بررسی انواع کسورات در قرارداد های عمرانی
کسورات قرارداد چیست؟
بی شک برای همه ما این سوالات مطرح شده است که :
قرارداد ها دارای چه کسوراتی است؟
کسورات بیمه و مالیات و … طبق چه مستندات قانونی محاسبه و از مطالبات مقاطعه کاران (پیمانکاران) در قراردادها کسر می گردد؟
مسئولین مالی در محاسبه کسورات قرارداد ها و یا دفاع از حقوق شرکت ها در مقابل طرف مقابل به چه اطلاعاتی نیاز دارند؟
برای پاسخ به این سوالات و سوالاتی از این قبیل بهتر است ابتدا با مفاهیم پایه مربوط به این مبحث آشنا شویم و بدانیم که اصولاً چرا در قرارداد ها کسوراتی بر پرداخت های کارفرمایان به پیمانکاران اعمال می گردد و دلایل قانونی و عقلانی آن چیست؟
کسورات عمده ای را که در صورت وضعیت ها و برمبنای مفاد قرارداد ها اعمال می گردد به شرح ذیل می توان برشمرد:
- جمع وجوهی که بابت صورت وضعیت های موقت ماهانه قبلی پرداخت شده است به این ترتیب که از مبلغ ناخالص صورت وضعیت تجمعی ماه جاری، رقم ناخالص آخرین صورت وضعیت موقت کسر می گردد تا رقم ناخالص کارکرد این دوره به دست آید.
- کسر ده درصد بابت وجه الضمان (حسن انجام کار)
- کسورات مربوط به اقساط پیش پرداخت قرارداد که طبق بخشنامه و شرایط عمومی پیمان به پیمانکار پرداخت شده است
- کسور علی الحساب بیمه
- کسور علی الحساب مالیات طبق مقررات و قوانین (این کسور طبق آیین نامه های ابلاغ شده لغو گردیده است)
- کسور علی الحساب عوارض شهرداری در برخی قرارداد ها
- بهای اقلام مربوط به تجهیزات و مصالح کارفرما که طبق توافقات و یا مفاد شرایط خصوص پیمان، در اختیار پیمانکار قرار گرفته است
- هرگونه جرایم احتمالی، طبق مفاد شرایط عمومی و شرایط خصوصی پیمان
- کسور متفرقه دیگر که بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان، بر عهده پیمانکار است
کسور حسن انجام کار چیست؟
طبق ماده (35) شرایط عمومی پیمان، کارفرما از مبلغ هر پرداخت به پیمانکار (هر پرداخت یعنی اینکه شامل صورت وضعیت موقت، تعدیل، مابه التفاوت و پرداخت های مشابه می شود) معادل 10 درصد به عنوان تضمین حسن انجارم کار، کسر و در حساب سپرده نزد خود نگهداری می نماید. نصف این مبلغ پس از تصویب صورت وضعیت قطعی و نصف دیگر آن پس از تحویل قطعی، مسترد می گردد.
طبق تبصره "2" بند "ت" ماده (5) آیین نامه تضمین معاملات دولتی، صد در صد مبلغ سپرده حسن اجرای کار در ازای ضمانت نامه های مندرج در متن این آیین نامه، به پیمانکار بازگردانده می شود.
کسور پیش پرداخت چیست؟
طبق ماده (36) شرایط عمومی پیمان، کارفرما به منظور تقویت بنیه مالی پیمانکار، مبلغی را به عنوان پیش پرداخت به پیمانکار پرداخت می کند. میزان، روش پرداخت و چگونگی واریز پیش پرداخت و دیگر ضوابط آن، در قرارداد های تمام دستگاه های موضوع بند "ب" ماده (1) قانون برگزاری مناقصات – مصوب 1383- و دستگاه های موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386 – و نیز مواد (2) تا (5) قانون محاسبات عمومی کشور – مصوب 1366 – برای انجام معاملات و ارجاع کار، تابع قوانین مندرج در متن آیین نامه تضمین معاملات دولتی می باشد. طبق بند "پ" ماده (6) آیین نامه تضمین معاملات دولتی، میزان پیش پرداخت از 15 درصد تا 25 درصد مبلغ اولیه پیمان است که مقدار دقیق آن باید در اسناد فرآیند ارجاع کار و پیمان از سوی کارفرما پیش بینی و قید شود. میزان هر قسط پیش پرداخت و روش استهلاک بازپرداخت آن در شرایط خصوصی به صراحت درج می گردد.
شایان ذکر است که در قرارداد های بخش خصوصی در صورتیکه کارفرما در مراحل ارجاع کار و یا قید در متن قرارداد، استفاده از مفاد آیین نامه تضمین معاملات دولتی را قرار داده باشد، مفاد این آیین نامه برای طرفین قرارداد لازم الاجرا می باشد و در غیر این صورت طرفین قرارداد، طبق مفاد مندرج در شرایط خصوصی پیمان نسبت به پرداخت و استرداد پیش پرداخت اقدام می نمایند.
کسور حق بیمه قرارداد چیست؟
طبق ماده (38) قانون تامین اجتماعی مبلغی معادل با 5 درصد از بهای کل کار را به عنوان سپرده بیمه نزد خود نگاه می دارد و این مبلغ به همراه آخرین صورت حساب کار را در قبال ارائه مفاصا حساب سازمان تامین اجتماعی به پیمانکار پرداخت می نماید. بنابراین از هر صورت وضعیت و هر گونه پرداختی به پیمانکار این مبلغ کسر و به عنوان سپرده بیمه نزد کارفرما باقی می ماند. طبق مفاد این ماده پیمانکاران موظف هستند پرسنل خود و همچنین کارکنان پیمانکاران فرعی را نزد سازمان تامین اجتماعی بیمه نمایند. در مقالات آینده به تفصیل به موضوع بیمه در قرارداد های عمرانی و میزان آن خواهیم پرداخت.
کسور مالیات در قرارداد های عمرانی
اینگونه مالیات ها که در قانون مالیات های مستقیم تحت عنوان مالیات تکلیفی از آن نامبرده می شود، طبق قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم مورخ 1394/04/31 حذف گردیده است و کارفرما دیگر مبلغی را به عنوان مالیات از پرداخت های به پیمانکاران کسر نمی کند. البته طبق ویرایش قبل قانون مالیات های مستقیم، این رقم مبلغی معادل 3 درصد هر پرداخت به پیمانکار را شامل می شده است که طبق ویرایش فعلی قانون مالیات های مستقیم، با حذف ماده 104 از متن قانون، این مورد نیز از کسورات قراردادی حذف گردیده است. بنابراین در قرارداد های از ابتدای سال 1395 مبلغی به عنوان مالیات تکلیفی از پرداخت های به پیمانکاران کسر نمی گردد.
کسورات جرایم احتمالی طبق شرایط عمومی و خصوصی پیمان
طبق مفاد موجود در شرایط عمومی و یا شرایط خصوصی پیمان، کارفرما محق خواهد بود در قبال کوتاهی پیمانکار در انجام امور محوله قراردادی، نسبت به کسر بدهی پیمانکار طبق مواد مندرج در متن قرارداد اقدام نماید. این مفاد در شرایط عمومی پیمان به شرح زیر می باشد :
- کسر مبالغ پرداخت شده بابت بدهی پیمانکار به کارکنان خود با استناد به بند "و" ماده 17 شرایط عمومی پیمان با موضوع کارکنان
- کسر هزینه های انجام شده و خسارات وارد شده به کارفرما به دلیل عدم رعایت تعهدات قراردادی پیمانکاران با استناد به بند "ح" ماده 21 شرایط عمومی پیمان با موضوع حفاظت از کار و شخص ثالث، بیمه کار و مراقبت های لازم
- کسر هزینه های پرداخت شده توسط کارفرما به دلیل سهل انگاری پیمانکار در حفظ تاسیسات زیربنایی و رعایت حریم این تاسیسات با استناد به ماده 23 شرایط عمومی پیمان با موضوع حفاظت تاسیسات زیربنایی و تغییر وضع آنها
- کسر هزینه های پرداخت شده توسط کارفرما به پیمانکاران دست دوم به دلیل عدم پرداخت به موقع مطالبات به حق آنها توسط پیمانکار اصلی پروژه با استناد به ماده 24 شرایط عمومی پیمان با موضوع واگذاری، پیمانکاران جزء
- کسر هزینه های پرداخت شده توسط کارفرما از بابت عدم رعایت مشخصات فنی، نقشه ها و دیگر مدارک فنی پیمان توسط پیمانکار در مدت مناسب با استناد به ماده 32 شرایط عمومی پیمان با موضوع نظارت بر اجرای کار
- کسر هزینه های پرداخت شده توسط کارفرما بابت تامین آب، برق، سوخت و مخابرات و به طور کلی تجهیز کلی کارگاه که بر عهده پیمانکار می باشد با استناد به بند "الف" ماده 20 شرایط عمومی پیمان با موضوع تجهیز کارگاه، تدارک مصالح، تجهیزات و ماشین آلات
موارد فوق الذکر تنها کسورات عمومی قرارداد های حوزه ساخت و ساز می باشد که به اختصار برشمرده شدند. در هر قراردادی با توجه به ماهیت و موضوع پیمان، ممکن است مواردی به این لیست اضافه و یا بعضاً از آن کسر گردد.
به منظور آشنایی بیشتر با این مبحث و رسیدن به جواب سوالات خود و یا ارائه هر گونه انتقاد و پیشنهاد به بخش مشاوره آنلاین کارگشا مراجعه فرمایید.
منبع : دپارتمان متره و برآورد سامانه جامع صنعت ساختمان
