعی و … از کاربردهای این جرثقیل ها می باشند. این جرثقیل در حد ظرفیت باربری خود قادر به جابجایی اشیای مختلف شامل خودرو، قایق و ظروف بزرگ آب، قطعات ساختمانی، تجهیزات ساختمانی و غیره می باشند.
جرثقیل لودر
متشکل از یک بازوی مفصل دار و معمولا تلسکوپی می باشد که بر روی کامیونها نصب شده و برای بارگیری و تخلیه آنها استفاده می شوند. اپراتور باید در اطراف دستگاه حرکت کند تا موقعیت بار را تشخیص دهد. کنترل ممکن است به صورت راه دور باشد.
جرثقیل های برجی (Tower cranes)
جرثقیل هایی با پایه های عمودی و بلند که در نزدیک سازه ها قرار گرفته و توانایی سرویس دهی در ارتفاعات زیاد و مساحت محدود را دارند. انواع مختلف این جرثقیل ها عبارتند از: جرثقیل برجی با بوم افقی جرثقیل برجی با بوم زاویه دار جرثقیل برجی متحرک (بر روی چرخ زنجیری، کامیونی و ریلی) جرثقیل برجی بالارونده.
جرثقیل برجی با بوم افقی
بر روی فونداسیون ثابت و آماده شده قرار گرفته و یا به صورت متحرک می باشد. نوع ثابت آن به صورت خود ایستا و یا متکی به سازه مجاور می باشد. بوم افقی دارای دو قسمت می باشد که در قسمت بلندتر ارابه و قلاب قرار گرفته و در قسمت کوتاه آن وزنه های تعادل و موتور محرک و قرقره های کابل قرار می گیرند. دستگاه 360 درجه قابلیت دوران دارد. صفحه دوار در پایین کابین اپراتور می باشد. دستگاه با برق کار می کند. بار مجاز به شعاع کارکرد، طول بوم، وزن وزنه های تعادل و مقاومت سازه ای اجزا دارد و در منحنی های بار مقادیر مجاز بالابری ارائه می شوند.
نحوه رخداد حوادث
- ناپایداری (بار مهارنشده، بار بیش از حد مجاز، زمین نرم و یا ناتراز) ارتباط نامناسب (محل کار از دید اپراتور دور بوده و یا دید مناسب وجود ندارد) آموزش ناکافی اپراتور و سایر عوامل عدم و یا ناکافی بودن بازرسی و نگهداری دستگاه.
- عوامل محدود کننده بار: تراز نبودن، باد، بارهای جانبی، کار بر روی لاستیک‌ها، باربرداری از سمت پهلو، استفاده از fly jib محدودیتهای کابلها و نواقص مربوطه.
منابع:
