اجرای پدافند غیرعامل، بهترین نوع مدیریت شهر است
در این مطلب این موضوعات را با جزئیات کامل یاد می گیرید:
مدیریت با رویکرد استراتژیک چگونه است؟
ملاحظات پدافندغیرعامل در مدیریت شهری
امروزه صاحبنظران شهر را به عنوان یک منبع توسعه مطرح می نمایند، از طرفی مدیریت شهری در روند این توسعه شهری و همچنین بهبود سکونتگاه های شهر نقش بسزایی ایفا می کند. برای آشنایی بیشتر با مفهوم مدیریت شهری، بایستی به ترکیب دو واژه مدیریت و شهر توجه نمود. مدیریت که شامل هنر انجام کارها به وسیله دیگران است و از طرفی می توان آن را فرایند برنامه ریزی، ساماندهی، هدایت و کنترل اعضای سازمان برای دستیابی به اهداف تعریف شده دانست. اما شهر مفهومی بسیار پیچیده دارد. از سویی اشاره به نوعی زندگی و از سوی دیگر اشاره به سبکی از ساخت و ساز و ترکیب محیط های انسان ساخت با محیط های طبیعی می باشد.
در این میان مفهوم پدافندغیرعامل نیز را می توان برای تکمیل شدن تمامی اهداف مدیریت شهری و از طرفی ویژگی های شهر ایمن در لابه لای تعاریف مدیریت شهری و شهر به کار برد. دستیابی به بهترین نوع از مدیریت شهری در شهرهایی که از بهترین ویژگی های ساخت و ساز محیط طبیعی و مصنوع برخوردارند در سایه به کارگیری اصول پدافندغیرعامل برای محافظت از شهر معنا می یابد.
مدیریت شهری چیست؟
مدیریت، فرآیند هماهنگ نمودن منابع انسانی و مادی برای نیل به هدف سیستم است که این امر در قالب یک سازمان انجام می شود و سه وظیفه اساسی برنامه ریزی، اجرا و کنترل فعالیت های سیستم را به عهده دارد. مدیریت در حقیقت استفاده بهینه از امکانات موجود در حداقل زمان است.
مدیریت را می توان علم و هنر سازماندهی و ایجاد هماهنگی در رهبری و کنترل فعالیت های دسته جمعی به منظور تامین اهداف مشترک و معین تعریف نمود. مدیریت شهری، فرآیندی اجتماعی برای مشارکت گروه های مختلف است. این مدیریت، گروه ها را در شبکه های مختلفی که منافع آن ها حکم می کند، قرار می دهد و توجه به منافع آن ها در جهت دهی ساختار شهر موثر می افتد.
وسایل لازم برای دستیابی به اهداف و تعیین آزادی انتخاب ها، فرآیندی را باعث می گردد که مدیریت شهری به دنبال آن است. همچنین شهر در حیات مدنی از سه رکن اصلی شهروندی، کالبد شهر و مدیریت شهری تشکیل می شود. انسان بنا به مدنی الطبع بودن میل به شهروندی دارد و نیازمند حیات مدنی است و مدیریت شهری مکلف به ساماندهی و مدیریت کالبد شهر است. در تعریف شهر به مثابه محل زندگی مدنی، کیفیت زندگی شهروندان میزان سنجش است. در این مفهوم از شهر، همه اقدامات کمی برای آن است که شادابی و نشاط در چهره شهروندان ظاهر شود و حیات فرهنگی و اجتماعی مطبوع در شهر جریان یابد.
شکل 1: عناصر دخیل در مدیریت شهری ایران
چرخه مدیریت شهری در ایران
قوانین مدیریت شهری در ایران، به مفهوم امروزی خود، تقریبا راهی صد ساله را طی کرده است. در سال ١٢٨٦ خورشیدی و یک سال پس از گشایش اولین مجلس شورای وقت، سه قانون بلدیه، انجمن های ایالتی و تشکیل ایالات و ولایات به تصویب مجلس وقت رسید. انجمن های بلدی نیز قبل از آن که بتوانند کاری را از پیش ببرند، بعد از چهار سال به پیشنهاد دولت وقت منحل گردیدند. در سال 1309 خورشیدی نیز قانون بلدیه و تغییر نام آن به شهرداری به تصویب رسید. در سال١٣١١ تعریض معابر و تخریب دیوارهای کهن، در سال ١٣١٦، نقشه جدید تهران و دگرگونی شکلی در شهر، در سال ١٣١٨ تصویب آیین نامه پیش آمدگی ساختمان ها در گذرگاه ها، در سال ١٣٢٨ تصویب لایحه قانونی تشکیل شهرداری و انجمن شهر، در سال ١٣٣١ لایحة قانونی ثبت اراضی موات تهران، در سال ١٣٣٩ قانون تملک اراضی برای اجرای برنامه های شهرسازی وخانه سازی، در سال ١٣٤٢، اصلاح قانون توسعه و تعریض معابر و زمین، در سال ١٣٤٣ قانون تملک آپارتمان ها، در سال ١٣٤٥ طرح جامع تهران، در سال ١٣٥٢، قانون نظارت بر گسترش شهر تهران به تصویب مجلس های وقت رسید.
در سال ١٣١٦، نظام اداری و تقسیمات کشوری، مبتنی بر قانون تشکیل ایالات و ولایات تغییر یافت و به جای آن قانون تقسیمات کشوری به تصویب رسید. براساس این قانون، سلسله مراتب استان، شهرستان، بخش و دهستان توسط استاندار، فرماندار، بخشدار و دهدار به اجرا درآمد. طبق این قانون شهرداری ها به منزله ادارات دولتی بودند و زیر نظر فرماندار به انجام وظیفه می پرداختند. تا سال ١٣١٢ نیز به علت ضعف در توان مالی شهرداری ها و عدم آشنایی مسؤولان شهرداری و عمران شهری، توجه کافی به کیفیت کالبدی شهرها معطوف نمی شد. قانون احداث و توسعه معابر و خیابان ها نیز اولین ابزار قانونی در زمینه فعالیت شهرداری ها محسوب می شد.
از سال ١٣٢٣ تا ١٣٥٧، علاوه بر اصلاح تدریجی قوانین مربوط به شهرداری ها و انجمن های شهر، عناصر و نهادهای رسمی جدیدی بر اساس تصمیمات دولت های وقت به چرخه مدیریت شهری ایران وارد شدند که در رأس آن ها باید از سازمان برنامه و بودجه، وزارت مسکن و شهرسازی، اتحادیه شهرداری ها و دفاتر فنی استانداری ها نام برد.
در دوران بعد از انقلاب اسلامی نیز در زمینه کار و مدیریت شهرداری ها، قوانین و مقرراتی به تصویب رسید. اگرچه انجمن های شهری نیز در دوران قبل از انقلاب اسلامی به صورتی متناوب درکنار شهرداری ها بود، ولی عملا فعالیت این انجمن ها براساس ضوابط قانونی و با نام شوراهای اسلامی شهر و روستا از دهه سوم بعد از انقلاب اسلامی آغاز گردید.
مدیریت با رویکرد استراتژیک چگونه است؟
پایه های مدیریت استراتژیک براساس میزان درکی است که از شرایط محیطی خود دارند. مدیریت استراتژیک باعث می شود که سازمان دارای ابتکار عمل بوده و فعالیت هایش به گونه ای درآید که اعمال نفوذ نموده و آینده را تحت کنترل درآورد. در هر زمان پروژه های متعددی در سازمان وجود دارد، که لازم است با توجه به اهداف استراتژیک سازمان و بر اساس اهمیت آن ها مهمترین پروژه ها انتخاب و اولویت بندی شوند. یک پروژه مناسب، مطابق با نیازمندی ها و استراتژی های تعیین شده برای سازمان، در زمان مشخص انتخاب می شود. فرایند مدیریت استراتژیک در پنج مرحله، 1- تجزیه و تحلیل محیطی، 2- پایه گذاری جهت گیری سازمانی، 3- هدف گذاری، 4- تعیین و تدوین استراتژی ها، 5- بسترسازی و اجرای استراتژی ها و کنترل استراتژی ها توضیح داده شده است.
شکل 2: فرایند مدیریت استراتژیک
مدیریت تصمیمات و فعالیت های یکپارچه در جهت توسعه استراتژی های موثر، اجرا و کنترل نتایج آن هاست، بنابراین مدیریت استراتژیک فعالیت های مربوط به بررسی و ارزشیابی و انتخاب استراتژی ها، اتخاذ هرگونه تدابیر درون و برون سازمانی برای اجرای این استراتژی ها و در نهایت کنترل فعالیت های انجام شده را در برمی گیرد.
ملاحظات پدافندغیرعامل در مدیریت شهری
از وظایف مدیریت شهری در ارتباط با ملاحظات پدافندغیرعامل برای تقویت و بهبود اجتماع شهری کارآمد و مؤثر، فراهم نمودن امکانات، تسهیلات و ساز و کارهای لازم پدافند غیرعامل و آموزش همگانی شهروندان و ایجاد فضای مناسب برای بروز قابلیت ها، توانایی ها و استعدادهای بالقوه برای انجام تکالیف و تعهدات شهروندی و تبدیل آن ها به عواملی پیشگام، تأثیرگذار و نقش آفرین و فعال در عرصه پدافند غیرعامل است. به منظور این آمادگی لازم است قبل از وقوع، کلیه تدابیر و اقدامات و پیش بینی های لازم صورت پذیرفته باشد تا در زمان وقوع، قابلیت بهره برداری و مدیریت مطلوب شهری میسر گردد که اهم آن شامل موارد زیر می باشند:
1. نقش دریافت کننده اطلاعات، یعنی مدیران شهری از منابع و مراکز سیستم های موجود، اطلاعات مرتبط با پدافند غیرعامل را جمع آوری نمایند و برای تصمیم سازی و تصمیم گیری آتی بکارگیر گیرند.
2. نقش پخش کننده اطلاعات و آگاه کننده، این بعد به نحو اطلاع رسانی و آموزش شهروندان در خصوص تهدیدات می باشد، یعنی آگاهی های لازم در خصوص نحوه برخورد و چگونگی حرکت جمعیت را به شهروندان اطلاع رسانی نمایند.
3. نقش تشخیص تهدیدات در شهرها
4. نقش کارآفرین (ایجاد گروه های اثربخش مواجه با بحران های غیرطبیعی)، تشکیل و سازماندهی گروه های اثربخش مواجه با بحران ها با ترکیبی از اعضای نظام مدیریت شهری و گروه ها و شهروندان متخصص در امور و عرصه های پدافندغیرعامل
5. فراهم سازی زیر ساخت های شهری جهت تأمین خدمات مورد نیاز شهروندان
6. آمادگی مدیران شهری جهت مدیریت خدمات رسانی بی وقفه به شهروندان
7. تبیین شرح وظایف کلیه بخش ها جهت خدمات رسانی در شرایط بحرانی و انجام آموزش های لازم
8. امکان بهره مندی از ذخایر و منابع اضطراری پیش بینی شده
9. تأمین و تسهیل خدمات ضروری شهری و شهروندان
10. انجام مانورهای دوره ای به منظور تمرین و کسب آمادگی لازم
بنابراین مدیران شهری در خصوص نحوه برخورد با بحران های غیرطبیعی (انسان ساز) می بایست برنامه ریزی دقیق داشته و نقاط قوت و ضعف شهرها را شناسایی نموده و از فرصت های موجود جهت فرهنگ سازی پدافند غیرعامل بهره برداری لازم را به عمل آورند.
نظرات و پیشنهادات خود را با ما در اینجا در میان بگذارید.
شاید به این مطالب هم علاقه مند باشید:
راهنمای کامل نورپردازی میدان های شهری
انواع تهدیدات در پدافند غیر عامل را بیشتر بشناسیم.
منابع:
1. دویران ، اسماعیل، «راهبرد مدیریت یکپارچه شهری جهت مداخله در بافت های فرسوده شهری»، فصلنامه آبادی، تهران، شماره 67، سال بیستم 1389.
2. شیعه، اسماعیل، «لزوم تحول مدیریت شهری در ایران»، مجله جغرافیا و توسعه، بهار و تابستان 1382.
3. عشق آبادی، فرشید، «تحلیل نظام برنامه ریزی شهری از منظر پدافندغیرعامل»، اولین همایش علمی- پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، اردیبهشت 1390.
4. مهدیخانی، مهدی، یاوری، امیر و پور حیدری، سهیلا و خانبان، محمد رضا، «بررسی رویکردهای مدیریت پروژه های عمرانی از دیدگاه پدافند غیر عامل با روش TOPSIS »، اولین همایش علمی- پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، اردیبهشت، 1390.
5. یالپانیان، علی، «مجموعه نکات و پرسش های طبقه بندی شده کنکور کارشناسی ارشد شهرسازی برنامه ریزی شهری و منطقه ای و طراحی شهری»، انتشارات سیمای دانش، تهران، 1387.
