در نورپردازی شبانه مناظر شهری، این اصول را رعایت کنید!
در این مطلب می خوانید:
راهکارهای اجرایی ارتقاء کیفیت مناظر شبانه شهری از طریق نورپردازی
از مهم ترین موارد حائز اهمیت مناظر شهری در ساعات تاریکی شب، نورپردازی مطلوب در راستای ایجاد مناظر زیبای شبانه است. در شرایط فعلی آنچه که از شهر و فضاهای شهری در ذهن شهروندان نقش می بندد، بیشتر تصویری است که هنگام روز از شهر و مناظر شهری دریافت می کنند، چرا که در حال حاضر منظر شبانه عمده ی شهرهای ما به صورتی هستند که تصویر قابل توجهی ندارند و یا آنقدر نامتناسب هستند و اغتشاش بصری دارند، که مناظری نامطلوب ایجاد نموده اند.
با توجه به اینکه منظر شبانه ی شهرها می تواند معرف شهرها باشد و تأثیر بسیار زیادی بر تصویر ذهنی شهروندان داشته باشد و با در نظر گرفتن اهمیت روز افزون نورپردازی که روز به روز در شهرهای مختلف جهان به این مقوله توجه بیشتری صورت می گیرد؛ ضروری است که اقدامات اساسی به منظور ایجاد مناظر شبانه با هویت انجام گیرد.
شایان ذکر است هر آنچه نورپردازی های صورت گرفته مطوب تر و هدفمندتر شوند و از طریق طرح های بالادست هدایت و کنترل شوند، اثرات مطلوب نورپردازی ها به وضوح در مناظر شبانه شهری قابل مشاهده می باشد و مناظر زیباتری خلق می شود.
در نهایت راهکارهای اجرایی در راستای ایجاد مناظر شبانه ی مطلوب از طریق نورپردازی به منظور ایجاد تصویر ذهنی مناسب شبانه از شهر برای مردم، ساکنین شهر و استفاده کنندگان از فضاها بیان و بررسی می شوند.
منظر شهری
مناظر شهری از منظر مصنوعی و مناظر طبیعی تشکیل شده است، این مناظر که در هر شهر با شهر دیگر متفاوت می باشند بیان کننده ی ویژگی های خاص یک شهر هستند. در ادامه این مناظر بررسی می شود:
منظر سخت یا منظر مصنوعی به فضاهایی گفته می شود که از عناصر سخت یا سخته شده توسط انسان تشکیل شده باشند، مثل خیابان ها، ساختمان ها، دیوارها، فضاهای شهری، مبلمان شهری.
مناظر نرم یا مناظر طبیعی به عناصری از قبیل پوشش گیاهی، آب، خاک و … گفته می شود، که در منظر شهری شامل پارک ها، باغ ها، درختکاری ها، فضای سبز، بوته ها و … است.
نورپردازی و منظر شبانه شهر
منظر شبانه به عنوان جزء لاینفک شهر و ساختار آن از لحاظ نورپردازی و کیفیت¬هایی که از طریق نورپردازی در آن ایجاد می-شوند، باید مورد توجه قرار بگیرند. توجه به نورپردازی و هماهنگی و تناسب عناصر منظر شهری در ساعات شب می تواند تصویر بسیار مطلوبی از شهر و مناظر شهری ایجاد کند.
نورپردازی مناظر شهری در سه سطح کلان، میانی و خرد مطرح می شود، که در ادامه این سطوح و نورپردازی مربوط به آن ها بیان و بررسی می شود.
سطح کلان منظر شهری:
سطح کلان شامل نورپردازی در سطح شهر و یا بخش عظیمی از شهر می شود، در تصاویر دید پرنده از شهر یا وقتی ناظر با هواپیما به شهر بنگرد، این سطح از شهر کاملا مشخص می شود، بر این اساس از آن جهت به این سطح کلان گفته می شود، که مقیاس وسیعی را در بر می گیرد. همچنین طرح های بالادست برای هدایت و کنترل نورپردازی ها در منظر شهر مثل طرح جامع نورپردازی شهری مربوط به این سطح می شود.
سطح میانی منظر شهری:
سطح میانی شامل نورپردازی در مکان ها و فضاهای شهری مثل خیابان ها، میادین، بلوارها، فلکه ها و … می شود که قاعدتاً در سطحی پایین تر از سطح کلان هستند، طرح هایی مثل طرح های نورپردازی برای بخش های گردشگری، تجاری یا مرکز شهر و یا ضوابط و مقررات نورپردازی در مناطق شهری مربوط به این سطح می شوند.
سطح خرد منظر شهری:
سطح خرد شامل نورپردازی المان ها، عناصر و تک فضاها می شود، و به عنوان زیر مجموعه ی سطح میانی مطرح می شود. طرح های نورپردازی در این سطح از منظر شهری شامل طرح های نورپردازی مربوط به فضاهای خرد مثل مبلمان های شهری (نیمکت ها، تندیس ها، آبنماها، مجسمه ها و …) می شود، همچنین جزئیات نورپردازی مربوط به آن ها و حتی مراحل نصب آن را شامل می شود.
نتیجه گیری:
تمامی عناصر منظر شهری در ساعات روز قابل مشاهده هستند، اما در ساعات شب فقط بعضی از عناصر شهری در منظر شهر دیده می شوند که آن هم عمدتاً عناصر شاخص شهری مثل بزرگراه ها یا بناهای شاخص بلندمرتبه می باشند، به بیان دیگر تمامی عناصر شهر در منظر شب روشن نمی شوند، بر این اساس نورپردازی ها تأثیر بسیار زیادی بر منظر شهرها و به خصوص درک فضاهای شهری و تصویر ذهنی شهروندان دارد. بنابراین آنچه که از اهمیت بسزایی برخوردار است تصمیم گرفتن در این خصوص است که کدام عناصر منظر شهری در شب بایستی نورپردازی شوند؟ چه بخش هایی از منظر شهری باید شاخص شوند؟ و کدام مناظر شهری بهتر است در شب رؤیت شوند؟ به عبارت دیگر باید بررسی شود که چه عناصری با چه ویژگی هایی در شب نورپردازی می شوند و بر نورپردازی آن ها تأکید می شود؟
بر این اساس توصیه می شود دید ناظر از منظر شهری در کلیه طرح های نورپردازی در نظر گرفته شود. به مناظر مختلف شهر توجه و ارتباط آن‌ها با یکدیگر حفظ و شاخص شود. همچنین باید توجه نمود که مناظر طبیعی و مصنوع به طور کامل از هم جدا نیستند بلکه با یکدیگر و در کنار همدیگر شهرها و مناظر شهری را ایجاد می کنند، بنابراین در نورپردازی مناظر شهری مناظر طبیعی و مصنوعی در نظر گرفته شود و میان آن ها با ویژگی ها و فرم های متفاوت هماهنگ سازی ایجاد شود.
در نهایت تأکیدی می شود که هدایت و کنترل نورپردازی در سطوح کلان، میانه و خرد که امری ضروری است انجام شود و به منظور ایجاد مناظر شبانه مطلوب در هر شهر تهیه طرح جامع نورپردازی شهری برای آن شهر ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
راهکارهای اجرایی ارتقاء کیفیت مناظر شبانه شهری از طریق نورپردازی
با توجه به اهمیت مناظر شبانه ی شهری، راهکارهای اجرایی و کاربردی در جهت ارتقاء کیفیت فضاهای شهری از طریق نورپردازی ارائه می شود:
مناظر مصنوع
- تأکید بر بخش های شاخص و ویژه ی نورپردازی (بخش های مرکزی شهری، مناطق تاریخی، بخش های گردشگری، مراکز تجاری و …).
- شاخص سازی جنبه های خاص و منحصر به فرد مناظری از قبیل المان های هنری، میادین شهری، پل ها، مراکز تفریحی – تجاری-فرهنگی و … .
- نورپردازی فضاهای مؤثر بر مناظر شهری
- مکان سنجی دقیق منابع نورپردازی
- حفظ شخصیت و هویت ساختمان های شاخص در منظر شبانه
- تأکید بر عناصر ویژه و تأثیرگذار در سلسله مراتب شهرها
- نورپردازی ساختمان های ارزشمند، تاریخی، میادین و عناصر مؤثر بر هویت شهر
- نورپردازی عناصر شهری متناسب با زمینه قرارگیری اشان
- ایجاد مناظر منحصر به فرد با بهره گیری از پتانسیل های شهری
- نورپردازی فضاهای شهری حائز اهمیت (خیابان های پرتردد، میادین اصلی شهر و … )
- حفظ و تقویت کاربری های جاذب جمعیت و فعال در ساعات شب
- ایجاد خط آسمان و منظر شبانه منحصر به فرد از شهر
- تأکید بر نورپردازی عناصری که باعث ایجاد تمایز در منظر شهری می شود.
- تأکید بر نورپردازی کریدورها و محورهای اصلی عبو و مرور
- بهره گیری از شدت روشنایی و رنگ نور متفاوت در فضاهای شهری متناسب با نقش، عملکرد و جایگاه آن در ساختار منظر شهری
- برجسته سازی و تأکید بر ورودی های شهر از طریق نورپردازی
- تأکید بر نورپردازی بناهای بلند مرتبه
- تأکید بر نورپردازی بناها با کاربری های پر اهمیت و فعال در ساعات شب (سینما، تئاتر، موزه و …)
مناظر طبیعی:
- برجسته سازی منظره های شاخص طبیعی در ساختار شهر به وسیله نورپردازی
- تأکید بر عناصر طبیعی، پستی¬ها و بلندی‌ها
- تأکید نورپردازی عناصر طبیعی شاخص شهر (رودخانه، ساحل و …)
- برجسته¬سازی مناظر گسترده و عمده¬ ی طبیعی در شهر
- توجه به آسیب نرسیدن به پوشش گیاهی و فضای سبز در نورپردازی ها
- کاهش آلودگی های نوری و حمایت از محیط زیست شهری
- تأکید بر نورپردازی ویژگی ها و عناصر طبیعی شهر که باعث ایجاد تمایز در منظر شهری می شود.
- برجسته سازی پتانسیل های طبیعی شهر و تأکید بر نورپردازی آن ها
منابع:
1. مجتبی زاده، عاطفه، «تدوین سند راهنمای تهیه ی طرح جامع نورپردازی شهری»، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: جهانشاه پاکزاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، رشته طراحی شهری، 1392.
2. پاکزاد، جهانشاه، 1384، "راهنمای طراحی فضاهای شهری ایران"، شرکت طرح و نشر پیام سیما، وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، تهران.
3. پاکزاد، جهانشاه، 1388، "مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری"، انتشارات شهیدی، چاپ سوم، تهران.
4. پاکزاد، جهانشاه، سوری، الهام،1391، "راهنمای نورپردازی مکان های شهری"، انتشارات آرمانشهر، چاپ اول.
5. علوی طبری، هدی، 1390، " نگاهی به برخی ملاحظات در نورپردازی"، تفکر معماری، شماره 24.
6. علوی طبری، هدی، 1389، "نورپردازی در معماری منظر"، انتشارات شهیدی، چاپ اول، تهران.
