بهترین فرم شهری از منظر پدافند غیرعامل کدام است؟

قبل از مطالعه این مطلب، مطالب زیر را بخوانید:

راهکارها و اصول پدافند غیرعامل در شهرسازی

کاربرد پدافند غیرعامل در شهرسازی

در این مطلب می خوانید:

فرم شهر

انواع فرم های شهری

جمع بندی و ارائه راهکار: آسیب پذیری فرم شهرها در پدافندغیرعامل

انسان به طور غریزی همواره در اندیشه محافظت از خود، خانواده و وطن خویش بوده است و این موجب تدابیر و به کارگیری شیوه های گوناگونی با استفاده از پتانسیل محیط مصنوع و طبیعی شده است. انسان نخستین، با پناه گرفتن در غارها خود را در یک حریم قابل دفاع محصور کرده بود، در واقع از سرپناه های طبیعی استفاده می کرد. در ایران از زمان های گذشته طبق شواهد موجود بر نقش فرم شهر در دفاع در برابر تهدیدات توجه زیادی شده به طوری که در زمان مادها دیوارها و حصار مستحکمی به دور شهرها بنا شده است. در زمان هخامنشیان در مناطق سوق الجیشی، شهرهای مستحکمی ایجاد می کردند تا نقش موانع تاخیری در رسیدن دشمن به نقاط مرکزی کشور را ایفا کنند. در زمان اشکانیان شهرها را با فرم دایره ای می ساختند.

ساسانیان هم به تقلید ازدوران هخامنشیان برای جلوگیری از هجوم دشمنان به ایجاد شهرهای مرزی پرداختند. در شهرسازی بعد از اسلام سه عنصر اصلی برج، بارو و خندق را به عنوان عناصر پدافندی در آن دوران می توان نام برد. در دوران معاصر با اشکال جدیدی از جنگ مواجه هستیم که اقدامات پدافندی ما را با روش سنتی، کاملا متفاوت کرده است.

با بررسی روند تحول فرم شهر متناسب با نیازهای دفاعی و همچنین شناسایی میزان آسیب پذیری انواع فرم های شهری می توان در جهت بهبود وضعیت شهرها گام برداشت و در این میان بدیهی است رعایت ملاحظات پدافندغیرعامل در فرم شهرها و شهرسازی تأثیر به سزایی در کاهش آسیب پذیری شهرها داشته و می تواند ضمن کاهش خسارات مالی و جانی، به افزایش آستانه مقاومت شهروندان در شرایط حاد تهاجم و تسهیل در مدیریت بحران شهری بیانجامد.

فرم شهر

دفاع در شهرها از گذشته تا به امروز دچار تحولات بسیار زیادی شده به طوری که در گذشته حملات به صورت رو در رو و زمینی بوده و ساکنان شهر باید از شهر در برابر اشغال شدن از سوی دشمن دفاع می کردند، اما امروزه ماهیت نبردها تغییر کرده و استفاده از ابزارهای نوین، دفاع از شهر ها را با چالش روبرو کرده، در واقع امروزه باید شهرها را در برابر اشغال و هم در برابر حملات هوایی ایمن گردانید.
بی تردید یکی از عوامل موثر در کاهش آسیب پذیری شهرها، الگوی فرمی شهرهاست که می تواند در بلند مدت بدون تحمیل هزینه های گزاف استفاده از نیرو و تجهیزات دفاعی، آسیب پذیری شهرها را در مقابل حملات کاهش داده و ایمنی بالاتری برای ساکنان فراهم نماید.
به نقل از کریستوفر الکساندر هدف نهایی طراحی، فرم است. فرم قسمتی از جهان است که بر آن کنترل داریم و تصمیم می گیریم که به آن شکل دهیم در حالی که بقیه جهان را همانطور که هست رها سازیم. فرم به سادگی آن بخشی از کل است که ما بر آن کنترل داریم و تنها از طریق فرم است که می توانیم نظم را در کل بیافرینیم.
از نظر کوین لینچ کلیه مظاهر کالبدی و رویت پذیر شهر، فرم شهر است. فرم شهر براساس عملکردهای درونی شهر شکل می گیرد و میزان پراکندگی افراد و روابط برآن تاثیر دارد.

انواع فرم های شهری

شهرها طبق الگوی شکل گیری و همچنین روند تحولات کالبدی به طور کلی چند شکل کلی دارند که در قالب این فرم ها یا ترکیبی از آن ها طبقه بندی می شوند:

جدول 1: انواع فرم های شهری

جمع بندی و ارائه راهکار: آسیب پذیری فرم شهرها در پدافندغیرعامل

بررسی آسیب پذیری در مقیاس شهری وابستگی زیادی به فرم شهر دارد. شهرها به لحاظ فرم در مقابل خطرات ناشی از حملات هوایی و زمینی درجات مختلفی از نظر آسیب پذیری دارند و امکان افزایش ایمنی ساکنان، تاسیسات شهری و مکان های مهم و حساس و راه کارهای مناسب در این زمینه در هر الگو متفاوت است.
در میان انواع فرم های شهری، فرم تمرکزگرا که دارای تجسم پذیری بالایی هستند آسیب پذیرترین اشکال فرم شهری محسوب می شوند. در این شهرها مراکزی بیش از حد استراتژیک به وجود می آید که به راحتی قابل شناسایی بوده و در صورت بروز آسیب شهر با مشکل جدی مواجه می شوند. در مقابل این اشکال، فرم های گسترده که تمرکزگرایی پایینی دارند در مواقع بروز حمله ایمن تر هستند زیرا مراکز فعالیتی به راحتی در آن ها قابل شناسایی نیست و عدم وابستگی شهر به یک یا چند هسته فعالیتی، انهدام آن را مشکل تر می سازد.

مطالب بیشتر جهت مطالعه:

اصول پدافند غیرعامل

اهداف پدافند غیرعامل

پدافند غیرعاملpdf

راهکارهای اجرایی:

1. توزیع متناسب تراکم و جمعیت در مناطق شهری رعایت شود.
2.  توزیع متناسب و متعادل کاربری های مهم و حساس در سطح شهر مد نظر قرار گیرد.
3.  مایحتاج اولیه و ضروری مانند آب، غذا و … و توزیع متعادل آن ها در سطح شهر و با فواصل معین در ساختمان های مقاوم در برابر حملات تامین گردد.
4. وجود شبکه ارتباطی مناسب و همگون از طریق ایجاد شبکه ای از راه های هم ارزش، در ارتباط با سایر مناطق مد نظر باشد.
5. ساختاری سلسله مراتبی از سکونتگاه ها به خصوص در شهرهای مرزی به منظور جلوگیری از نفوذ دشمن به داخل کشور ایجاد شود.
6. 

مطالب مرتبط:

کاربری اراضی شهری از منظر پدافند غیرعامل (راهکارهای اجرایی)

مقررات ملی ساختمان ایران-مبحث بیست و یکم-پدافند غیر عامل
 

منابع
1.    بیات، الهام، «جایگاه مهندسی شهرسازی در پدافند غیر عامل کشور»، پایان نامه کارشناسی، استاد راهنما: سید کامران یگانگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، 1390.
2.    لنگ، جان، «طراحی شهری گونه شناسی، رویه ها و طرح ها همراه با بیش از پنچاه مورد خاص»، ترجمه: حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1387.
3.    میراحمدی، مریم و یادگارزاده، بنفشه، «بررسی آسیب پذیری فرم شهرها از دیدگاه پدافند غیر عامل و راهکارهای کاهش آن»، فصلنامه ساخت شهر، شماره 14، 1389.