تفاوت شهر هوشمند با شهر الکترونیک، شهر مجازی، شهر دیجیتال و شهر در دسترس چیست؟
در این مطلب می خوانیم:
تفاوت های شهر الکترونیک و شهر هوشمند
تفاوت شهر الکترونیک با شهر مجازی
تفاوت شهر الکترونیک و شهر دردسترس
یکی از موضوعات و شکاف های موجود در میان متخصصان، پژوهشگران، مدیران شهریو دانشجویان، موضوع عدم شناخت مرز دقیق و تفاوت های بین انواع شهرهای ذکر شده می باشد. حتی در برخی موارد در اسناد و مراجع علمی این تداخل نیز به چشم می خورد و بسیاری از محققین را گمراه می کند. شاید یکی از علل این امر، بروز و ظهور تدریجی این واژه ها، بنا به مقتضی و شرایط شهرها باشد که باعث شده است مرزبندی بسیار دقیق و مشخصی در ابتدای شکل گیری واژه وجود نداشته باشد و به صورت تلفیقی با اصطلاحات قبلی مورد استفاده بوده اند. به هرحال عباراتی مانند: هوشمند، الکترونیک، دیجیتال، مجازی و دردسترس در کنار شهر ترکیبی می سازند که سمت و سو و هدفی را برای برمبنای فناوری اطلاعات برای شهر ترسیم می کند، اما برخی تفاوت ها میان آنها وجود دارد.
اکنون زمان مناسبی می باشد که تفکیکی میان این واژه گان قائل شده و کمی بیشتر با تفاوت بین این شهرها و همچنین فواید و چالش های پیش روی هر یک آشنا شویم تا همگان به یک درک مشترک و مشخصی از این شهرها دست پیدا بکنند تا زمینه مطالعات بعدی در این زمینه به طور مناسبی فراهم شود. این شهرها بایکدیگر شباهت ها و همچنین تفاوت هایی دارند. برخی از بعد زمانی بر دیگری مقدم تر و برخی از جنبه ارائه خدمات بهتر به شهروندان در اولویت تر…
در ابتدا سعی می شود تا از هرکدام از شهرها و مشخصات آنان توضیحاتی ارائه شود تا مخاطب با اطلاعات بیشتری به مطالعه قسمت های بعدی متن ادامه دهد.
برای این که به شهری صفت « هوشمند» اطلاق شود، باید ابعاد و مشخصه های خاصی داشته باشد. دوهدف اصلی از پیاده سازی شهر هوشمند، یعنی: ارتقای کیفیت زندگی و توسعه اقتصاد پایدار می باشد تا بتوانند بیش ترین میزان بازدهی را در حوزه زندگی شهری داشته باشند. مهمترین نکته در زمینه هوشمند سازی شهرها اقدام به تغییر در سبک زندگی و فعالیت ها در جهت ارتقای کیفیت زندگی شهری است.
یکی از واژگان معادل شهر هوشمند، شهر سیم کشی شده است. این واژه شاید به نوعی با سرآغاز پیدایش شهرهای هوشمنددر ارتباط باشد، چرا که شهرهای سیم کشی شده جایی است که در آن، شاه راه های اطلاعاتی، عامل اصلی در تأمین همه خدمات ارتباطی و اطلاعاتی مورد نیاز شهروندان بوده اند. درواقع شهر سیم کشی شده مدل ایده آل اواخر دهه 1960 بود که اکنون در مفهوم شهر هوشمند استحاله یافته است.
شهر الکترونیک
مهمترین تعریف شهر الکترونیک عبارت است از شهری با زیر ساخت های ارتباطی سخت افزار، نرم افزار و منابع انسانی مناسب که قادر است در بیست و چهار ساعت شبانه روز، بدون تعطیلی خدمات بخش های دولتی، نهادها، سازمان ها، شرکت ها، فروشگاه ها و سایر بخش های خصوصی یک شهر را به صورت ایمن و به روز در اختیار شهروندان قرار دهد. شهر الکترونیک، شهری است که اجرای اکثر فعالیت های آن از طریق امکانات مبتنی بر اینترنت و سیستمهای الکترونیک امکان پذیر باشد.
در چنین شهری ضرورتی ندارد مردم برای انجام کارهای روزمره خود مانند پرداخت قبوض آب، برق ، تلفن ، پرداخت جرائم ، خرید املاک یا کالا وقت زیادی را صرف کنند ، بلکه تمامی این کارها را می توانند از طریق کامپیوتر شخصی خود ، هنگامی که به شبکه جهانی اینترنت متصل است انجام دهند. همینطور مشارکت در فعالیت های شهری از جمله ارتباط با مسئولین ادارات ، بنگاههای اقتصادی و اجتماعی ، شهردار و سایر مسئولین شهری تا حد زیادی تسهیل میگردد و خدمات به شهروندان به گونه ای ساده تر و مطلوب تر ارائه می شوند. از طرفی دیگر بر کارایی مدیریتی و عملیاتی شهر نیز افزوده می شود ، تا آنجا که ساکنین شهر میتوانند در اسرع وقت در جریان اتفاقات و رویدادهای شهر قرار بگیرند و برای رفع آنها اظهار نظر کنند.
در این شهر ارتباطات و تعاملات فی مابین سازمان ها افزایش یافته و دسترسی به خدمات مورد نیاز را برای مردم ، تجار و دیگر افراد مرتبط با شهر فراهم میسازد . بنابراین در یک شهر الکترونیک محدودیت های یک شهر عادی و سنتی وجود ندارد و از آنجا که اکثر فعالیت ها به صورت الکترونیکی و از طریق شبکه جهان گستر اینترنت انجام می گردد ، دیگر به حضور فیزیکی افراد در محل مورد نظر زیاد نیست. بلکه امکان دسترسی به کلیه اماکن ، مؤسسات و اداره ها از طریق اینترنت امکان پذیر است.
فعالیت های شهر الکترونیک
- فعالیت های بانکی: مثل پرداخت قبوض، برداشت پول از حساب، انتقال پول و غیره.
- فعالیت های اداری: مثل ثبت اسناد و املاک، درخواست پاسپورت و امثال آن.
- فعالیت های تجاری: مثل خرید وفروش کالا، موسیقی ، فیلم و مواد غذایی.
- فعالیت های تفریحی: مثل بازی های رایانه ای، بازدید از موزه هاو پارک ها.
- کسب اطلاعات: اخبار، روزنامه ها، نشریات، وضعیت آب وهوا ترافیک شهری، ساعات پرواز هواپیماها.
- فعالیت های علمی: تحقیق در مورد پروژه ها، یافتن مقاله ها، دسترسی به منابع معتبر، کتابخانه ها وکتابها و تالیفات جدید.
- فعالیت های آموزشی: مدرسه، دانشگاه و سایر آموزشگاه ها.
- فعالیت های سیاسی: شرکت در انتخابات، اعلام نظر به مجلس و بخشهای سیاسی باز.
- فعالیت های مسافرتی: رزرو بلیط سفر، رزرو هتل و کرایه اتومبیل.
- کاریابی و درخواست کار: آگاهی یافتن از فرصت های کاری، پر کردن فرم درخواست کار، ارسال و گرفتن نتیجه.
- فعالیت های درمانی: مراجعه به پزشک، دریافت دستور العمل های ایمنی و اطلاع از تازه های پزشکی.
- فعالیت های تصمیم گیری: بهترین و خلوت ترین مسیر در شهر برای رسیدن به مقصد، بهترین رستوران برای صرف غذا، بهترین اماکن تفریحی و سایر بهترین ها.
تفاوت های شهر الکترونیک و شهر هوشمند
شهر الکترونیک و شهر هوشمند برای درک بهتر این تفاوت باید به موارد زیر دقت کرد: تمامی شهرهای هوشمند الکترونیکی هم هستند، اما تمام شهر های الکترونیکی، هوشمند نیستند. تفاوت آن ها در نحوه پاسخ گویی به مشکلات و حل مسئله است. در واقع در درون شهر الکترونیکی ارائه خدمات از طریق ارتباطات دیجیتالی صورت می گیرد اما در درون شهر هوشمند فضای دیجیتال ابزاری برای حل مسائل می باشد و تنها راهکار نیست. برای درک بهتر به مثال زیر دقت کنید:
فرض کنید که مدیریت شهریخدمتی را که قبلا به صورت آفلاین ارائه می شده است را می خواهد به صورت آنلاین ارائه داده شود. این یک مورد معمولی از خدمات شهر دیجیتال به مردم است. گروهی از مردم و یا سازمان ها با استفاده از فضای دیجیتال قصد راه اندازی یک سرویس مشاوره آنلاین ایجاد می کنند. این نمونه ای از یک خدمت شهر هوشمند است که با درگیر کردن مردم و با استفاده از فضای دیجیتال خدمت جدیدی برای حل مشکلات مردم ارائه کردند. در واقع فضای دیجیتال ابزاری برای نوآوری ها و ابتکارات شهر هوشمند می باشد.
به عنوان یک قاعده کلی می توان گفت که خدماتی که توسط مدیران محلی ارائه می شوند بین دولت و مردم قرار می گیرند در حالی که شهر هوشمند در داخل مردم و دولت است یعنی وابسته به نوآوری مردم و شهروندان می باشد که نشان دهنده این مطلب است که ملاک های اصلی شهر هوشمند نوآوری، هوش رقابتی، جذب تکنولوژی و ارتقاء محصولات جدید می باشند. به عبارت دیگر مفهوم شهرالکترونیک به عنوان زیرساخت یا سرمایه فیزیکی یک شهر به حساب می آید در حالیکه مفهوم شهر هوشمندبه عنوان شهرها در عین حال به عنوان سرمایه فکری و دانش ارتباطی یا زیرساخت اجتماعی قلمداد می شود.
تفاوت بین شهر هوشمند و شهر الکترونیکی خط باریکی است و در واقع این دو مفهوم در امتداد هم قرار داشته و بعد از ایجاد ابزار الکترونیکی جهت ارائه خدمات در شهر الکترونیک مرحله بعد بکارگیری خلاقانه و هوشمند این تکنولوژی ها
در شهر برای دستیابی به شهر هوشمندمی باشد. در جدول زیر تلاش می شود تفاوت شهر الکترونیک با شهر هوشمندبه طور مختصر ارائه شود:
تفاوت شهر الکترونیک با شهر مجازی
در شهر الکترونیک چنانچخ نیاز باشد ساختمانی را که تا ددیروز به صورت فضای اداری مورد استفاده بوده است، تبدیل به یک فروشگاه بزرگ گردد. استفاده از خدمات الکترونیک به این صورت خواهد بود: ثبت مصوبات، صورت جلسه تیم مشاور برای پیش بینی تغییرات ، اشتراک مستندات مورد نیاز ، امکان اخذ اطلاعات مربوط به سازمان های دیگر و برخی اقدامات مشابه دیگر به صورت الکترونیکی انجام خواهد شد. یعنی در اصل همان فعالیت هایی که در عالم و اقعیت وجود دارد، شبیه سازی شده و فرایند انجام کار بدین صورت الکترونیکی انجام طی خواهد شد.
اما هنوز زمان زیادی نیاز است تا با محدودیت های موجود در فرایند های پیچیده اداری و محدودیت های رفتاری و تفکری انسانی به نتیجه مطلوب برسیم. این درحالی است که اگر تفکر خود را از فضای فیزیکی به فضای مجازی منتقل کنیم، از امکانات فضای دوم به خوبی می توانیم استفاده کنیم.
در مستندات موجود به ویژه مطالعات تهران مجازی این موضوع به خوبی بیان شده است که نگاه دوفضایی چه امکاناتی را دراختیار ماخواهد گذاشت. در چنین شهری ، بابهره گیری از فضای مجازی، برای مثال فوق شهر شبیه سازی شده است شاخص هایی برای مولفه های موجود در آن در نظر گرفته شده است و امکاناتی مانند شبیه سازی خدمات موجود در محیط فعلی و آتی، براساس اطلاعات و واقعیت های دقیق اعلام می شود.
تغییرات این بنا از اداری به فروشگاه، چه میزان ترافیک، رفاه شهروندان، سرانه تجاری، تاثیر بر مسائل اجتماعی و سایر موضوعات مشابه را در تحت تاثیر قررار خواهد داد. این محاسبات در کسری از زمان انجام خواهد شد و نتایج آن برای تصمیم مدیریت بسیار کارساز است. بنابراین در شهر مجازی هنوز هرچند وابستگی به سیستم موجود است، اما امکانات وفرصت هایی در اختیار ما قرار دارد که در شهر الکترونیک به دلیل وابستگی شدید این شهر به دنیای فیزیکی و محدودیت های ناشی از این وابستگی وجود نداشت.
تفاوت شهر الکترونیک و شهر در دسترس
زمانی که صحبت از شهرهای در دسترس می شود موضوع جالب تر می شود . در این شهر تمام وسایل، اجزا و خدمات درون شهر به یک شبکه اطلاعاتی یکپارچه از طریق زیر ساخت های شبکه های بی سیم باهم در ارتباط اند، متصل شده اند. این ارتباط بین بخش های مختلف، اجازه هم خوانی و همگرایی بیشتری را به کل شهر می دهد. این مفهوم در سال 2010 در شهر «سونگ دو» کره جنوبی به خوبی نمایان شد. اطلاعاتی که در این شهر جریان دارد باعث می شود از کوچکترین اجزا مانند کنترل مصرف انرژی در شهر تا بزرگترین عناصر ، مانند پیگیری موضوعات اجتماعی، تحت کنترل سیستم بوده و از طریق شبکه هایی که در کل شهر در دسترس هستند به شهروندان اطلاع رسانی کنند. شهر «اوزاکا» در کشور ژاپن نمونه دیگری از شهرهای در دسترس می باشد.
در شهرهای در دسترس، فناوری اطلاعات و ارتباطات با توسعه شهری در هم آمیخته است، نه آنکه تنها در شهر استقرار یافته باشند. دراین شهرها شاخه جدیدی از فناوری اطلاعات شکل گرفته است که شهر را بستری برای اشتراک اطلاعات تبدیل می کند. مفاهیمی مثل اینترنت اشیادر این شهرها به عنوان یکی از ملزومات مطرح می شوند. شهرهای در دسترس هنوز به صورت فراگیر در دنیا وجود نداشته و بیشتر در حد برنامه ریزی می باشد. در دو شهر نام برده تنها رگه هایی از شهرهای در دسترس دیده می شود. دراین شهرها نیز مانند شهرهای هوشمند، نیروی انسانی و شهروندان بسیار مهم و نقش بسزایی هستند.
در حالی که در شهر الکترونیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات تنها ابزاری جهت ارائه خدمات فیزیکی به صورت الکترونیکی هستند. اگر روند مطالعه و استفاده از انواع شهرهای ذکر شده مورد مطالعه قرار بگیرد متوجه می شویم این ابتدا بررسی ها و مطالعات پیرامون شهر هایی مثل شهر الکترونیک، مجازی، دیجیتال و شهر در دسترس شروع شد اما با گذشت زمان و احساس لزوم درگیر کردن شهروندان و استفاده از خلاقیت های آنان در اداره شهر، محققین و برنامه ریزان را به سمت شهر هوشمند کشانید. در اداره شهر های هوشمند تصمیمات و سیاست های کلان مدیران شهری مهم و تأثیر گذار می باشد و اثرات شهر هوشمندو فواید آن نیز در مقیاس های بزرگ نصیب شهروندان و مدیران شهریمی شود، در حالی که در شهرهای دیگر بیشتر تصمیمات و اقدامات محلی بوده و نتایج آنان نیز در مقیاس های کوچک قابل استفاده و محسوس بوده است.
لذا به پژوهشگران، دانشجویان، مدیران و برنامه ریزان شهری توصیه می شود چنانچه به دنبال یک راه حل جامع، کامل و درخدمت توسعه پایدار شهرها می باشند، به پدیده« شهر هوشمند» توجه ویژه ای داشته باشند.
شهر دیجیتال
شهرهای دیجیتال اطلاعات دیجیتالی را از شهرهای مختلف جمع آوری و سازماندهی نموده و یک فضای اطلاعاتی عمومی را برای زندگی مردم و بازدید و تعامل با یکدیگر فراهم می آورند. شهرهای دیجیتال در سراسر جهان توسعه یافته و می توانند از طریق اینترنت به یکدیگر متصل گردند. عملکرد این شهرها به عنوان بخشی از عصر اطلاعات به منظور بهبود خدمات شهر ، بالابردن کیفیت مدیریت شهری، بهبود کیفیت زندگی مردم و حفظ محیط زیست می باشد. بنابراین شهر دیجیتال نقش بسیار مهمی در توسعه پایدار ایفا می کند.
شهر مجازی «سایبرنتیک»
در یک شهر مجازی، فعالیت های شهری در یک فضای سایبری صورت می پذیرد. در حد فاصل فضای سایبری و فضای مادی، بخشی از ایده شهر هوشمند، متشکل از یک فضای واقعی با اجزای کالبدی و ساکنان واقعی شهر و یک شهر مجازی متناظر باهمان اجزا و ساکنین می باشد. همان طور که اشاره گردید امروز در برخی از شهرها به عنوان مجموعه ای از فضاهای مجازی و مادی تجربه می گردند. باوجود شکل گیری این شهرها در فضاهای مجازی، همچنان مکان ها و فواصل کالبدی مورد توجه واقع هستند. ازدحام و تراکم جمعیت های بزرگ و تفاوت جمعیت های شب و روز در شهرهایی مثل تهران، نیویورک، لندن و توکیو همراه با آلودگی گسترده نور، صدا، هوا وفضا و مسأله ترافیک وزمان، لزوم یافتن چاره ای برای کاهش آلام زندگی در این گونه شهرها شده است.
مهمترین مسأله در این شهرها دشواری حرکت جمعیت است. حرکت جمعیت اعم از حرکت با وسیله نقلیه و یاازدحام جمعیت در مراکز فروش و ارائه خدمات رفاهی و خدماتی شهر، علت اصلی بسیاری از « مسائل شهری» اعم از مسائل انسانی شهری ویا حوادث وسوانح شهری در شهرهای بزرگ است. با ظهور صنعت همزمان ارتباطات، کامپیوتر و به دنبال آن ارتباطات شبکه ای از طریق آرپانت و سپس شکل فراگیر این ارتباط در قالب اینترنت فضای جدیدی برای شهر به وجود آمد که از آن تعبیر به « شهرمجازی » می شود. ظهور شهرمجازی در درجه اول موجب کاهش حرکت جمعیت در شهرواقعی می شود و در درجه بعدی « فضاهای همزمان» رابدون فرسایش و اصطکاک با یک هندسه موازی امکان پذیر می سازد. در واقع دوفضایی شدن در فضای واقعی و فضای مجازی نوعی مدیریت کنترل حرکت جمعیت شهری محسوب می شود که تلاش می شود با عقلانی کردن روند حرکت جمعیت، شهری آرامتر، کم هزینه تر و برخوردار از امنیت شهری و امنیت روانی شهروندان را فراهم سازد.
پرهیز ار فرسایش انرژی انسان ، سوخت و فرسایش محیط زیست ودسترسی های آسانتر و فشرده تر به امکانت اداری و شهری، شرایط ظهور « شهر مجازی » رافراهم ساخت و نظام جدید « شهرسازی واقعی- مجازی» را محقق نمود.
نتیجه گیری
اگر روند مطالعه و استفاده از انواع شهرهای ذکر شده مورد مطالعه قرار بگیرد متوجه می شویم این ابتدا بررسی ها و مطالعات پیرامون شهر هایی مثل شهر الکترونیک، مجازی، دیجیتال و شهر در دسترس شروع شد اما با گذشت زمان و احساس لزوم درگیر کردن شهروندان و استفاده از خلاقیت های آنان در اداره شهر، محققین و برنامه ریزان را به سمت شهر هوشمند کشانید. در اداره شهر های هوشمند تصمیمات و سیاست های کلان مدیران شهری مهم و تأثیر گذار می باشد و اثرات شهر هوشمند و فواید آن نیز در مقیاس های بزرگ نصیب شهروندان و مدیران شهری می شود، در حالی که در شهرهای دیگر بیشتر تصمیمات و اقدامات محلی بوده و نتایج آنان نیز در مقیاس های کوچک قابل استفاده و محسوس بوده است. لذا به پژوهشگران، دانشجویان، مدیران و برنامه ریزان شهری توصیه می شود چنانچه به دنبال یک راه حل جامع، کامل و درخدمت توسعه پایدار شهرها می باشند، به پدیده« شهر هوشمند» توجه ویژه ای داشته باشند.
اخیرا اعلام شد که غول بزرگ تکنولوژی، بیل گیتس، 25000 هکتار زمین در آریزونا خریداری کرده است و قصد دارد یک شهر هوشمند بسازد. براساس گفته‌های سخنگوی گیتس، این شهر که «بلمونت» نام گرفته است، جامعه روشنفکری با روابط و زیربنای نوینی است که از تکنولوژی‌های جدید، طرح‌های نوین برای شبکه‌های دیجیتال فوق‌سریع، پایگاه اطلاعاتی، فناوری‌های تولیدی جدید، دستگاه‌های خودران ومراکز تدارکاتی مستقل استقبال می‌کند.
بیانیه گیتس در پی انتشار لیست شهرهای هوشمند سال 2017 توسط گروه «ایزی پارک» اعلام شد که پتانسیل شهرها در زمینه هوشمندسازی وسایل حمل و نقل، اتصال به اینترنت و حفاظت از محیط زیست را نشان می‌داد. این امر باعث شد که سرمایه‌گذاری‌های جهانی و توجه عموم مردم به شهرهای هوشمند، پتانسیل و چالش‌های ساخت و ایجاد آنها جلب شود. یک شهر هوشمند به معنای یک سیستم شهری مبتنی بر اطلاعات و تکنولوژی است که برای رشد کارآمد و اقتصادی طراحی شده است؛ شهرهایی که با استفاده از اطلاعات و تکنولوژی زندگی شهروندان خود را بهتر کنند و به نیازهای شهر پاسخ دهند.
پروژه بیل گیتس از این نظر قابل‌توجه است که بلمونت یک زمین خاکی است که قرار است از ابتدا به‌صورت هوشمند ساخته شود. برای سهام‌دارانی که آنقدر خوش‌شانس نبود تا یک شهر هوشمندبا ویژگی‌های دلخواه خودشان را بسازند.
با این حال، پتانسیل شهرهای هوشمندبرای به حقیقت پیوستن را نباید با واقعیت شهرهای هوشمند اشتباه گرفت. واقعیت کنونی شهرهای هوشمند این است که در حال حاضر هیچ شهر هوشمندی وجود ندارد. بیشتر شهرهایی که نام شهر هوشمند را یدک می‌کشند درواقع تنها شهرهایی هستند که چند پروژه هوشمند در حال اجرا دارند.یکی از دلایل ناهماهنگی بین پتانسیل شهر هوشمند و واقعیت این است که شهر هوشمند جایی است که جهان دیجیتال با جهان غیردیجیتال برخورد می‌کند. مشکلات غیردیجیتال شامل سیاست، عدالت اجتماعی، ایدئولوژی، حریم خصوصی و حاکمیت می‌شود که خیلی هوشمند، کارآمد یا انعطاف‌پذیر نسیتند. هر کدام از این عوامل می‌تواند در نوع خود یک چالش باشد و به مشکلات شهر افزوده شود.
در این نوشته سعی شد تعدادی از شهرهایی که از فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده می کنند تا کیفیت زندگی شهروندان را بهبود ببخشند مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار بگیرند و همچنین ابعاد مختلف آن ها، مزایا و نواقص و چالش های هریک برای مدیران، متخصصان، دانش جویان و پژوهشگران مشخص شود تا در تصمیم گیری ها در اداره شهر دچار اشتباه در اتخاذ سبک های مدیریتی نشویم.
مطالب مرتبط:
منابع
– تبیین عوامل تأثیر گذار در ساخت شهر هوشمند
– دوفضایی شدن شهر، ضرورت بنیادین برای کلان شهرهای ایران
Conceptualizing Smart City with Dimensions of technology.people and – institutions
