نقد و بررسی طرح جامع نورپردازی شهری

آموزه های این مطلب به شما کمک می کند مشکلات نورپردازی شهری را شناخته و طرح جامع نورپردازی را از منظر مفهومی بررسی کنید.

طرح جامع نورپردازی شهری

اهداف طرح های جامع نورپردازی شهری

ضرورت تهیه ی طرح های جامع نورپردازی شهری

در حال حاضر با توجه به نورپردازی های نامطلوب؛ شهرها در شب با مسائل و مشکلات فراوانی از جمله تنزل کیفیت فضاهای شهری، افزایش حوادث و جرایم، تصادفات، کاهش زیبایی فضای شهری، کاهش امنیت، اغتشاش بصری و آلودگی های نوری روبه رو است. این عوامل منجر شده که در ایران نیز همانند سایر کشورها؛ شهرها، مدیران شهری، مسؤولان شهری و … به اهمیت مسأله ی نورپردازی شهری و تأثیر آن بر شهر پی برند و اقدامات اساسی در این زمینه انجام دهند.
همچنین ضروری است که کلیه ی اقدامات نورپردازی در شهرها از طریق یک سند همه جانبه هدایت شود، این سند که در واقع راهنمای جامع و کلی ارائه می دهد، طرح جامع نورپردازی شهری است. تهیه و تدوین اصولی این طرح از اهمیت بسزایی برخوردار است چرا که به عنوان یک سند بالادست کلیه ی اقدامات نورپردازی در شهر را هدایت و کنترل می کند.  با وجود اهمیت طرح جامع نورپردازی شهری در شهرها به دلیل کم توجهی به این موضوع از سوی طراحان شهری و یا عدم شناخت کافی از طرح جامع نورپردازی شهری موجب شده، که شهرهای ما از لحاظ نورپردازی با مشکلات فراوانی روبه رو باشند. بر این اساس در این مقاله تلاش می شود که طرح های جامع نورپردازی از لحاظ مفهومی بررسی شود.

طرح جامع نورپردازی شهری

طرح جامع نورپردازی؛ طرحی فرادست در حوزه ی نورپردازی است که کلیه ی نورپردازی های شهری را در سطوح کلان، میانی و خرد کنترل و هدایت می کند؛ به گونه ای که سایر نورپردازی های شهری در قالب این طرح و بر مبنای آن انجام می شوند. این تأثیرات زیادی بر مناظر شبانه ی شهری می گذارد که به دلیل اهمیت آن روز به روز بیشتر مورد توجه قرار گرفته می شود. به دلیل توجه روزافزون به مسأله ی نور و نورپردازی که باید به صورت کنترل شده باشد، تهیه‌ی طرح جامع نورپردازی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می‌شود. طرح جامع نورپردازی در واقع کلید نورپردازی موفق شهری است که در آن استانداردها، ضوابط، مقررات نورپردازی، اصول زیبایی‌شناسی، نقشه های نورپردازی و ذخیره‌ ی انرژی رعایت شده باشد.

ارائه ‌ی طرح جامع نورپردازی به طرح ‌های تکی که یک فضای خرد یا یک المان یا یک موضوع خاص را در نظر می گیرند، بدون اینکه اطراف آن را در نظر بگیرند، و بدون اینکه توجهی داشته باشند که این فضا، المان یا موضوع جزئی از کلیت شهر هستند تهیه می شوند؛ ترجیح داده می‌شوند. یک طرح جامع خوب الگویی برای المان‌های تکی محیط به وجود می‌آورد و درک راحت ‌تر و مطلوب تری از سیما و مناظر شبانه ی شهری ایجاد می‌کند.

طرح جامع نورپردازی که کلیه ی سطوح شهری را شامل می شود؛ در حالت کلی برای شهر یا بخشی از شهر تهیه می شود. عمده ی طرح های جامع نورپردازی در سطح بخشی از شهر (بخش های تاریخی، گردشگری، تجاری، مرکز شهر، بخش جدید شهر و …) تدوین می شوند.

نمودار 1 سطوح تهیه ی طرح جامع نورپردازی شهری

اهداف طرح های جامع نورپردازی شهری

اهداف طرح های جامع نورپردازی بسته به مکان تهیه ی طرح و ویژگی های خاص مربوط به آن ممکن است متفاوت باشد، اما در حالت کلی اهداف زیر را برای تهیه ی طرح های جامع نورپردازی ذکر نمود که به تشریح بیان می شود:

شکل 1 : اهداف تهیه طرح جامع 

 افزایش و بهبود امنیت

از اهداف اصلی نورپردازی افزایش و بهبود امنیت است. نورپردازی عمومی بر رانندگان، دوچرخه سواران و عابران پیاده تأثیر می گذارد، بر این اساس بایستی شامل نورپردازی سواره رو ها، پیاده رو ها و علایم باشد. طرح جامع نورپردازی می تواند از طریق به حد عالی رساندن منابع موجود با کارایی مناسب و بهبود مدیریت هماهنگ به افزایش امنیت کمک کند. به حداکثر رسانی منابع به معنی کاهش هزینه های عملیاتی موجود و سیستم های نورپردازی جدید است، که اجازه ی نصب و راه اندازی و بهره برداری از سیستم های نورپردازی بیش تر تنها زمانی که مورد نیاز باشد، را می دهد.

استفاده ی صحیح از منابع زیست محیطی

این مورد به توجه نمودن مواردی که برای شهروندان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، اشاره دارد. این امر مستلزم توجه به ایمنی و امنیت، زیبایی و سازگاری معماری، ایجاد آسایش، تجاوز نور، اغتشاش بصری، آشفتگی و در هم ریختگی بصری می باشد. این موارد مهم که گاهی اوقات بحث برانگیز هستند، لزوماً جز آلودگی ها نمی باشند. اما باید در نظر داشت که با خاموش کردن نورپردازی های غیر ضروری عمده ی آلودگی ها از بین خواهد رفت.
یک طرح جامع نورپردازی فرصتی برای همه ی گروه  ها به منظور دست  یابی بیش تر به آنچه تصویب شده را فراهم می کند. طیف گسترده ای از آلترناتیو ها برای نورپردازی بیرونی در دسترس هستند. عوامل مختلف محیطی برای موقعیت های مختلف بایستی اولویت دهی شوند. برخی از این عوامل عبارتند از: اهداف نورپردازی، نوع منبع نوری، ارتفاع نصب منابع نوری، سطوح نور در محیط (سایر نورپردازی ها در محیط)، ملاحظات تاریخی، کاربری اراضی مناطق مختلف، طبقه بندی راه ها، استفاده ی پیاده و دوچرخه سواران، اجرای قوانین و مقررات نورپردازی، تأثیر بر حیات وحش.

استفاده ی صحیح از انرژی

عوامل مهم مؤثر بر استفاده¬ی انرژی، شامل سطوح نور، نوع لامپ، کیفیت سیستم¬های الکتریکی می¬باشد. قوانین و مقررات نورپردازی می¬توانند به حفاظت از انرژی کمک کنند.

جذب گردشگر، کسب و کار و نگهداری فعالیت های برنامه ریزی شده ی شبانه

نورپردازی ها برای جذب توریست، در راستای تحقق اهداف رونق بخشی به تجارت و کسب و کار در مناطق به خصوص بخش های تجاری، فعالیت های شبانه در نظر گرفته شده است که شامل نورپردازی پیاده روها، نمای ساختمان، پل ها و سازه ها، مناظر می-باشد. هدف فراهم نمودن محیط جذاب و دل انگیز در بخش های مختلف شهر است.

نگهداری و حفاظت برنامه ریزی شده

هدف از نگهداری و حفاظت برنامه ریزی شده، اولویت  دهی به برنامه های تعمیر و تعیین سطح قابل قبول از خدمات می باشد و همچنین منظور از حفاظت برنامه ریزی شده این است که تجهیزات نورپردازی بایستی به دقت مورد توجه قرار گیرد و در راستای حفاظت از آن ها اقدامات اساسی انجام شود. همچنین در یک طرح جامع نورپردازی به افزایش کیفیت زندگی بایستی توجه شود.

ضرورت تهیه ی طرح های جامع نورپردازی شهری

با توجه به اینکه شهرهای امروزی و فضاهای آن بنا به ضرورت به مکان های شبانه روزی تبدیل شده اند، به گونه ای که حضور مردم در ساعات شب در فضاهای شهری به منظور برآورده نمودن احتیاجات و نیازها به امری قابل توجه تبدیل شده است، بنابراین به منظور جلوگیری از بلا استفاده ماندن شهر در شب و حل مسائل و مشکلات ناشی از عدم نورپردازی مطلوب، ضرورت توجه به مسأله ی نورپردازی شهری و طراحی صحیح نورپردازی مطلوب برای شهر بیشتر می شود و با توجه به اهمیت روزافزون نور که باید به صورت کنترل شده درآید، طرح جامع نورپردازی در شهرهای مختلف جهان تهیه و اجرا می شود.
در واقع این طرح، راهنما و برنامه ای برای هدایت و کنترل نورپردازی در شهرها به شمار می آید، بدین ترتیب یکی از عوامل اصلی مطلوبیت فضاهای شهری در شب، تهیه و اجرای چنین طرحی است که هدف از تهیه ی آن در حالت کلی، تقویت پتانسیل های موجود و برجسته سازی ویژگی های شاخص و منحصر به فرد شهری در راستای هدایت، کنترل و توسعه ی آینده ی نورپردازی شهری است که باعث توسعه ی کارآمد شهر از لحاظ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و … نیز می شود.

نتیجه گیری:

طرح جامع نورپردازی نقش اساسی در نورپردازی هر شهر در شب دارد که این باید به صورت کلیت هماهنگ‌کننده بین فضاهای شهری و عوامل مربوطه باشد، بدینترتیب برای تهیه‌ی طرح جامع نورپردازی بایستی کلیه ‌ی آیتم ‌ها و پارامترهای مؤثر بر نورپردازی شهرها بررسی شوند و کلیه ی نورپردازی ها به منظور خلق محیط مناسب کنترل شوند. بر این اساس ضروری است نورپردازی‌ها در قالب یک سند کلی هدایت شوند، که آن سند راهنمای طرح جامع نورپردازی می‌باشد. این بدان معنی است که نباید یک فضای شهری به صورت مجزا نورپردازی شود، بلکه بر اساس جایگاه فضاهای شهری در ساختار شهری و با توجه به شهر به عنوان کلیت در طرح‌ها انجام شود.
بنابراین می توان چنین نتیجه گیری نمود که طرح جامع نورپردازی شهری طرحی همه جانبه است و تمامی آیتم‌ها و پارامترهای موثر را بیان و مورد بررسی قرار می دهد، که در هر مکان بسته به ویژگی‌ها، شرایط، هویت و شخصیت آن مکان دارد.
در نهایت با توجه به مفاهیمی که از طرح جامع نورپردازی شهری به طور خلاصه بیان شد، امید است با کسب آگاهی بیش از پیش از فواید و محاسن طرح جامع نورپردازی شهری و نقش آن در نورپردازی هر شهر و اجرای اصولی این طرح در راستای ارتقای کیفیت فضاهای شهری در شب، گام های اساسی تر و مفید تر برداشته شود.

در این خصوص هنگام تهیه ی طرح جامع نورپردازی شهری ضروری است به این موارد توجه شود:
1-    مشخص نمودن بخش حائز اهمیت و شاخص تر شهری (بخش مرکزی شهر، بخش گردشگری شهر، بخش تاریخی شهر و …) برای تهیه ی طرح جامع نورپردازی شهری
2-    توجه به ویژگی های شاخص، خاص و منحصر به فرد شهری
3-    توجه به ویژگی های تأثیرگذار در بخش مورد نظر برای تهیه ی طرح
4-    مشخص نمودن اهداف تهیه ی طرح جامع نورپردازی شهری
5-    توجه به مخاطبان اصلی طرح های جامع نورپردازی شهری و خواسته های آنان (نورپردازان، طراحان، ساکنین شهر، ارگان-های متولی اجرا، نظارت، طراحی و …)
6-    بهره گیری از تجارب طرح های جامع نورپردازی شهری در شهرهای مختلف جهان

نظرات و پیشنهادات خود را با ما در اینجا در میان بگذارید.

شاید به این مطالب هم علاقه مند باشید:

بازآفرینی شهری و برنامه ملی برای انجام آن

راهنمای کامل نورپردازی میدان های شهری

نورپردازی پیاده راه ها با روش هایی آسان و کم هزینه

منابع:

1. مجتبی زاده، عاطفه، «تدوین سند راهنمای تهیه ی طرح جامع نورپردازی شهری»، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: جهانشاه پاکزاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، رشته طراحی شهری، 1392.
2. پاکزاد، جهانشاه، 1384، "راهنمای طراحی فضاهای شهری ایران"، شرکت طرح و نشر پیام سیما، وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، تهران.
3. پاکزاد، جهانشاه، سوری، الهام،1391، "راهنمای نورپردازی مکان های شهری"، انتشارات آرمانشهر، چاپ اول.
4.  علوی طبری، هدی، 1390، " نگاهی به برخی ملاحظات در نورپردازی"، تفکر معماری، شماره 24.
5.    علوی طبری، هدی، 1389، "نورپردازی در معماری منظر"، انتشارات شهیدی، چاپ اول، تهران.
6.  Licht (2010): “City Marketing with Light”, Booklet 16, Information on Lighting Application, Frankfurt: Fordergermenschaft (FGL).
7.   Carlos, A, Lopez, P.E. , )2003(: “Highway Illumination Manual”, Novermber, http://onlinemanuals.txdot.gov/txdotmanuals/hwi/master_lighting_plans.html