آشنایی با مفاهیم تجهیز و برچیدن کارگاه
بهتر است قبل از بررسی آیتم های تجهیز کارگاه، با برخی از مفاهیم تجهیز و برچیدن کارگاه که در این مقاله پیرامون آن صحبت می کنیم، آشنا شویم:
تجهیز کارگاه
طبق بند “ج” ماده 12 شرایط عمومی پیمان و همچنین تعاریف مندرج در پیوست شماره 4 فهرست بهای منتشر شده توسط سازمان برنامه و بودجه کشور، تجهیز کارگاه عبارت است از عملیات، اقدامات و تدارکاتی که باید به صورت موقت برای دوره اجرا انجام شود تا آغاز و انجام دادن عملیات موضوع پیمان، طبق اسناد و مدارک پیمان میسر شود.
بنابراین تجهیز کارگاه طبق تعاریف موجود در اسناد پیمان، کار موقت است و این در حالی است که با توجه به لزوم برنامه ریزی جهت کاهش هزینه های احداث پروژه ها، این مهم باید به گونه ای انجام گیرد که در انتخاب اول عملیات تجهیز کارگاه با استفاده از ساختمان ها، راه ها، مسیرهای دسترسی و تاسیسات و ماشین آلات زمان بهره برداری از پروژه انجام پذیرد و صرفاً اقلامی از تجهیز کارگاه جنبه موقت داشته باشد که برای آغاز پروژه نیاز بوده و به گونه ای متعارف نمی توان از مستحدثات زمان بهره برداری از پروژه برای تآمین آن استفاده نمود.
برچیدن کارگاه
طبق بند “د” ماده 12 شرایط عمومی پیمان، برچیدن کارگاه عبارت است از جمع آوری مصالح، تجهیزات، تاسیسات و ساختمان های موقت، خارج کردن مواد زاید، مصالح، تجهیزات، ماشین آلات و دیگر تدارکات پیمانکار از کارگاه و تسطیح و تمیز کردن و در صورت لزوم به شکل اول برگرداندن زمین ها و محل های تحویلی کارفرما طبق نظر کارفرما.
تأمین ساختمان ها، تاسیسات و ماشین آلات
طبق تعاریف موجود در پیوست شماره 4 فهرست بهای ابنیه سال 1396، منظور از تأمین در شرح ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه، فراهم کردن ساختمان ها، تاسیسات و ماشین آلات، به روش احداث یا کارگاه یا در اختیار گرفتن آنها از امکانات موجود در محل، به صورت خرید خدمات یا اجاره و اقدام های مربوط به نگهداری و بهره برداری از آنها است. بنابراین می توان تأمین هر یک از اقلام تجهیز کارگاه را به روش های زیر انجام داد و البته باید توجه نمود که پیمانکار موظف است، بی درنگ پس از تحویل کارگاه، با توجه به فهرست تعیین شده برای تجهیز، طرح جانمایی تجهیز کارگاه را تهیه کرده و پس از تأیید مهندس مشاور، آن را مبنای تجهیز کارگاه قرار دهد.
-
احداث
در این روش پیمانکار موظف است، طبق ضوابط و آیین نامه های جاری (از قبیل مقررات ملی ساختمان، مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی(نشریه 55)، آیین نامه زلزله ایران(آیین نامه 2800)، آیین نامه بتن ایران(آبا) و استانداردهای حفاظت ایمنی وزارت راه)، عملیات احداث کلیه تاسیسات و ساختمان های دائمی و موقت را به انجام رساند.
-
کارگاه یا پیش ساخته
در شرایطی که طول دوره اجرا کوتاه باشد و یا به دلایل مالی، فنی و یا زمانی، احداث ساختمان دارای توجیه نباشد، پیمانکار می تواند با توافق کارفرما و دستگاه نظارت و با رعایت الزامات ایمنی و زیست محیطی، جهت تأمین ساختمان های مسکونی و دفاتر اداری مورد نیاز تجهیز کارگاه، از واحدهای پیش ساخته قابل حمل نظیر کاروان و یا کانکس استفاده نماید مشروط به اینکه این واحدها، استاندارد بوده و مجهز به سیستم های سرمایشی و گرمایشی، آب، برق، مخابرات، آبدراخانه و سرویس های بهداشتی باشند.
-
خرید خدمت
در صورتی که در محل اجرای عملیات، ساختمان هایی شبیه آنچه پیمانکار برای عملیات تجهیز کارگاه نیاز دارد، موجود باشد و چنانچه با در نظر گرفتن ملاحظات اقتصادی، زمانی، اعتباری و … پیمانکار به این نتیجه برسد که خرید ساختمان های موجود در محل دارای توجیه است، با هماهنگی دستگاه نظارت می تواند از این روش در تأمین ساختمان ها و تاسیسات مورد نیاز تجهیز کارگاه اقدام نماید.
-
اجاره
مشابه دلایل ذکر شده در بند 3، در صورتی که خرید ساختمان ها دارای صرفه اقتصادی نباشد، پیمانکار می تواند با عقد قرارداد، نسبت به اجاره ساختمان های موجود در محل اجرای عملیات جهت تجهیز کارگاه مورد نیاز پروژه اقدام نماید. البته باید اجاره بها به تأیید کارفرما و مهندس مشاور رسانده شود تا زمان اجاره ساختمان با زمان پیش بینی شده برای خاتمه قرارداد متناسب باشد و با خاتمه زمان اجاره و احیاناً خودداری مالک از تمدید مدت اجاره، آسیبی به روند اجرای پروژه وارد نشود.
کارفرما چه ساختمانهایی از تجهیز کارگاه را می تواند تملک کند؟
به عنوان یک قاعده کلی، کارفرما و یا هر شخص حقیقی و یا حقوقی ثالث نمی تواند بدون جلب رضایت پیمانکار نسبت به تملک ساختمان ها، تاسیسات و ماشین آلات مربوط به تجهیز کارگاه پیمانکار اقدام نماید، لیکن تصرف موقت ساختمان ها، تاسیسات و ماشین آلات پیمانکار تابع شرایط حاکم بر پروژه است که در زیر به بررسی آن می پردازیم.
در بررسی این موضوع باید شرایط پیش رو را در 4 حالت زیر با یکدیگر مقایسه نمود:
- ماده 37 شرایط عمومی پیمان؛ اتمام عملیات اجرایی طبق پیمان و تحویل موقت پروژه
- ماده 46 شرایط عمومی پیمان؛ فسخ قرارداد
- ماده 48 شرایط عمومی پیمان؛ خاتمه قرارداد
- پیوست شماره 4 فهرست بهای منتشر شده سازمان برنامه و بودجه
در گزینه 1 و 4 و در حالت معمول که کارهای موضوع پیمان به اتمام رسیده و موضوع پیمان تحویل موقت می گردد، پیمانکار طبق بند “و” ماده 39 شرایط عمومی پیمان نسبت به برچیدن کارگاه اقدام می نماید بدون اینکه نیاز به هماهنگی با کارفرما در خصوص برچیدن ساختمان ها و تاسیسات تجهیز کارگاه باشد. در این مورد چنانچه ساختمان ها و تاسیسات تجهیز کارگاه که توسط پیمانکار در زمین کارفرما احداث شده است، مورد نیاز کارفرما باشد، بهای مصالح بازیافتی آنها، بر اساس نرخ متعارف روز با توافق دو طرف تعیین و با پرداخت وجه آن به پیمانکار با منظور نمودن این موضوع که در این موارد وجهی بابت برچیدن کارگاه برای این ساختمان ها و تاسیسات پرداخت نمی شود، ساختمان و تاسیسات یاد شده به کارفرما واگذار می شود.
قابل ذکر است که طبق مندرجات موجود در پیوست شماره 4 فهرست بها (فصل تجهیز و برچیدن کارگاه) ساختمان ها و قطعات پیش ساخته، از این واگذاری مستثنی گردیده است که می توان متصور شد که برای این ساختمان ها روش محاسبه هزینه بازیافت متفاوت است و نباید از نظر مالکیت کارفرما تفاوتی با دیگر ساختمان های تجهیز کارگاه داشته باشد.
در گزینه 2 و 3 و با فسخ و یا خاتمه پیمان، طبق بند “ج” ماده 47 و بند “هـ” ماده 48 شرایط عمومی پیمان، کارفرما تاسیسات و ساختمان های موقت را که در کارگاه احداث شده است و برای ادامه کار مورد نیاز است در اختیار می گیرد(تصرف می کند و نه تملک) و در این خصوص، نیاز به جلب رضایت پیمانکار نمی باشد و این مهم در شرایط عمومی پیمان پیش بینی شده است. در خصوص تعیین هزینه این واگذاری ها مطابق فوق عمل خواهد شد.
چرا برخی از آیتم های تجهیز کارگاه توسط دستگاه نظارت پرداخت نمی شود؟
طبق توضیحات مندرج در پیوست شماره 4 فهرست بهای ابنیه سال 1396، هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه، در صورت تأمین هر یک از ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه، به تناسب پیشرفت عملیات مربوط به همان ردیف، محاسبه و در صورت وضعیت ها پرداخت می شود.
بنابراین در برخی موارد که تفاهمی مناسب در خصوص تعریفی از برخی ساختمان ها و تاسیسات تأمین شده توسط پیمانکار، وجود نداشته باشد به راحتی برخی از آیتم های تجهیز کارگاه با توجیه قرار گرفتن در ردیف دیگری که پرداخت شده است، پرداخت نمی گردد.
چه هزینه هایی در ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه منظور نمی شود؟
- هزینه تجهیز(منظور تجهیزات داخلی کارگاه ها است نه ساختمان کارگاه) کارگاه هایی مانند تاسیسات، آهنگری، نجاری، آرماتوربندی و ساخت قطعات پیش ساخته در بهای واحد ردیف های فصل های مربوط محاسبه شده است و از این بابت در ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه هزینه ای منظور نمی شود.
- هزینه تجهیز تعمیرگاه ماشین آلات در هزینه ساعتی ماشین آلات در ردیف های فصل های مربوطه در نظر گرفته شده است و از این بابت در ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه هزینه ای منظور نمی شود.
- هزینه های بالاسری در هنگام برآورد قیمت های مقطوع ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه منظور شده است و از این بابت در ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه هزینه ای منظور نمی شود و ضریب بالاسری در محاسبات فصل تجهیز و برچیدن کارگاه در صورت وضعیت منظور نمی گردد.
- ارزش مصالح بازیافتی ساختمان ها و تاسیسات تجهیز و برچیدن کارگاه
آیا کارفرما می تواند در زمان برگزاری مناقصه ردیفی به ردیف های فصل تجهیز کارگاه اضافه کند؟
برای پاسخ به این سوال باید پروژه ها را به دو بخش طرح های عمرانی و پروژه های بخش خصوصی تقسیم بندی نمود.
- در پروژه های عمرانی و کارهایی که کارفرمای آن شرکت های دولتی و موسسات و نهادهای عمومی موضوع بند “ب” ماده 1 قانون برگزاری مناقصات است، مهندس مشاور و یا واحد تهیه کننده برآورد، باید با توجه به شرایط و نیاز هر کار و همچنین روش انتخاب شده برای اجرای آن، اقتصادی ترین روش برای تجهیز کارگاه را تعیین و بر مبنای آن، هزینه های مربوطه را طبق ردیف های پیش بینی شده در فهرست تجهیز و برچیدن کارگاه پیوست شماره 4 فهرست بهای سازمان برنامه و بودجه کشور، برحسب قیمت های محل اجرای عملیات و با منظور نمودن هزینه های بالاسری و به صورت مقطوع برآورد کرده و در مقابل ردیف های مورد نظر درج کند. بنابراین در این گونه قرارداد ها، کارفرما نمی تواند ردیفی را به ردیف های تجهیز کارگاه، پیش بینی شده در فهرست بها اضافه نماید.
- در خصوص پروژه ها و قرارداد های خارج از دستگاه های اجرایی موضوع بند “ب” ماده 1 قانون برگزاری مناقصات، این شرط می تواند توسط کارفرما اجرا نگردد و متناسب با ماهیت پروژه ها ردیف های متعددی از فهرست پیوست شماره 4 فهرست بهای سازمان برنامه و بودجه کشور، اضافه و یا کسر گردد. بنابراین در این گونه قراردادها محدودیتی در این خصوص نخواهد بود.
تعهدات کارفرما در زمینه تجهیز و برچیدن کارگاه تا چه مقدار است؟
تعهدات کارفرما در زمینه تجهیز و برچیدن کارگاه، در حدی که در اسناد و مدارک پیمان پیش بینی شده، انجام می شود. تجهیز مازاد بر موارد یا مبالغ پیش بینی شده در پیمان که مورد نیاز انجام کار است، به هزینه پیمانکار است و پرداخت اضافه از این بابت انجام نمی شود.
به عنوان نمونه اگر در اجرای موضوع پیمان در داخل شهر، پیمانکار جهت ایجاد تمهیدات ایمنی مضاعف برای ساختمان های همجورا و یا اجاره ملک همجوار و تخلیه آن از سکنه و یا پرداخت هزینه های کنترل مضاعف پلیس راه جهت اجرای موضوع پیمان، اضافه هزینه ای نسبت به آنچه که به صراحت در متن قرارداد و یا فصل تجهیز کارگاه منظور گردیده است، پرداخت نماید این هزینه ها بر عهده خود پیمانکار خواهد بود و کارفرما از این بابت پرداختی با استناد به بند فوق الذکر نخواهد داشت و از این بابت تفاوتی میان پروژه های عمرانی و غیر عمرانی و … نیست.
روش پرداخت هزینه راه های انحرافی
در خصوص نحوه پرداخت هزینه احداث راه های انحرافی، شاهد تفاوتی بین شرایط عمومی پیمان و فصل تجهیز و برچیدن کارگاه فهرست بها سازمان برنامه و بودجه هستیم.
طبق مندرجات موجود در فهرست بها سازمان برنامه و بودجه، هزینه راه های انحرافی جزو ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه منظور نمی شود و جداگانه از طریق آیتم های فهرست بهای راه، راه آهن و باند فرودگاه برآورد و متناسب با احجام عملیات اجرایی در صورت وضعیت ها محاسبه و پرداخت می گردد.
حال آنکه طبق پاراگراف سوم بند “و” ماده 21 شرایط عمومی پیمان، اگر ترتیب احتساب و پرداخت هزینه ایجاد و نگهداری راه های انحرافی در اسناد و مدارک پیمان معین نشده باشد، این هزینه ها بر عهده پیمانکار است. بنابراین طبق شرایط عمومی پیمان پرداخت این هزینه ها منوط به پیش بینی روش پرداخت در اسناد و مدارک پیمان است و در صورتی که فهرست بها پیوست قرارداد نباشد، این هزینه ها قابل پرداخت نیست.
